Türkiye’nin ulus-devletleşme sürecinde elektrik enerjisi ve teknolojisi kullanımı endüstriyel ve kamusal mekânların yanı sıra ev içinde de teşvik edilmiş ve rasyonelleşmiş bir ev içi
kültürü oluşturulmaya çalışılmıştı. Cumhuriyet’in elektrikle aydınlatılan yeni teşhir mekânları ise yeni bir gelecek vaadiyle bu mekânlarda bir araya gelen toplum bireyleri için hayranlık, iyimserlik, aidiyet ve birliktelik ruhunu yaratmayı hedeflemişti. Bu ruhun uzandığı asri ev de yeni rejimin teşhir mekânlarından birisi olarak kurgulanmıştı. Elektrikli aydınlatma kullanımının teşvik süreci, yeni rejimin arzuladığı rasyonel, bilimsel, verimli, ölçülü, sıhhatli, hijyenik vatandaş inşası süreciyle paralel ilerlemiş, hatta bu ürünler çağdaş kadın, erkek ve çocuk imgeleri eşliğinde sunularak, rejimin “asrilik” vurgusu böylelikle pekiştirilmek istenmiştir. Elektrik ışığı, bir yandan zamanın ruhunu evlerin içine taşırken diğer yandan yeni rutinler ve yeni nesnelerin birbiriyle kurduğu işlevsel bağı tamamlayıcı bir rol de üstlenmiştir. Böylelikle yönetici iktidarın hedeflerinin de ötesinde, elektrik teknolojisinin kendisi bir tarihsel aktör olarak ev içini dönüştürmüş, Cumhuriyet’in soyut modernizasyon söylemlerinin nesnelleştirilmesinde kilit bir rol oynamış ve kendi materyal kültürünü yaratmıştı. Cumhuriyet’in ilk yıllarında ev içi mekânda elektrikli tenvirat kullanımının “asrileşme” çabalarını nasıl şekillendirdiğini söylemsel ve pratik düzeyde inceleyen bu çalışma, domestik mekânda elektrikli tenvirat kullanımını teşvik eden resmi ve popüler yayınlardan faydalanarak, uluslararası düzeyde de ilgi konusu olan fenni ve asrî ev tartışmalarına interdisipliner bir yaklaşım getirmeye çalışmaktadır.
asri ev elektrik elektrikli aydınlatma teknoloji tarihi maddi kültür Türkiye modern home electricity electrical lighting history of technology material culture
Primary Language | Turkish |
---|---|
Journal Section | Articles |
Authors | |
Publication Date | November 20, 2020 |
Submission Date | August 15, 2020 |
Published in Issue | Year 2020 Issue: 12 |