Spor Dallarında Dikkat ve Problem Çözme Becerilerine İlişkin Literatür Tabanlı Bir Derleme

Year 2025, Volume: 4 Issue: 2, 158 - 171, 23.10.2025

Ferhat Kermen , Korkmaz Yiğiter

https://doi.org/10.70007/yalovaspor.1730258

Abstract

Bu derleme çalışması, dikkat ve problem çözme becerilerinin farklı spor branşlarına göre nasıl çeşitlendiğini incelemeyi amaçlamaktadır. Literatürde, spor performansının yalnızca fiziksel yeterliliklerle değil, aynı zamanda bilişsel süreçlerle de yakından ilişkili olduğu belirtilmektedir. Özellikle açık beceri gerektiren branşlarda dikkat odağının genişliği, hızlı karar alma ve problem çözme becerileri ön plana çıkmaktadır. Çalışmada, 2005 yılı sonrasında yayımlanmış deneysel, kesitsel veya nitelikli literatür derlemeleri sistematik olarak değerlendirilmiştir. Web of Science, PubMed, ScienceDirect, Frontiers ve PMC veri tabanlarında gerçekleştirilen taramalar sonucunda toplam 200 çalışma incelenmiş; metodolojik uygunluk kriterlerini karşılayan 8 çalışma analize dahil edilmiştir. Bulgular, deneyim düzeyi, spor branşı, cinsiyet gibi değişkenlerin dikkat ve problem çözme becerilerini anlamlı biçimde etkilediğini ortaya koymaktadır. Özellikle bireysel mücadele sporlarında dikkat kapasitesinin ve öz-yeterlik algısının daha gelişmiş olduğu gözlemlenmiştir. Çalışma bulguları, antrenman programlarında bilişsel becerilerin dikkate alınması gerekliliğine işaret etmekte ve gelecekteki araştırmalara ışık tutmaktadır.

Keywords

Dikkat , Problem Çözme , Spor Branşları , Bilişsel Performans

A Literature-Based Review of Attention and Problem-Solving Skills Across Sports Disciplines

Abstract

This literature-based review aims to examine how attention and problem-solving skills vary across different sports disciplines. Existing research emphasizes that sports performance is closely linked not only to physical capacities but also to cognitive processes. In particular, open-skill sports are characterized by broader attentional focus, rapid decision-making, and enhanced problem-solving abilities. This study systematically evaluated experimental, cross-sectional, and qualified literature review studies published after 2005. A comprehensive search was conducted in Web of Science, PubMed, ScienceDirect, Frontiers, and PMC databases, yielding approximately 200 records. After applying eligibility criteria, 8 studies were included in the final synthesis. The findings reveal that variables such as level of experience, type of sport, and gender significantly influence attention and problem-solving skills. Notably, athletes engaged in individual combat sports exhibited higher attentional capacity and more positive self-efficacy perceptions. The results underscore the importance of integrating cognitive skill development into training programs and provide insights for future research in sports sciences and applied cognitive psychology.

Keywords

Attention , Problem Solving , Sport Disciplines , Cognitive Performance

References

• Abernethy, B., Maxwell, J. P., Masters, R. S. W., Van der Kamp, J., & Jackson, R. C. (2007). Handbook of sport psychology. John Wiley & Sons.
• Akandere, M., Aslan, F., Boyalı, E., & Kaya, E. (2005). Üniversitede öğrenim gören spor yapan ve yapmayan gençlerin problem çözme becerilerinin incelenmesi. 4. Ulusal Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Sempozyumu, Ankara.
• Altan, M. Z. (2021). Bilinçli farkındalık ve İngiliz Dili ve Öğretimi lisans öğrencilerinin MAAS’a (The Mindful Attention Awareness Scale/Bilinçli Farkındalık Dikkat Ölçeği) dayalı farkındalık ve dikkat düzeyleri. International Journal of Higher Education, 7(16), 612–649.
• Altun, M. (2000). İlköğretimde problem çözme öğretimi (Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları No. 3526, Sayı 147). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Akgün, Ö. E., Demirel, F., Karadeniz, Ş., & Kılıç Çakmak, E. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri (19. baskı, s. 23). Ankara: Pegem Akademi.
• Chaabène, H., Hachana, Y., Franchini, E., Mkaouer, B., & Chamari, K. (2014). Physical and physiological profile of elite karate athletes. Sports Medicine, 42(10), 829–843. https://doi.org/10.2165/11633030-000000000-00000
• Ferah, B. (2000). Üniversite öğrencilerinin problem çözme becerileri üzerine bir araştırma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 6(1), 73–85.
• Fontani, G., Lodi, L., Felici, A., Migliorini, S., & Corradeschi, F. (2006). Attention in athletes of high and low experience engaged in different open skill sports. Perceptual and Motor Skills, 102(3), 791–805. https://doi.org/10.2466/pms.102.3.791-805
• Franchini, E., Del Vecchio, F. B., Matsushigue, K. A., & Artioli, G. G. (2011). Physiological profiles of elite judo athletes. Sports Medicine, 41(2), 147–166. https://doi.org/10.2165/11538580-000000000-00000
• Heppner, P. P., & Petersen, C. H. (1982). The development and implications of a personal problem-solving inventory. Journal of counseling psychology, 29(1), 66.
• İnce, G., & Şen, C. (2006). Adana ili’nde deplasmanlı ligde basketbol oynayan sporcuların problem çözme becerilerinin belirlenmesi. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 4(1), 5–10.
• Jacobson, J., & Matthaeus, L. (2014). Athletics and executive functioning: How athletic participation and sport type correlate with cognitive performance. Psychology of Sport and Exercise, 15(5), 521–527. https://doi.org/10.1016/j.psychsport.2014.05.005 Kadaş, İ., Mirzeoğlu, A. D., & Güneş, B. (2023). Farklı Branşlardaki Üst Düzey Sporcuların Problem Çözme Becerilerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi. Egzersiz ve Spor Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(1), 32-50. https://dergipark.org.tr/en/pub/joinesr/issue/78327/1310548
• Katkat, D. (2001). Öğretmen adaylarının problem çözme becerilerinin çeşitli değişkenler bakımından karşılaştırılması (Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi). YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Küçük, V., Kısa, Ü., & Doğan, E. (2016). Investigation of problem-solving skills in elite wrestlers. Journal of Sports Sciences, 27(2), 145–155.
• Memmert, D., Simons, D. J., & Grimme, T. (2009). The relationship between visual attention and expertise in sports. Psychology of Sport and Exercise, 10(1), 146–151. https://doi.org/10.1016/j.psychsport.2008.06.002
• Öztürk, F., İnce, G., & Zülkadiroğlu, Z. (2000). Çukurova Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulu öğrencileri problem çözme becerisi algıları. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2(1), 33–44.
• Petrovic, A., Cvetkovic, V., & Lazarevic, I. (2025). Cognitive Skills in Combat Sports: A Systematic Review. Journal of Human Kinetics, 97(1), 155-170.
• Raab, M. (2012). Simple heuristics in sports. International Review of Sport and Exercise Psychology, 5(2), 104–120. https://doi.org/10.1080/1750984X.2012.654810
• Slimani, M., Chaabène, H., Miarka, B., Chamari, K., & Cheour, F. (2017). Effects of cognitive training on the executive functions and sports performance of athletes: A systematic review. Sports Medicine, 47(1), 49–68. https://doi.org/10.1007/s40279-016-0518-9
• Sun, H., Soh, K. G., Mohammadi, A., & Toumi, Z. (2024). Effects of mindfulness intervention on cognitive function in athletes: A systematic review and meta analysis. Mindfulness, 15. https://doi.org/10.1007/s12671-025-026344
• Thornton, S. (1998). Çocuklar problem çözüyor (S. Savaşçı, Çev.). İstanbul: Gendaş Yayınları.
• Vestberg, T., Gustafson, R., Maurex, L., Ingvar, M., & Petrovic, P. (2012). Executive functions predict the success of top-soccer players. PLOS ONE, 7(4), e34731. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0034731
• Yaycı, L. (2007). İlköğretim dördüncü sınıf öğrencilerinde seçici ve yoğunlaştırılmış dikkat becerilerini geliştirmeye dayalı bir programın etkinliğinin sınanması (Doktora tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Rehberlik ve Psikoloji Anabilim Dalı). YÖK Tez Merkezi.