ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE YENİ REKABET ALANI OLARAK ARKTİK

Year 2020, Volume: 8 Issue: 1, 21 - 59, 14.02.2020

Esra Vardar Tutan Seçkin Arpalıer

Abstract

Klasik teorilere göre buzullarla kaplı olmasından dolayı “ulaşılamaz” olarak tanımlanan Arktik Bölgesi, küresel ısınma ile birlikte “ulaşılabilir” hale gelmiş ve yeni jeostratejik ve jeopolitik rekabetin odak noktası olmuştur. Bu yönüyle Arktik Bölgesi literatürde “Yeni Büyük Oyun”, “Büyük Kutup Oyunu”, “Yeni Soğuk Savaş” ve “Büyük Arktik Satranç Tahtası” gibi isimlerle anılmaya başlamıştır. Hiç bir devlete ait olmayan bu bölgede hidrokarbon enerji kaynaklarının yoğunluğu ve buzulların erimesi ile birlikte daha uzun dönemlerde kullanılabilen ve kısalan deniz ticareti yolları Arktik Bölgesi’ne yönelik ilginin artmasındaki en önemli etkenlerdir. Küresel ısınmanın doğrudan etkilediği konjonktürde, Arktik’e kıyıdaş olan devletlerin yanı sıra bölge dışı aktörlerin de katılımıyla yeni bir rekabet alanının oluştuğu ifade edilebilir. Bu sebepten dolayı Arktik Bölgesi’ne yönelik yeni bir jeostratejik model ve jeopolitik söylem gereksinimi doğmuştur. Bu çalışmada, devletlerin yeni rekabet alanı olan Arktik Bölgesi’ne yönelik yürüttükleri politikalar analiz edilmiştir. Arktik Bölgesi’nin kısa vadede uluslararası ilişkilerde meydana gelebilecek radikal değişikliklerin odağında olacağı savunulmuştur.

Keywords

Arktik, Küresel Isınma, Jeopolitik, Ticaret Yolları, Uluslararası İlişkiler

References

• “Arctic Sea Ice News & Analysis”, National Snow & Ice Data Center – NSIDC, (Çevrimiçi) http://nsidc.org/arcticseaicenews/, 29 Ekim 2019.
• “Arctic Shipping 2030: From Russia with Oil, Stormy Passage, or Arctic Great Game?”, ECON Report, Oslo, Norway, (Çevrimiçi) http://www.econ.no/stream_file.asp?iEntityId=3244, 7 Kasım 2007.
• “Arktik Kelimesi”, Türk Dil Kurumu (TDK) Sözlükleri (Çevrimiçi) https://sozluk.gov.tr/?kelime=at%C4%B1k, 12 Kasım 2019.
• “Beaufort Sea Dispute”, ArcticEcon Mining, Energy, Territorial Disputes, Climate, and more.., (Çevrimiçi) https://arcticecon.wordpress.com/2011/01/10/beaufort-sea-dispute/, 10 Ocak 2011.
• Brueck, Hilary: “The Arctic Is Open for Business: The Trump Administration Will Allow Drilling In Federal Waters Off The Coast of Alaska” Business Insider, (Çevrimiçi) https://www.businessinsider.com/trump-administration-opens-alaska-waters-for-drilling-2018-10, 25 Ekim 2018.
• “Buzların eridiği Grönland’daki gizli Amerikan üssünden toksik felaket yayılacak”, Sputnik, (Çevrimiçi) https://tr.sputniknews.com/cevre/201712251031548437-buzlar-eridi-gronland-gizli-amerikan-ussu-toksit-felaket-yayacak/, 25 Aralık 2017.
• Byers, Michael: Who Owns the Arctic?: Understanding Sovereignty Disputes in the North, Douglas & McIntyre, 1st Edition, Canada, 2009.
• “Canada and the Circumpolar Arctic”, (Çevrimiçi) https://www.international.gc.ca/world-monde/international_relations-relations_internationales/arctic-arctique/index.aspx?lang=eng, 9 Ekim 2019.
• Cecco, Leyland: “Mike Pompeo Rejects Canada’s Cliams to Northwest Passage as ‘Illegitimate’” , The Guardian, (Çevrimiçi) https://www.theguardian.com/us-news/2019/may/07/mike-pompeo-canada-northwest-passage-illegitimate, 7 Mayıs 2019.
• “China – Iceland FTA”, China FTA Network, (Çevrimiçi) http://fta.mofcom.gov.cn/topic/eniceland.shtml, 13 Kasım 2019.
• “Circum-Arctic Resource Appraisal: Estimates of Undiscovered Oil and Gas North of the Arctic Circle” U.S. Geological Survey – USGS, (Çevrimiçi) https://pubs.usgs.gov/fs/2008/3049/fs2008-3049.pdf, 2008.
• Conley, Heather A., Melino, Matthew: “The Implications of U.S. Policy Stagnation Toward the Arctic Region”, CSIS, (Çevrimiçi) https://www.csis.org/analysis/implications-us-policy-stagnation-toward-arctic-region, 03 Mayıs 2019.
• “Danish Defence Agreement: 2010-2014”, (Çevrimiçi) https://fmn.dk/nyheder/Documents/danish-defence-agreement-2010-2014-english.pdf, 24 Haziran 2009.
• Dennis, Brady: “This Is Obama’s Plan to Prevent Another BP- like Disaster”, The Washington Post, (Çevrimiçi) https://www.washingtonpost.com/news/energy-environment/wp/2016/04/14/obama-administration-issues-regulations-to-prevent-another-bp-like-disaster/, 14 Nisan 2016.
• DiChristopher, Tom: “Trump Wants America To Be ‘Energy Dominant.’ Here’s What That Means”, CNBC, (Çevrimiçi) https://www.cnbc.com/2017/06/28/trump-america-energy-dominant-policy.html, 1 Temmuz 2017.
• Dostri, Omer: “Back to the Czarist Era: Russia’s Aspirations, Buildup, and Military Activity in the Arctic Region”, Strategic Assessment, Volume 20, No. 2, July, 2017, ss.113-124.
• E. Tüma. Gürdeniz, Cem: “Kuzey Buz Denizi (Arktik): Yeni Çekim ve Kriz Alanı”, Anka Enstitüsü, (Çevrimiçi) http://ankaenstitusu.com/kuzey-buz-denizi-arktik-yeni-cekim-ve-kriz-alani/ 06 Aralık 2016.
• “Energy Strategy of Russia: For the Period up to 2030”, (Çevrimiçi) http://www.energystrategy.ru/projects/docs/ES-2030_(Eng).pdf, 13 Kasım 2009.
• Filijovic, Marko: “Militarizacija Arktika – Buducnost Koja je vec Pocela”, Vojno Delo, Belgrad, Güz, 2011, ss. 9-24.
• Gosden, Emily: “Shell to Sign Russian Arctic Deal with Gazprom Neft, Kremlin Reveals”, The Telegraph, (Çevrimiçi) https://www.telegraph.co.uk/finance/newsbysector/energy/oilandgas/9972768/Shell-to-sign-Russian-Arctic-deal-with-Gazprom-Neft-Kremlin-reveals.html, 4 Nisan 2013.
• Guerrisky, Aaron Larue: “Eielson Airmen Prepare the F-35 for Arctic Operations”, Eielson Air Force Base, (Çevrimiçi) https://www.eielson.af.mil/News/Article-Display/Article/1829500/eielson-airmen-prepare-the-f-35-for-arctic-operations/, 29 Nisan 2019.
• Guschin, Arthur: “China, Iceland and the Arctic”, The Diplomat, (Çevrimiçi) https://thediplomat.com/2015/05/china-iceland-and-the-arctic/, 20.05.2015.
• Guy, Emmanuel, Frédéric Lasserre: “Commercial Shipping in the Arctic: New Perspectives, Challenges and Regulations”, Polar Record, janv. doi:10.1017/S0032247415001011, ss.1-21.
• Heinien, Lassi v.d.: “Russian Strategies In The Arctic: Avoiding A New Cold War”, Valdai Discussion Club, (Çevrimiçi) http://valdaiclub.com/a/reports/russian_strategies_in_the_arctic_avoiding_a_new_cold_war/ 22 Ekim 2014.
• “History of the Arctic Council”, Arctic Council, (Çevrimiçi) https://arctic-council.org/index.php/en/about-us/arctic-council, 6 Haziran 2018.
• Hodgkins, Richard: “What climate change in the Arctic means for the rest of us”, The Conversation, (Çevrimiçi) https://theconversation.com/arctic-breakdown-what-climate-change-in-the-far-north-means-for-the-rest-of-us-123309, 26 Eylül 2019.
• Howard, Roger: The Arctic Gold Rush: The New Race for Tomorrow's Natural Resources, 1st Edition, Continuum, Chicago, 2009.
• “In Focus: Iceland and the Arctic”, (Çevrimiçi) https://www.icelandreview.com/politics/in-focus-iceland-and-the-arctic/, 27 Eylül 2019.
• İsmayıl, Elnur: “Kuzey Kutup Bölgesi’nde Jeopolitik Rekabet ve Güçler Dengesi”, Bilgesam, (Çevrimiçi) http://www.bilgesam.org/incele/4664/-kuzey-kutup-bolgesi-nde-jeopolitik-rekabet-ve-gucler-dengesi/#.Xb9bL5ozZPY, 07 Ağustos 2017.
• Jørgensen-Dahl, Arnfinn: “Arctic Oil And Gas”, ARCTIS, (Çevrimiçi) http://www.arctis-search.com/Arctic+Oil+and+Gas, 2010.
• Khafizullina, Elvira: Russia’s Arctic Region Policy Through Geopolitical Perspective, Bursa Uludağ Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa.
• “Kingdom of Denmark Strategy for the Arctic: 2011-2020”, (Çevrimiçi) http://library.arcticportal.org/1890/1/DENMARK.pdf, 13 Kasım 2019.
• Kobzeva, Oksana: “Russia's Gazprom Neft Sees Bazhenov Shale Oil Commercial Output in 2025”, Reuters, (Çevrimiçi) https://www.reuters.com/article/russia-gazpromneft-shale/russias-gazprom-neft-sees-bazhenov-shale-oil-commercial-output-in-2025-idUSL8N1QI7OA, 1 Mart 2018.
• Köni, Hasan; Özdal Barış: “İklim Değişikliği Göç ve Politika”, TESAM, Bursa, 1. Baskı, 2017, 1-18.
• König, Regina: “Grönland’da Amerikan Üssü”, DeutscheWelle, (Çevrimiçi) https://www.dw.com/tr/gr%C3%B6nlandda-amerikan-%C3%BCss%C3%BC/a-2526198, 6 Ağustos 2004.
• Larsen, Morten Soendergaard, Gramer, Robbie: “Trump Puts Down New Roots in Greenland: Will the new U.S. Diplomatic Outpost in the Arctic Get a Warm Welcome?”, Foreign Policy, (Çevrimiçi) https://foreignpolicy.com/2019/11/08/trump-puts-down-new-roots-greenland-arctic-denmark/, 8 Kasım 2019.
• Lotha, Gloria: “Prudhoe Bay”, Encyclopedia Britannica, (Çevrimiçi) https://www.britannica.com/place/Prudhoe-Bay#accordion-article-history, 23 Aralık 2010.
• Macalister, Terry: “Greenland Halts New Oil Drilling Licences”, The Guardian, (Çevrimiçi) https://www.theguardian.com/world/2013/mar/27/greenland-halts-oil-drilling-licences, 27 Mart 2013.
• “Maersk’in konteyner gemisi Kuzey Buz Denizi’ni geçti”, Marine Deal News, (Çevrimiçi) https://www.marinedealnews.com/maerskin-konteyner-gemisi-kuzey-buz-denizini-gecti/, 31 Ekim 2018.
• Nakano, Jane: “China Launches the Polar Silk Road”, CSIS, (Çevrimiçi) https://www.csis.org/analysis/china-launches-polar-silk-road, 2 Şubat 2018.
• “Norway”, The Arctic Institute, (Çevrimiçi) https://www.thearcticinstitute.org/countries/norway/, 2019.
• Østerud, Øyvind, Hønneland, Geir: “Geopolitics and International Governance in the Arctic”, Arctic Review on Law and Politics, Volume 5, 2014, ss. 156–176.
• Petrovic, Janko: “Geopolitics of Arctic Region”, Belgrad Üniversitesi Politik Bilimler Fakültesi, (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), Sırbistan, 2013.
• Pezard, Stephanie, v.d.: “Maintaining Arctic Cooperation with Russia”, RAND Corporation, (Çevrimiçi) https://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/research_reports/RR1700/RR1731/RAND_RR1731.pdf, 2017.
• Pritchin, Stanislav: “Russia’s Untapped Arctic Potential”, Chatham House, (Çevrimiçi) https://www.chathamhouse.org/expert/comment/russia-s-untapped-arctic-potential#, 29 Ocak 2018.
• Rasmussen, Carol: “With Thick Ice Gone, Arctic Sea Ice Changes More Slowly”, NASA Jet Propulsion Laboratory California Institute of Technology, (Çevrimiçi) https://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?feature=7258, 11 Ekim 2018.
• Reçber, Kamuran: Uluslararası Hukuk, Dora Yayınları, 3. Baskı, Bursa, 2018.
• “Rosneft ve BP’den Sibirya’da Ortak Enerji Projesi”, TimeTürk (Çevrimiçi) https://www.timeturk.com/rosneft-ve-bp-den-sibirya-da-ortak-enerji-projesi/haber-809699, 21 Aralık 2017.
• Rozhnov, Konstantin: “Norway and Russia 'open up for business' in the Barents sea”, BBC, (Çevrimiçi) https://www.bbc.com/news/business-11299024, 15 Eylül 2010.
• “Russia Launches Floating Nuclear Power Plant Akademik Lomonosov”, Aljazeera, (Çevrimiçi) https://www.aljazeera.com/news/2019/08/russia-launches-floating-nuclear-power-plant-akademik-lomonosov-190822145809353.html, 23 Ağustos 2019.
• “Russia’s Arctic Papers: The Evolution of Strategic Thinking on the High North”, NATO, (Çevrimiçi) http://www.ndc.nato.int/research/research.php?icode=567#, 19 Kasım 2018.
• “Russia”, The Arctic Institute, (Çevrimiçi) https://www.thearcticinstitute.org/countries/russia/?cn-reloaded=1, 2019.
• “Rusya ve Çin’den Batıya Karşı Ortak Hamle”, Akşam, (Çevrimiçi) https://www.aksam.com.tr/dunya/rusya-ve-cinden-batiya-karsi-ortak-hamle/haber-979701, 11 Haziran 2019.
• Sağlam, Mühdan: “Oslo’nun Arktik politikası ne kadar barışçıl?”, Mülkiye Haber, (Çevrimiçi) http://mulkiyehaber.net/oslonun-arktik-politikasi-ne-kadar-bariscil/, 30 Ağustos 2017.
• “Sengupta, Somini, Myers Steven Lee: “Latest Arena for China’s Growing Global Ambitions: The Arctic”, The New York Times, (Çevrimiçi) https://www.nytimes.com/2019/05/24/climate/china-arctic.html, 24 Mayıs 2019.
• Shea, Neil: “Yeni Soğuk Savaş”, National Geographic Türkiye, (Çevrimiçi) http://www.nationalgeographic.com.tr/makale/eylul_2019/yeni-soguk-savas/4028, 10 Eylül 2019.
• “Snow, Water, Ice And Permafrost: Summary for Policy-makers”, Arctic Monitoring & Assessment Programme – AMAP, (Çevrimiçi) https://www.amap.no/documents/doc/snow-water-ice-and-permafrost.-summary-for-policy-makers/1532, 25 Nisan 2017.
• Staalesen, Atle: “China to Drill in Barents Sea”, Barents Observer, (Çevrimiçi) https://barentsobserver.com/en/energy/2013/03/china-drill-barents-sea-25-03, 25 Mart 2013.
• Strong, Walter: “Mackenzie Valley Pipeline Project Officially One For The History Books”, CBC, (Çevrimiçi) https://www.cbc.ca/news/canada/north/mackenzie-valley-gas-project-no-more-1.4465997, 29 Aralık 2017.
• “Treaty between Norway, The United States of America, Denmark, France, Italy, Japan, the Netherlands, Great Britain and Ireland and the British overseas Dominions and Sweden concerning Spitsbergen signed in Paris 9th February 1920”, The Svalbard Treaty (1920), (Çevrimiçi) http://library.arcticportal.org/1909/1/The_Svalbard_Treaty_9ssFy.pdf, 9 Şubat 1920.
• Virki, Termo: “Three Chinese Companies to Build Tallin-Helsinki Tunnel”, Reuters, (Çevrimiçi) https://www.reuters.com/article/us-finland-estonia-tunnel/three-chinese-companies-to-build-tallinn-helsinki-tunnel-idUSKCN1U70F3, 12 Temmuz 2019.
• “What is the Liberty Project?” Liberty Project, (Çevrimiçi) http://libertyenergyproject.com/, 12 Kasım 2019.
• “Wheat Exports Big in Churchill”, Winnipeg Free Press, (Çevrimiçi) https://www.winnipegfreepress.com/business/wheat-exports-big-in-churchill-67497947.html, 30 Ekim 2009.
• Xin, Zheng: “CNPC signs agreements with Russian Counterpart”, China Daily, (Çevrimiçi) http://www.chinadaily.com.cn/a/201904/28/WS5cc56bf8a3104842260b8e75.html, 28 Nisan 2019.
• Yılmaz, Nihat, Çiftçi, Ali, “Arktika Bölgesi’nin Siyasal Önemi ve Siyasal ve Hukuksal Statüsünün Karşılaştırmalı Değerlendirmesi”, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 31, Güz, 1-16.