KARŞILAŞTIRMALI BİR İNCELEME: TÜRKİYE’NİN 1990’LI YILLARDA BOSNA-HERSEK VE KOSOVA KRİZLERİNE YÖNELİK DIŞ POLİTİKASI

Year 2019, Volume: 7 Issue: 2, 49 - 78, 31.12.2019

Özgenur Çaputlu

Abstract

1990 sonrası uluslararası sistemde önemli değişimleri barındıran yeni bir dönem başlamış; bu yeni dönemde ortaya çıkan bölgesel krizlere yönelik devlet politikaları uluslararası sistemdeki yeni güç dengesi içinde oluşturulmuştur. Bu bağlamda Türkiye’nin 1990 sonrasında oluşan krizlere yönelik dış politika yapım süreci bahsedilen sistemsel değişiklikten etkilenmiş; birtakım yerel faktörler ve karar alıcı/lider faktörü de bu dönemde Türk dış politika kararlarını etkilemiştir. Bu çalışma Türkiye’nin 1990’lı yıllarda gerçekleşen Kosova ve Bosna krizlerine yönelik dış politikasını karşılaştırmalı bir biçimde ele almaktadır. Bu çalışmada hem ulusal hem bölgesel hem sistemsel düzeydeki değişkenleri hem de insan faktörünü analize dahil ederek sağlıklı bir sonuç sunan neo-klasik realist dış politika inceleme yöntemi tercih edilmiştir.

Keywords

Bosna Krizi, Kosova Krizi, Birleşmiş Milletler, Türk Dış Politikası, Neo-Klasik Realizm

References

• Akman, Halil: “Yugoslavya’nın Dağılma Sürecinde Türkiye’nin İç Siyasi Durumu ve Dağılmaya Yaklaşımı”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, No: 16, 2015, s. 139-156.
• Aksu, Fuat: “Kosova Krizi’nde Türkiye’nin Dış Politikası”, YDÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C: III, No: 1, 2010, s. 51-89.
• _______: “Türk Dış Politikası Krizlerinde Hükümetler, Cumhurbaşkanları ve Başbakanlar”, Uluslararası İlişkiler Akademik Dergi, C: XIII, No: 59, 2018, s. 65-87.
• Aral, Berdal: “Bosna Savaşı ve Uluslararası Hukuk”, Uluslararası Aliya İzzetbegoviç Sempozyumu Bildiriler, 11-12 Ekim 2010, İstanbul, Fatih Üniversitesi, 2010, s. 175-197.
• Ataman, Muhittin: “Özalist Dış Politika: Aktif ve Rasyonel Bir Anlayış”, Bilgi Dergisi, C: VII, No: 2, 2003, s. 49-64.
• Ateşoğlu Güney, Nurşin: “Bosna-Hersek Sorunu ve Barış Görüşmeleri Süreci”, Yeni Balkanlar Eski Sorunlar, Ed. Kemali Saybaşılı, Gencer Özcan, İstanbul, Bağlam Yayıncılık, 1997, s. 261-286.
• Banac, Ivo: “Sırbistan’da Milliyetçilik”, Yeni Balkanlar Eski Sorunlar, Ed. Kemali Saybaşılı, Gencer Özcan, İstanbul, Bağlam Yayıncılık, 1997, s. 87-116.
• Bennett, Cristopher: Yugoslavia’s Bloody Collapse, Londra, Hurst & Company, 1995.
• Bora, Tanıl: “Türk Milli Kimliği, Türk Milliyetçiliği ve Balkan Sorunu”, Yeni Balkanlar Eski Sorunlar, Ed. Kemali Saybaşılı, Gencer Özcan, İstanbul, Bağlam Yayıncılık, 1997, s. 183-206.
• Cohen, Lenard: Broken Bonds, San Francisco, Westview Press, 1995.
• Çalkıvik, Aslı: “Soğuk Savaş ve Sonrası Güvenlik Siyaseti”, Küresel Siyasete Giriş: Uluslararası İlişkilerde Kavramlar, Teoriler, Süreçler, Ed. Evren Balta, İstanbul, İletişim Yayınları, 2014, s. 281-301.
• Çiftçi, Kemal: Tarih, Kimlik ve Eleştirel Kuram Bağlamında Türk Dış Politikası, Ankara, Siyasal Kitabevi, 2010.
• Çömlekçi, Mehmet Fatih: “Yugoslavya’nın Dağılma Sürecinde ve Bosna Krizi Sırasında Türk Basınının Tavrı”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.
• Demirtaş Coşkun, Birgül: “Kosova’nın Bağımsızlığı ve Türk Dış Politikası (1990-2008)”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, C:VII, No: 27, 2010, s. 51-86.
• Emiroğlu, Hüseyin, Muhammed Faruk Çakır: “Yugoslavya’nın Dağılma Sürecinde Trans-Atlantik Dış Politika Parametreleri (1990-1995)”, Avrasya Etüdleri Dergisi, C: I, No: 33, 2008, s. 83-112.
• Erler Bayır, Özgün: “Uluslararası İlişkilerde Neo-Realist Ekolden Neo-klasik Realist Ekole”, Uluslararası İlişkilerde Teoriden Pratiğe Güncel Yaklaşımlar, Ed. Sibel Turan, Nergis Özkural Köroğlu, Bursa, Dora Yayınları, 2015, s. 45-63.
• Erözden, Ozan: Geçmişle Yüzleşme ve Ceza Adaleti: Yugoslavya Deneyimi, Ankara, Dost Kitabevi, 2017.
• Erşen, Emre: “Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Dünya Siyaseti”, Uluslararası İlişkilere Giriş: Tarih, Teori, Kavram ve Konular, Ed. Şaban Kardaş, Ali Balcı, İstanbul, Küre Yayınları, 2016, s. 41-56.
• Gül, Murat: “Kuruluşundan 21. Yüzyıla: 1990’larda NATO’da Devamlılık ve Dönüşüm”, Akademik İncelemeler Dergisi, C: X, No: 1, 2015, s. 247-265.
• Güney, Nuray: “Cumhuriyet Döneminden Günümüze Bosna-Hersek’ten Türkiye’ye Göçlerin Nedenleri”, (Çevrimiçi) http://www.igman.tv/cumhuriyet-doneminden-gunumuze-bosna-hersekten-turkiyeye-goclerin-nedenleri, 24 Haziran 2017.
• Kalkan, Yeldar Barış: Uluslararası İlişkiler Disiplininde Realist Paradigma, Ankara, Nobel Yayıncılık, 2018.
• Kır, Alpaslan: “Türkiye’nin Makedonya Politikasının Balkan Politikası İçerisindeki Yeri”, Yüksek Lisans Tezi, T. C. Genelkurmay Başkanlığı Harp Akademileri Komutanlığı Stratejik Araştırmalar Enstitüsü, 2008.
• Kırlıdökme, Utku: “Yunanistan’ın Türkiye Algısı Çerçevesinde Oluşan Balkan Politikası”, Avrasya Etüdleri, C: II, No: 50, 2016, s. 49-72.
• Kiraz, Sami: “Dış Politika Analiz Modeli Olarak Neo-Klasik Realizm: İkinci Dünya Savaşı Sırasındaki Türk Dış Politikasının Analizi”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, No: 20, 2018, s. 417-440.
• Kut, Şule: Balkanlarda Kimlik ve Egemenlik, İstanbul, Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2005.
• Oran, Baskın: Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt III (2001-2012), İstanbul, İletişim Yayıncılık, 2013.
• Öksüz, Hikmet: “Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin Balkan Politikası”, Türk Dış Politikası Cumhuriyet Dönemi Cilt 2, Ed. Mustafa Bıyıklı, İstanbul, Gökkubbe Yayınları, 2008, s. 11-50.
• Özgür Baklacıoğlu, Nurcan: “Uluslararası İlişkiler Disiplininde Dış Politika Analizinin Gelişimi”, Dış Politika: Karşılaştırmalı Bir Bakış, Ed. Faruk Sönmezoğlu, Özgün Erler Bayır, İstanbul, Der Yayınları, 2014, s. 45-73.
• Rose, Gideon: “Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy”, World Politics, C: I, No: 51, 1998, s. 144-172 (Aktaran: Yılmaz, Samet: “Neo-klasik Realizm: İlerletici mi? Yozlaştırıcı Mı? Lakatosyan Bir Değerlendirme”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, No: 46, 2015, s. 1-18).
• Rüma, İnan: “Türkiye’nin Bosna-Hersek ve Makedonya Politikası: Etkin İstikrar”, XXI. Yüzyılın Türk Dış Politikasının Analizi, Ed. Faruk Sönmezoğlu, Nurcan Özgür Baklacıoğlu, Özlem Terzi, İstanbul, Der Yayınları, 2012, s. 433-456.
• Sönmezoğlu, Faruk: “Soğuk Savaş Sonrası Türk Dış Politikasının Analizi İçin Bir Çerçeve”, Dış Politika: Karşılaştırmalı Bir Bakış, Ed. Faruk Sönmezoğlu, Özgün Erler Bayır, İstanbul, Der Yayınları, 2014, s. 590-636.
• _______, Özgün Erler Bayır: “Dış Politika Analizinde Temel Ögeler”, Dış Politika: Karşılaştırmalı Bir Bakış, Ed. Faruk Sönmezoğlu, Özgün Erler Bayır, İstanbul, Der Yayınları, 2014, s. 5-43.
• Şahin, Köksal: “Balkanlar ve Türkiye: Jeopolitik ve Jeostratejik Bir Değerlendirme”, 21. Yüzyılda Küresel ve Bölgesel Aktörler Bağlamında Türk Dış Politikası, Ed. Murat Ercan, İstanbul, Efe Akademi Yayınları, 2018, s. 339-360.
• Şıhmantepe, Aydın: Türk Dış Politikasında Bir Lider Süleyman Demirel, İstanbul, Cinius Yayınları, 2019.
• Tatar, Volkan: “Eski Balkanlar Yeni Sınırlar: Eski Yugoslavya’nın Dağılma Sürecinde Türkiye-Bosna-Hersek İlişkileri”, Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, No: 2, 2017, s. 164-175.
• Tuğtan, Mehmet Ali: “Güç, Anarşi ve Realizm”, Küresel Siyasete Giriş, Ed. Evren Balta, İstanbul, İletişim Yayınları, 2014, s. 111-131.
• “Türkiye’nin Bosna-Hersek Savaşı’ndaki Politikası”, Uluslararası İlişkiler Portalı, (Çevrimiçi) https://www.uiportal.net/turkiyenin-bosna-hersek-savasindaki-politikasi.html, 7 Haziran 2016.
• Ural, Selçuk: “Balkanlarda Aşırı Milliyetçiliğin Gölgesinde Kosova ve Bağımsızlık”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C: I, No: 5, 2014, s. 149-180.
• Uslu, Nasuh: Türk Dış Politikası Yol Ayrımında: Soğuk Savaş Sonrasında Yeni Sorunlar, Yeni İmkanlar ve Yeni Arayışlar, İstanbul, Anka Yayınları, 2006.
• Uyan, Onur: “Srebrenica Katliamı ve Türk Basınına Yansıması”, Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesi, 2008.
• Ülger, İrfan Kaya: “Balkan Gelişmeleri ve Türkiye: 1990’lı Yıllar”, 21. Yüzyılın Eşiğinde Türk Dış Politikası, Ed. İdris Bal, İstanbul, Alfa Basım Yayım Dağıtım, 2001, s. 185-200.
• _______: “Kosova’nın Bağımsızlığının Self Determinasyon Çerçevesinde Analizi”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, No: 31, 2016, s. 39-63.
• Waltz, Kenneth: “Uluslararası İlişkiler Kuramı”, Uluslararası İlişkiler Kuramı ve Dünya Siyasal Sistemi, Ed. Kenneth Waltz, George Quester, Çev. Ersin Onulduran, Ankara, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1975, s. 1-95 (Aktaran: Kalkan, Yeldar Barış: Uluslararası İlişkiler Disiplininde Realist Paradigma, Ankara, Nobel Yayınları, 2018).
• Vatansever, Muzaffer: “Zamanın Unutturamadığı Dram: Srebrenitsa”, Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu Analiz Dergisi Analiz Dergisi, No: 10, 2011, s. 2-19.
• Yapıcı, Merve İrem: “Bosna-Hersek’te Gerçekleştirilen Askerî Müdahalenin Uluslararası Hukuktaki Yeri”, Uluslararası Hukuk ve Politika Dergisi, C: II, No: 8, 2007, s. 1-24.
• Yavuz, Hakan: “Değişen Türk Kimliği ve Dış Politika: Neo-Osmanlıcılığın Yükselişi”, Türkiye’nin Dış Politika Gündemi: Kimlik, Demokrasi, Güvenlik, Ed. Şaban Çalış, İhsan Dağı, Ramazan Gözen, Ankara, Liberte Yayınları, 2001, s. 50-66.
• Yıldırımlıdal, İnan: “Yugoslavya’nın Dağılması Sürecinde Türkiye’nin Uluslararası Örgütleri Krize Yönlendirme Çabaları”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C: XX, No: 3, 2018, s. 417-441.
• Yılmaz, Samet: “Neo-klasik Realizm: İlerletici mi? Yozlaştırıcı Mı? Lakatosyan Bir Değerlendirme”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, No: 46, 2015, s. 1-18. Yorulmaz, Hüseyin: Bilge Lider Aliya İzzetbegoviç, İstanbul, Hat Yayınevi, 2015.