Semantic Alternation and Its Effect on Meaning in Selected Samples from Al_ Mutnabbi Divan " Past Participle as a Model "

Year 2023, Volume: 2 Issue: 2, 188 - 200, 30.12.2023

Abdullatif Shoubak

Abstract

This research aims to study the semantic alternation between the past participle form and other morphological forms, and the effect of this semantic interaction on the meaning in selected samples of Al-Mutanabbi's poetry, where the researcher has followed the analytic descriptive approach, illustrating the common use of the semantic units and the relationship of words with one another within the semantic field and the significance of a certain word in context.
This research deals with the formulas denoting the past participle, such as the present participle and the infinitive which lead to the semantic reduction in the poetic line, benefiting from the annotations of the Diwan and the studies that dealt with the Holy Qur’an and other eloquent speeches, showing the effect that this alternation may have on the reader, which makes him reconsider the formula time after time until he grasps the meaning intended by al-Mutanabbi.
This study elaborates on extrapolating the forms of the past participle and studying them semantically and analytically, showing its effect on the meaning. This can be done by mentioning the opinions of the early and contemporary linguists about the meanings of the different forms of the past participle and on behalf of one form for another and showing the semantic alternation of formulas and clarifying the effect of this alternation on meaning through selected poetic models from Al-Mutanabbi's poetry.
The importance of this research lies in the fact that it studies a linguistic phenomenon that scholars addressed in their previous works, and it still calls for the efforts of those looking to explore the profundity of meanings. It explains the disagreement on this topic, which in turn led to the difference in opinions of linguists in the past and at present. The early and contemporary scholars' efforts reveal the meanings of certain Arabic structures.

Keywords

Alternation, Semantics, formula, Effect, Meaning, Past Participle, Models, al-Mutanabbi.

التّناوب الدّلاليّ وأثره في المعنى في نماذج مختارة من ديوان المتنبّي " اسم المفعول أنموذجًا "

Abstract

يرمي هذا البحثُ إلى دراسةِ التّناوبِ الدّلاليِّ بينَ صيغةِ اسمِ المفعولِ وغيرِها من الصّيغِ الصّرفيّة وأثرِ هذا التّناوب الدّلاليِّ في المعنى في نماذجَ مختارةٍ من شعرِ المتنبّي، وقد اتّبع الباحث المنهجَ الوصفيّ التّحليليّ، مبيّناً نسبةَ شيوعِ الوحداتِ الدّلاليّةِ وعلاقةَ الكلماتِ بعضها ببعض ضمنَ الحقلِ الدّلاليّ، ودلالة الكلمةِ ضمنَ السّياقِ.
ويتناولُ هذا البحثُ الصّيغَ الدّالةَ على اسمِ المفعولِ كاسم الفاعل والمصدر... التي تفضي إلى الاختزال الدّلاليِّ في البيتِ الشّعريّ، مستفيدًا من شروحِ الدّيوانِ والدّراساتِ التي تناولتِ القرآنَ الكريمَ وغيرَه من فصيح الكلامِ، مبيّنًا الأثرَ الذي يتركهُ هذا التّناوبُ في القارئِ، ممّا يجعلهُ يعيدُ نظرَهُ في الصّيغةِ مرّةً بعدَ مرّةٍ حتّى يصلَ إلى المعنى الذي يرمي إليه المتنبي.
ويهدف إلى استقراء صيغ اسم المفعول ودراستها دراسة دلاليّة تحليليّة، مبيّنًا أثر ذلك في المعنى، ويكون ذلك من خلال ذكر آراء علماء اللّغة القدماء والمحدثين حول معاني صيغ اسم المفعول المختلفة ونيابة صيغة عن أخرى. وإظهارالتّناوب الدّلاليّ للصّيغ وبيان أثر هذا التّناوب في المعنى من خلال نماذج شعريّة مختارة من شعر المتنبّي.
وتبرز أهميّة البحث من خلال كونه يدرس ظاهرة لغويّة تحدّث عنها العلماء قديمًا، وما زالت تستدعي جهود المتطلّعين إلى سبر أغوار المعاني. ويوضّح الاختلاف الدّائر حول هذا الموضوع الذي أدّى بدوره إلى الاختلاف في آراء علماء اللّغة قديمًا وحديثًا. ويكشف النّقاب عن جهود العلماء قديمًا وحديثًا في تلمّس دلالات أبنية العربيّة.

Keywords

التّناوب، الدّلاليّ، المعنى، اسم المفعول، المتنبي.

Mutenebbî Divan'ından Seçilmiş Örneklerde Anlamsal Değişim ve Anlam Üzerindeki Etkisi" İsm-i Meful Örneği "

Abstract

Bu araştırma, Mutenebbî’nin şiirlerinden seçilmiş örneklerde sıfat biçimi ile diğer morfolojik biçimler arasındaki anlamsal değişimi ve bu anlam etkileşiminin anlam üzerindeki etkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmacı bu araştırmada, anlamsal birimlerin yaygınlığını, anlamsal çerçeve içinde sözcüklerin birbiriyle ilişkisinin yanı sıra bağlam içinde sözcüğün taşıdığı anlamı açıklamak suretiyle analitik betimleyici yaklaşımı izlemektedir.
Bu araştırma, divan şerhlerinden ve Kur'an-ı Kerim ve başka veciz sözlere dayalı araştırmalardan yararlanarak şiir beyitlerindeki anlamsal indirgemeye götüren özne mastar gibi ismi faili ifade eden yapıları ele almaktadır. Bu şekilde bu anlam değişiminin okuyucu üzerinde bıraktığı ve Mutenebbî’nin söylemek istediğini anlayabilmek için okuyucunun söz konusu yapılara defalarca bakıp gözden geçirmesine neden olan etkiyi gözler önüne sermeye çalışmaktadır.
Ayrıca ism-i meful biçimlerini tahmin etmeyi ve bu biçimleri anlamsal ve analitik bir şekilde incelemeyi, dolayısıyla bunun anlam üzerindeki etkisini göstermeyi amaçlamaktadır. Bunu yaparken de araştırmacı eski ve yeni dilbilimcilerin, ism-i mefulün farklı biçimlerinin anlamları ve herhangi bir biçimin başka bir biçimin yerini alma durumu ile ilgili görüşlerini vermeye çalışacaktır. Böylece Mutenebbî’nin şiirlerinden seçilen şiir örnekleri üzerinden biçimlerin anlamsal değişimini gösterilmesi ve bu değişimin anlamdaki etkisinin açıklığa kavuşturulması hususlarına açıklık getirilmeye çalışılacaktır.
Araştırmanın önemi, geçmişte bilim adamlarının ele aldığı dilbilimle ilgili olan ve hala anlamların derinliklerini keşfetmek isteyenleri bu yönde çaba sarf etmeye iten bir olguyu ele almasında yatmaktadır. Bu arada bu konuda süregelen ve eski ve yeni dilbilimcileri arasında görüş ayrılıklarına yol açan anlaşmazlığa açıklık kazandırmayı amaçlamaktadır. Aynı şekilde eski yeni bilim insanlarının Arapçadaki yapıların anlamlarını bulma çabalarını su yüzüne çıkarmaktadır.
This research aims to study the semantic alternation between the past participle form and other morphological forms, and the effect of this semantic interaction on the meaning in selected samples of Al-Mutanabbi's poetry, where the researcher has followed the analytic descriptive approach, illustrating the common use of the semantic units and the relationship of words with one another within the semantic field and the significance of a certain word in context.
This research deals with the formulas denoting the past participle, such as the present participle and the infinitive which lead to the semantic reduction in the poetic line, benefiting from the annotations of the Diwan and
the studies that dealt with the Holy Qur’an and other eloquent speeches, showing the effect that this
alternation may have on the reader, which makes him reconsider the formula time after time until he grasps the meaning intended by al-Mutanabbi.
It aims at extrapolating the forms of the past participle and studying them semantically and analytically, showing its effect on the meaning. This can be done by mentioning the opinions of the early and contemporary linguists about the meanings of the different forms of the past participle and on behalf of one form for another and showing the semantic alternation of formulas and clarifying the effect of this alternation on meaning through selected poetic models from Al-Mutanabbi's poetry.
The importance of this research lies in the fact that it studies a linguistic phenomenon that scholars talked about in the past, and it still calls for the efforts of those looking to explore the depths of meanings. It explains the disagreement on this topic, which in turn led to the difference in opinions of linguists in the past and at present. The early and contemporary scholars' efforts reveal the meanings of certain Arabic structures.

Keywords

Anlamsal Değişim, Semantik, Biçim, Etki, Anlam, İsm-i Meful (Nesne), Örnekler, Mutenebbî.

References

• Eflîlî, Ebu el-Kasım İbrahim, (1992). Şerhu Şiiri’l-Mutenebbî li’l-Eflîlî, (1.Baskı), Thk: Musrafa Aleyyân, Beyrut: Muessesetu’r-Risâlât.
• Ensârî İbnu Hişâm (2008). Avdahu’l-Mesâlik, (1.Baskı), (Thk: Muhammed Nûrî bin Muhammed Bârtecî), Riyad: Daru’l-Muğnî li’n-Neşr ve’t-Tevzî.
• Barkûkî, Abdurrahman, (2014). Şarhu Divâni’l-Mutenebbî, (1.Baskı), Kahira: Muessesetu Hindâvî li’t-Tibâa.
• Al Thaalabi, Abu Mansour, (2002). Filoloji ve Arapçanın Sırrı, (Birinci Baskı), Arap Mirasının Misdar Dar Uyanışı.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth, (1952). el-Hasâis, (4.Baskı), (Thk: Muhammed Ali Neccâr), Mısır: Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye.
• Hammâdî, Celâl Abdullah, (2007). el-Udûl fî Siyaği’l-Muştekkât fi’l-Kurân-i’l-Kerim Dirâse Dilâliyye, Yüksek Lisans Tezi. Yemen: Câmiatu Taiz.
• Hamed, Setnâ Muhammed Ali, (2017). el-Eğrâdu’l-Belâğiyye li’t-Takyyîdi bi’ş-Şarti fi’l- Kurân-i’l-Kerim, Mecelletu’l-Ulûmi ve’l-Buhûsi’l-İslâmiyye fî Câmiati’s-Sudan li’l-Ulûmi ve’t-Teknolojyâ, Mahadu’l-Ulûmi ve’l-Buhûsî’l-İslâmiyye, 18.Cilt, 1.Sayı, 40.
• Hamlâvî Ahmed, (1999). Şazâ’l-Urfi fî Fenni’s-Sarfi, (1.Baskı), Beyrut: Dâru’l-Fikri’l-Arabî.
• Hamavî, Yâkût, (1995). Muhemu’l-Buldân, (2.Baskı), Beyrut: Dâru Sâdir.
• Hayra, Bahde Vefa el-Hâşimî, (2021). el-Udûlu’s-Sarfî Mefuhûmuhu ve Eseruhu’d-Dilâlî, Yüksek Lisans Tezi, Cezayir: Câmiatu Abdulhamid bin Bâdîs.
• Samurraî, Fadıl Salih, (2007). Meânî el-Ebniyeti’l-Arabiyye, (2.Baskı), Ürdün: Dâru Ammar li’n-Neşri ve’t-Tavzî.
• Ruûfî, Şah Rah, (2021). e’t-Tenâvubu’d-Dilâliyyu li’s-Siyaği’s-Sarfiyye fî Tefsîri’l-Bahri’l-Muhît ve Eseruhu fî Teaddudi’l-Manâ, Doktora Tezi, Kismu’l-Luğati’l-Arabiyye ve Âdâbihâ, Kulliyetu Meârifi’l-Vahyi ve’l-Ulûm’i’l-İnsâniyye, el-Câmiatu’l-İslâmiyyetu’l-Âlemiyye fî Malezya.
• Şahâte, Hüseyin Hamis Mahmud, (2013). e’t-Tenâvubu’d-Dilâliyyu Beyne’s-Siyaği’s-Sarfiyye ve Eseruhu fi’l-Ahkâmi’s-Şariyye, Mısır: Câmiatu el-Munye, Mecelletu’d-Dirâsâti’l-Arabiyye Kulliyyetu Dâri’l-Ulûm.
• Şemsân, İbrahim, (2016). e’s-Sifatu’l-Muşebbehetu bi İsmi’l-Mefûl, Mecelletu’l-Cezîra, 68.Sayı.
• Tabarî, Muhammed b. Cerîr, (2001). Tefsîri Câmii’l-Beyân an Tevîl Âyi’l-Kurân, (1.Baskı), (Thk: Abdullah b. Abdulmuhsin e’t-Turkî bi’t-Teâvun Mea Merkezi’l-Buhûsi ve’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye bi Dâri Hecr, Abdussened Hasan Yemâme), Mısır: Dâru Hecr li’t-Tibâati ve’n-Neşri ve’t-Tevzii ve’l-İlan.
• Tâî, İbnu Mâlik, (1967). Teshîlu’l-Fevâidi ve Tekmîlu’l-Makâsidi, (Thk: Muhammed Kâmil Berakât), Kahira: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî li’t-Tibâati ve’n-Neşr.
• İbnu Akîl, Abdullah, (1980). Şarh İbni Akîl Alâ Elfiyyeti İbni Mâlik, (20.Baskı), (Thk: Muhammed Muhyi’d-Dîn Abdulhamid), Kahira: Dâru’t-Turâsi li’t-Tibâa.
• Ukbarî, Ebu’l-Bekâ, (1936). Şarhu Dîvâni’l-Mutenebbi, (1.Baskı), (Zabatahu ve Sahhahahu: Mustafa e’s-Sakkâ, İbrahim el-Ebyârî, Abdulhafîz Şelebi), Mısır: Dâru’l-Marife, Matbaatu el-Bâbî el-Halebî.
• Fahirî, Salih Selim, (1996). Tasrîfu’l-Efâli ve’l-Masâdir ve’l-Mutakkât, (1.Baskı), Kahira: Asmî li’n-Neşr ve’t-Tevzî. Kayravânî, İbnu Raşîk, (1981). el-Umde fî Mehâsini’ş-Şiiri ve Âdâbihi, (5.Baskı), (Thk: Muhammed Muhyiddin Abdulhamid), Kahira: Dâru’l-Cîl.
• Mehmetali, Bekir, (2021), el-Maâmî’s-Sarfiyye, (1. Baskı), Ankara: Sonçağ Akademi.
• Mutenebbî, Ahmed b. el-Huseyin, (1983). e’d-Dîvân, (1.Baskı), Beyrut: Dâr Beyrut li’t-Tibaati ve’n-Neşr. Muhtar Ömer, Ahmed, (1998). Semantics, (beşinci baskı), Kahire, Dar Alam al-Kutub.
• Minîl, Hasan, (2017). Nazarât fî Uslûbi’l-Udûl fi’n-Nassi’l-Kur’anî Lede’l-Belâğiyyin, Suudi Arabistan: Muntedâ Mecmei’l-Luğati’l-Arabiyye al’ş-şebeketi’l-Âlemiyye 49:09.05.
• İbn Manzoor, (MS 1956). Lisan Al-Arab, (üçüncü baskı), Beyrut Dar Sader
• Muhallebbî, Ahmed b. Ali, (2003). el-Meâhiz alâ Şurrâhi Dîvâni Ebi’t-Tayyibi’l-Mutenebbî, (2.Baskı), (Thk: Abdulaziz b. Nâsiri’l-Mâni), Suudi Arabistan: Merkezu’l-Melik Feysal li’l-Buhûsi ve’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye.
• Mearrî, Ebu’l-Alâ, (1992). Mucizu Ahmed Şarhu Dîvâni’l-Mutenebbi, (2.Baskı), (Thk: Abdulmecid Diyâb), Mısır: Dâru’l-Meârif.
• Mearrî, Süleyman b. Ali, (1979). Tefsîru Ebyâri’l-Meânî min Şiiri Ebi’t-Tayybi’l-Mutenebbi, (1.Baskı), (Thk: Mucâhid Muhammed Mahmud e’s-Saccâf, Muhsin Ğiyâd Uceyl), Beyrut: Dâru’l-Mâmûni li’t-Turâs.
• Hindâvî, Abdulhamid, (2001). el-İcâzu’s-Sarfî fi’l-Kurâni’l-Kerîm, (1.Baskı), Sayda: el-Mektbetu’l-Asriyye.
• Hîytî, Abdunnâsir, (2010). el-Udûlu an Siğati İsmi’l-Meful ve Dilâletuhu fi’l-Kurâni’l-Kerîm, Mecelletu Câmiati’l-Enbâr li’l-Luğâti ve’l-Âdâb, 3.Sayı.
• Vâhidî, Ebu’l-Hasan, (1999). Şarhu’l-Vâhidî li Dîvâni’l-Mutenebbî, (1.Baskı), (Zabatahu ve Şarahahu ve Allaka Aleyhi Yasin el-Eyyûbî, Kusay el-Husaynî), Lübnan: Dâru’r-Râidi’l-Arabî.