Üniversite Spor Takımlarında Yarışan Öğrencilerin Sporcu Bilinçli Farkındalıkları ve Sportmenlik Yönelimlerinin İncelenmesi

Year 2025, Volume: 4 Issue: 2, 225 - 238

Muhammed Sıddık Çemç , Yunus Emre Susuz , Enes Madak , Recep Şahin , İlyas Karakaş , Fatma Filiz Çolakoğlu

https://doi.org/10.70007/yalovaspor.1743280

Abstract

Bu araştırmanın amacı, üniversite düzeyinde bireysel ve takım sporlarında aktif olarak yer alan sporcuların bilinçli farkındalık düzeyleri ile sportmenlik yönelimleri arasındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırmanın örneklemini, aktif olarak spor yapan 51 kadın ve 350 erkek olmak üzere toplam 401 üniversite öğrencisi oluşturmuştur. Veriler; Kişisel Bilgi Formu (KBF) ile Sporcu Bilinçli Farkındalık Ölçeği (SBFÖ) ve Çok Boyutlu Sportmenlik Yönelimi Ölçeği (ÇBSYÖ) kullanılarak toplanmış olup JASP 0.19.3 istatistik programı ile analiz edilmiştir. Bu kapsamda gruplar arası farkları belirlemek amacıyla bağımsız örneklemler t-testi, değişkenler arasındaki ilişkileri incelemek amacıyla ise Pearson korelasyon analizinden yararlanılmıştır. Araştırma bulgularına göre, katılımcıların bilinçli farkındalık düzeyleri cinsiyet açısından anlamlı bir farklılık göstermemiştir (p > 0.05). Bununla birlikte sportmenlik düzeyleri bakımından kadın sporcular, "Normlara Uyum", "Kurallar ve Yönetime Saygı", "Rakibe Saygı" alt boyutlarında ve toplam puan açısından erkek sporculara kıyasla anlamlı düzeyde daha yüksek değerler ortaya koymuştur (p < 0.05). Spor branş türüne göre katılımcıların bilinçli farkındalık düzeyleri anlamlı bir farklılık oluşturmamıştır (p > 0.05). Fakat sportmenlik düzeyi değerlendirmeleri incelendiğinde bireysel spor yapan katılımcıların "Rakibe Saygı" alt boyutunda ve toplam puan bakımından takım sporu yapanlara göre anlamlı düzeyde daha yüksek puanlara sahip olduğu tespit edilmiştir (p < 0.05). Son olarak araştırmanın öne çıkan bulgularından biri, sporcuların bilinçli farkındalık düzeyleri ile sportmenlik yönelimleri arasında pozitif yönde, orta düzeyde ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olmasıdır (p < .001). Bu bulgu, bilinçli farkındalığın sportmenlik davranışlarını destekleyici bir unsur olabileceğini göstermektedir. Sonuç olarak araştırma bulguları, sporcularda etik değerlerin ve sportmenlik davranışlarının gelişiminde bilinçli farkındalık becerilerinin önemli bir rol oynayabileceğini ortaya koymaktadır. Bu bağlamda, sporculara yönelik bilinçli farkındalık temelli eğitim ve zihinsel beceri programlarının yaygınlaştırılması hem bireysel gelişime katkı sağlayabilir hem de sporda etik bir ortamın oluşmasına destek olabilir.

Keywords

Sportmenlik , Bilinçli farkındalık , Motivasyonel iklim , Sporcu

An Investigation into the Mindful Awareness and Sportsmanship Orientations of Students Competing in University Sports Teams

Abstract

The aim of this study is to examine the relationship between mindful awareness and sportsmanship orientations among university athletes actively engaged in individual and team sports. The sample of the study consisted of a total of 401 university students, including 51 female and 350 male athletes, who were actively participating in sports. Data were collected using the Personal Information Form (PIF), the Athlete Mindful Awareness Scale (AMAS), and the Multidimensional Sportsmanship Orientation Scale (MSOS). The analyses were conducted using the statistical software JASP version 0.19.3. Independent samples t-tests were employed to determine group differences, while Pearson correlation analysis was used to examine relationships between variables. According to the findings, the participants' levels of mindful awareness did not significantly differ by gender (p > 0.05). However, in terms of sportsmanship, female athletes scored significantly higher than their male counterparts in the subdimensions of “Compliance with Norms,” “Respect for Rules and Authority,” and “Respect for Opponents,” as well as in overall sportsmanship scores (p < 0.05). No significant differences were observed in mindful awareness levels based on the type of sport (individual vs. team sports) (p > 0.05). Nonetheless, participants engaged in individual sports reported significantly higher scores in the “Respect for Opponents” subdimension and in total sportsmanship scores compared to those involved in team sports (p < 0.05). One of the key findings of the study is the presence of a statistically significant, moderate, and positive correlation between athletes' mindful awareness levels and their sportsmanship orientations (p < .001). This suggests that mindful awareness may serve as a supportive factor in promoting sportsmanlike behavior. In conclusion, the study findings indicate that mindful awareness skills may play an important role in fostering ethical values and sportsmanship behaviors among athletes. In this context, the implementation and widespread adoption of mindfulness-based training and mental skills programs for athletes may contribute not only to individual development but also to the cultivation of an ethical sporting environment.

Keywords

Sportsmanship , Mindful awareness , Motivational climate , Athlete

References

• Acar, E., & Eker, C. (2019). Psikolojik danışman adaylarının bilinçli farkındalık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(29), 421-443.
• Arı, Ç., Ulun, C., Yarayan, Y. E., Dursun, M., Mutlu, T., & Üstün, Ü. D. (2020). Mindfulness, healthy life skills and life satisfaction in varsity athletes and university students. Progress in Nutrition, 22(2-S), e2020024.
• Avcu, G., & Şakar, M. (2024). Spor Lisesi Öğrencilerinin Kişilik Özellikleri ve Sportmenlik Yönelim Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 9(1), 67-81.
• Baer, R. A., Samuel, D. B., & Lykins, E. L. (2011). Differential item functioning on the Five Facet Mindfulness Questionnaire is minimal in demographically matched meditators and nonmeditators. Assessment, 18(1), 3-10.
• Başaran, Z., Erdoğan, R. B., Körmükçü, Y., Adalı, H. (2017). Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Öğrencilerinin Fair-Play Anlayışlarının İncelenmesi. Journal of Physical Education and Sports Studies, 9(1), 35-43.
• Bayram, E. (2019). Üniversite öğrencilerinin sosyal görünüş kaygı düzeyleri ile bilinçli farkındalık düzeyi arasındaki ilişkinin spor ve farklı değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Kış Sporları ve Spor Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Bozdemir, O. (2017). Basketbol oynayan farklı eğitim kademelerindeki öğrencilerin spor ortamındaki empati becerileri ile sportmenlik davranışları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Bredemeier, J. B. (1994). Children’s Moral Reasoning and Their Assertive, Aggressive, and Submissive Tendencies in Sport and Daily Life. Journal of Sport & Exercise Psychology, 16(1), 1-14.
• Bredemeier, J. B., & Shields, D. (1986). Moral Growth Among Athletes and Nonathletes: A Comparative Analysis. The Journal of Genetic Psychology, 147(1), 7-18.
• Brown, K. W., & Ryan, R. M. (2003). The benefits of being present: mindfulness and its role in psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 84(4), 822- 824.
• Bulğay, C., Tingaz, E. O., Bayraktar, I., & Çetin, E. (2020). Athletic performance and mindfulness in track and field athletes. Current Psychology, 1-8.
• Bühlmayer, L., Birrer, D., Röthlin, P., Faude, O., & Donath, L. (2017). Effects of mindfulness practice on performance-relevant parameters and performance outcomes in sports: A meta-analytical review. Sports Medicine, 47(11), 2309-2321.
• Certel, Z., Bahadır, Z., & Çelik, B. (2020). Ortaokul öğrencilerinin beden eğitimi dersi sportmenlik davranişlari. Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi, 11(3), 221-230. Coakley, J. (2021). Sport in society: Issues and controversies. Thirteenth Edition. USA: McGraw Hill.
• Çağlayan, B., Coşkun, S., & Yılmaz, B. (2021). Relationship between sportsmanship behavior and communication skills: A study on university student-athletes. International Journal of Recreation and Sports Science, 5(1), 83-89.
• Durmuşoğlu, S., Karafil, A., Güngörmüş, H. A., & Acar, M. (2017). Beden eğitimi öğretmeni adaylarının sportmenlik düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. International Journal of Sport Culture and Science, 5(4), 360-368.
• Gano-Overway, L. A., Guivernau, M., Magyar, M. T., Waldron, J. J., & Ewing, M. E. (2005). Achievement Goal Perspectives, Perceptions of the Motivational Climate, and Sportspersonship: Individual and Team Effects. Psychology of Sport and Exercise, 6(2): 215-232.
• Göncü, B. S., & Balcı, B. (2023). Sporda Mücadele ve Tehdit Algısı Açısından Bilinçli Farkındalığın Önemi. International Journal of Sport Exercise and Training Sciences, 9(2), 59-60.
• Gustafsson, H., Skoog, T., Davis, P., Kenttä, G., & Haberl, P. (2015). Mindfulness and its relationship with perceived stress, affect, and burnout in elite junior athletes. Journal of Clinical Sport Psychology, 9(3), 263-281.
• Güllü, S. (2018). Sporcuların Antrenör-Sporcu İlişkisi İle Sportmenlik Yönelimleri Üzerine Bir Araştırma. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 16(4), 190-204.
• Gülşen, D. B. A., Yıldız, A. B., Bayköse, N., & Eryücel, M. E. (2018). Bireysel ve takım sporu yapan spor bilimleri fakültesi öğrencilerinin kendinle konuşma düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 1(2), 58-66.
• Gümüş, H. Saraçlı, S., Karakullukçu Ö. F., Doğanay G. & Kurtipek S. (2016). Ortaöğretim öğrencilerinde fair play kavramı. International Journal of Science Culture and Sport. 4(2), 430-438.
• Gündüz, H. (2016). Yetişkinlerde bilinçli farkındalık ve duygu düzenleme arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Nişantaşı Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Güngör, N. B., Kurtipek, S. & Yenel, F. (2022). Benlik saygısı ve sportmenlik yönelimi odağında sporcu öğrenciler üzerine bir araştırma. Journal of Global Sport and Education Research, 5(2), 118-127.
• Gür, Y. (2020). Farklı branşlardaki engelli sporcuların algılanan stres düzeyleri ve bilinçli farkındalık seviyeleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Doktora Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Gürpınar, B., & Kurşun, S. (2013). Basketbolcuların ve Futbolcuların Sportmenlik Yönelimleri. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 3(1), 171-176. Güven, Ö. (1999). Türklerde spor kültürü. Geliştirilmiş 2. Baskı, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Jones, C, & Mcnamee, M. (2000). Moral Reasoning, Moral Action, and the Moral Atmosphere of Sport. Sport. Education and Society, 5(2), 131-146.
• Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based ınterventions in context: past, present, and future. Clinical Psychology: Science and Practice, 10(2), 144-156.
• Kaiseler, M., Poolton, J. M., Backhouse, S. H., & Stanger, N. (2017). The relationship between mindfulness and life stress in student-athletes: The mediating role of coping effectiveness and decision rumination. The Sport Psychologist, 31(3), 288-298. Karafil, A. Y., Atay, E., Ulaş, M., & Melek, C. (2017). Spora katılımın beden eğitimi dersi sportmenlik davranışları üzerine etkisinin araştırılması. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 12(2), 1-11.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri, Nobel Yayınları.
• Kavussanu, M. (2006). Motivational Predictors of Prosocial and Antisocial Behaviour in Football. Journal of Sport Science, 24(6), 575-588.
• Kavussanu, M., Seal, A. R., & Phillips, D. R. (2006). Observed Prosocial an Antisocial Behaviours in Male Soccer Teams: Age Differences Across Adolescense and the Role of Motivational Variables. Journal of Applied Sport Psychology, 18(4), 326-344.
• Kesler, E. (2020). Elit güreşçilerde bilinçli farkındalık, sürekli optimal performans duygu durumu, spora katılım motivasyonu ve stres düzeylerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Sakarya.
• Kınay, F. (2013). Beş boyutlu bilinçli farkındalık ölçeğini Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bilim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Koç, Y. (2013). Beden eğitimi dersi sportmenlik davranışı ölçeği (BEDSDÖ): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 96-114.
• Lemyre, P. N., Roberts, G.C., & Ommundsen, Y. (2002). Achievement Goal Orientations, Perceived Ability, and Sportspersonship in Youth Soccer. Journal of Applied Sport Psychology, 14(2), 120-136.
• Moen, F., Federici, R. A., & Abrahamsen, F. (2015). Examining possible Relationships between mindfulness, stress, school-and sport performances and athlete burnout. International Journal of Coaching Science, 9(1), 3-19.
• Öztaş, M., Yıldırım, B., Erdoğan, A., & Yamaner, E. (2025). Sporcu öğrencilerde bilinçli farkındalık ve dijital bağımlılık arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 16(59), 229-240.
• Schwanhausser, L. (2009). Application of the mindfulness-acceptance-commitment (MAC) protocol with an adolescent springboard diver. Journal of Clinical Sport Psychology, 3(4), 377-395.
• Sezen-Balçıkanlı, G. (2010). The Turkısh Adaptatıon Of Multıdımensıonal Sportspersonshıp Orıentatıon Scale-Msos: A Relıabılıtıy And Valıdıty Study. Gazi Journal of Physical Education and Sport Sciences, 15(1), 1-10.
• Stornes, T. (2001). Sportspersonship in Elite Sports: On the Effects of Personal and Environmental Factors on the Display of Sportspersonship Among Elite Male Handball Players. European Physical Education Review, 7(3), 283-304.
• Stornes, T., & Bru, E. (2002). Sportspersonship and perceptions of leadership: An investigation of adolescent handball players' perceptions of sportspersonship and associations with perceived leadership. European Journal of Sport Science, 2(6), 1-15.
• Stornes, T., & Ommundsen, Y. (2004). Achievement Goals, Motivational Climate and Sportspersonship: A Study of Yound Handball Players. Scandinavian Journal of Education, 48(2), 205-221.
• Sülün, F., Susuz, Y. E., Kalemoğlu Varol, Y., & Çolakoğlu, F. F. (2021). Judo Antrenörlerinin Sportmenlik Yönelimleri İle Kişilik Özellikleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 15(2), 285-300.
• Sülün, F., Susuz, Y. E., Karakaş, İ., & Çolakoğlu, F. F. (2023). Judocuların Sirkadiyen Ritimlerine Göre Sportmenlik Yönelimlerinin İncelenmesi. Journal of Global Sport and Education Research, 6(2), 18-29.
• Şahidoğlu, Z. (2014). 15-17 Yaş grubu ergenlerde bilinçli farkındalık düzeyi ile problemli internet kullanımı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Şahin, A. (2018). Üniversite öğrencilerinde bilinçli farkındalık ile yaşam doyumu ve iyi oluş arasındaki ilişkiler. Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using Multivariate Statistics (6th ed.). Boston, MA: Pearson.
• Taşkıran, C., & Şenel, E. (2022). Çok Boyutlu Sportmenlik Yönelimi Ölçeğinin Ölçme Eşdeğerliğinin Test Edilmesi. International Journal of Sport Exercise and Training Sciences, 8(4), 190-196.
• Thienot, E., Jackson, B., Dimmock, J., Grove, J. R., Bernier, M., & Fournier, J. F. (2014). Development and preliminary validation of the mindfulness inventory for sport. Psychology of Sport and Exercise, 15(1), 72-80.
• Tingaz, E. O. (2020). Spor Bilimleri Fakültesindeki Sporcu Öğrencilerde Bilinçli Farkındalık ve Öz Şefkatin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Çağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Tingaz, E. O. (2020). Sporcu Bilinçli Farkındalık (Mındfulness) Ölçeği: Türkçeye Uyarlama, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 18(1), 71-80.
• Tunç, A. A., & Uğur, O. A. (2024). Üniversite Öğrencilerinin İletişim Becerileri ve Sportmenlik Davranışlarının İncelenmesi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Uluslararası Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 1(2), 1-11.
• Ulukan, M. (2021). Farklı dövüş sporu yapan öğrencilerin sportmenlik yönelim düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Spor Eğitim Dergisi, 5(1), 52-62.
• Vallerand, R. J., Briere, N. M., Blanchard, C., & Provencher, P. (1997). Development and Validation of the Multidimensional Sportspersonship Orientations Scale. Journal of Sport & Exercise Psychology, 19(2), 197-206.
• Vural, C., & Okan, İ. (2021). Sporda Bilinçli Farkındalık: Atıcılık Spor Branşları Üzerine Bir Araştırma. Mediterranean Journal of Sport Science, 4(2), 265-273.
• Walker, S. P. (2013). Mindfulness and burnout among competitive adolescent tennis players. South African Journal of Sports Medicine, 25(4), 105-108.
• Yalçın, Y. G., Tek, T. & Çetin, M. Ç. (2020). Amatör olarak spor yapan üniversite öğrencilerinin sportmenlik yönelimlerinin incelenmesi. Türk Spor Bilimleri Dergisi, 3(1), 29-34.
• Yarayan, Y. E., & Ayan, S. (2018). Farklı takım sporlarında olan sporcuların imgeleme biçimlerinin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(60), 1416-1421.
• Yarayan, Y. E., Yıldız, A. B., & Gülşen, D. B. A. (2018). Elit düzeyde bireysel ve takım sporu yapan sporcuların zihinsel dayanıklılık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(57), 992-999.
• Yarayan, Y. E., Yıldız, A. B., Gülşen, D. B. A., & İlhan, L. (2020). Futbolculuk seviyesi prososyal ve antisosyal davranışların bir belirleyicisi midir? Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 18(4), 125-133.
• Yıldıran, İ. (2004). Fair Play: Kapsamı, Türkiye’deki görünümü ve geliştirme perspektifleri. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 9(4), 3-16.
• Zor, S., & Aktağ, I. (2022). Lisanslı Olarak Okul Sporlarına Katılan Ortaöğretim Öğrencilerinin Sportmenlik Yönelimi ve Sporda Saldırganlık-Öfke Düzeyleri. The Journal of International Educational Sciences.