Halâskâr Zâbitân Grubu'nun Müdahelesinden Bâb-ı Âli Baskını'na İktidar Mücadelesi

Year 2024, Volume: 3 Issue: 2, 57 - 77, 27.12.2024

Mehmet Batuhan Zorlu , Hasip Saygılı

Abstract

II. Meşrutiyet’in ilan edilmesiyle Osmanlı ülkesinde ordu ve siyaset ilişkisinde neler yaşandığı bu çalışmanın ana konusudur. Bu çalışma süresince birincil ve ikincil kaynaklar aktif ve karşılaştırmalı bir şekilde kullanılarak sonuçlara varılmaya çalışılmıştır. Halâskâr Zâbitân Grubu Müdahalesi ve Bâb-ı Âli Baskını askeri darbeler olduğu için birincil kaynaklara ulaşmak zor olmuştur. Fakat titiz bir çalışma sonucu önemli arşiv belgeleri ve gazete nüshaları bularak çalışmada uygun bir şekilde kullanılmıştır. Osmanlı tarih yazımında askeri darbeler konuşulurken imparatorluğun en çalkantılı sürecinde yaşanan Halâskâr Zâbitân Grubu Müdahalesi göz ardı edilip Bâb-ı Âli Baskını üzerinden konuşulmaktadır. Yaşanan bu eksiklik tarih açısından önem arz etmektedir. Çünkü bu durum imparatorluğun son dönemlerinde hâkim tek gücün İttihat ve Terakki Cemiyeti olduğuna yönelik bir sonuç ortaya çıkarmaktadır. Halbuki ordu içerisinde fazlaca desteği bulunan Halâskâr Zâbitân Grubu ülkenin askeri ve siyasi sahasında araştırılması gereken önemli olaylar meydana getirmiştir. Balkan Savaşları kartala benzeteceğimiz Osmanlı İmparatorluğu’nun bir kanadını kırmıştır. Fakat bu harp hakkında asker-siyaset ilişkisi ele alınırken sadece İttihatçı bir yönetimden bahsedilip muhalefet geri plana atılmaktadır. Bu nedenle çalışma boyunca II. Meşrutiyet’in ilanından Balkan Savaşlarına kadar olan süreçte asker-siyaset ilişkileri ele alınmıştır. Meclisin feshedilmesine yol açan Halâskâr Zâbitân Grubu, kabine değişikliyle sonuçlanan ve İttihatçıların tam anlamıyla iktidar olmasını sağlayan Bâb-ı Âli Baskını incelenmiştir. Balkan Harbi boyunca muhalefetin ve cemiyetin etkileri de kaynaklar ışığında açıklanmıştır.

Keywords

II. Meşrutiyet, 31 Mart Vak’ası, Bâb-ı Âli Baskını, Halâskâr Zâbitân Grubu, İttihat ve Terakki, Balkan Savaşları.

The Struggle For Power From The Intervention Of The Halâskâr Officer Group To The Bâb-ı Âli Raid

Abstract

References

• Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivleri (BOA)
• BOA. Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO.) 4058/304311, (17.07.1330/02.07.1912).
• BOA. Dahiliye Şifre Kalemi (DH. ŞFR.) 421/69, (05.01.1330/18.03.1914)
• BOA. İ. DUİT. 190/71, lef 1, (15.02.1331/24.01.1913).
• BOA. İrade Dosya Usulü (İ. DUİT.) 8/58, (24.07.1330/09.07.1912).
• BOA. Meclis-i Vükela Mazbataları (MV.) 166/50, (11.07.1330/26.06.1912).
• 2. Meclis Zabıtları MMZC. (16 Haziran 1328/29 Haziran 1912), C.1. D.2. Sİ.1. İ.22.
• MMZC. (17 Temmuz 1328/30 Temmuz 1912), C.2. D.2. Sİ.1. İ.43.
• MMZC. (29 Haziran 1328/12 Temmuz 1912), C.2. D.2. Sİ.1. İ.42.
• MAZC. (22 Temmuz 1328/4 Ağustos 1912), C.1. D.2. Sİ.1. İ.32.
• MAZC. (23 Temmuz 1328/5 Ağustos 1912), C.1. D.2. Sİ.1. İ.33.
• 3. Gazeteler İktihâm (9 Temmuz 1328/22 Temmuz 1912).
• Teminat (12 Temmuz 1328/25 Temmuz 1912).
• İktihâm (12 Temmuz 1328/25 Temmuz 1912).
• Tanin (13 Temmuz 1328/26 Temmuz 1912).
• İktihâm (23 Temmuz 1328/5 Ağustos 1912).
• İkdâm (18 Teşrinievvel 1328/ 31 Ekim 1912).
• İkdâm (8 Teşrinisani 1328/21 Kasım 1912).
• İkdâm (15 Teşrinisani1328/28 Kasım 1912).
• 4. Kitaplar Ahmad, F. (1999). İttihat ve Terakki 1908-1914, Kaynak Yayınları.
• Amca, H. (1989). Doğmayan hürriyet bir devrin iç yüzü 1908-1918, (Haz. İsmail Dervişoğlu), Arba Araştırma Basım Yayın. Artuç. N. & Uzunaslan, A. (2022). Savaş siyaset cinayet İttihat ve Terakki üzerine yazılar, Timaş Yayınları.
• Aydın, S. (2013). Balkanlar’ın acı yüzü basın tarihinde balkan savaşları, Yeditepe Yayınevi.
• Babacan, H. (2005). Mehmed Talât Paşa 1874-1921 (siyasi hayatı ve icraatı), Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çavdar, T. (1991). İttihat ve terakki, İletişim Yayınları.
• Çolak, M. (2018). Komitenin ruhu Talat Paşa, Yeditepe Yayınları.
• Çolak, M. & Karacakaya, R. (2022). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiye’de darbeler, (Ed. Cevdet Kırpık, Can Deveci, Tekin Aycan Taşçı), Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Eraslan, C. & Olgun, K. (2006). Osmanlı devleti’nde meşrutiyet ve parlamento, 3F Yayınevi.
• Hocaoğlu, B. (2010). II. Meşrutiyette iktidar-muhalefet ilişkileri 1908-1913, Kitap Yayınevi.
• İnönü, İ. (1985). Hatıralar, (Haz. Sabahattin Selek), Bilgi Yayınevi.
• Kansu, A. (2016). İttihadcıların rejim ve iktidar mücadelesi 1908-1913, İletişim Yayınları.
• Küçükkılınç, İ. (2023). Jön türklük ve kemalizm kıskacında ittihadçılık, Divan Kitap.
• Menteşe, H. (1986). Osmanlı Mebusan Meclisi reisi Halil Menteşe’nin anıları, Hürriyet Vakfı Yayınları.
• Selâhattin, M. (2006). Bildiklerim İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Maksad-ı Teessüs ve Suret-i Teşekkülü ve Devlet-i Aliyye-i Osmaniye’nin Sebeb-i Felâket ve İnkîsamı Muhalif
• Sezer, S. (2016). Meclis-i Mebusan’ı kapattıran muhtıra: Halaskâr zabitan bildirisi Osmanlı’dan Günümüze Darbeler, (Haz. Mehmet Ö. Alkan), Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Sorgun, T. (1972). İttihat ve Terakki’den Cumhuriyet’e bitmeyen savaş (Kütulamare Kahramanı Halil Paşa’nın Anıları), 7 Gün Yayınları.
• Tunaya, Z. (1988). Türkiye’de siyasal partiler ikinci meşrutiyet dönemi (1908-1918) I, Hürriyet Vakfı Yayınları. Türkgeldi, A. F. (2010), iİşittiklerim, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Uçarol, R. (1989). Gazi Ahmet Muhtar Paşa (1839-1919) (Askeri ve Siyasi Hayatı), Filiz Kitabevi.
• Ünsaldı, L. (2008). Türkiye’de asker ve siyaset, (Çev. Orçun Türkay), Kitap Yayınevi.
• Yalçın, H. C. (2020). Tanıdıklarım, (Haz. Göktürk Ömer Çakır), Ötüken Neşriyat.
• 5. Makaleler Beydilli, K. (2009). ‘’Selim III’’, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, XXXVI, 420-425.
• Birinci, A. (1987). ‘’Hürriyet ve İtilâf Fırkası’’, Tarih ve Toplum, (41), 17-24.
• Birinci, A. (1998). ’Hürriyet ve İtilâf Fırkası’’ Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, XVIII, 507-511.
• Çetin, A. (2022). ‘’Kıbrıslı Kâmil Paşa’’, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, XXV, 391-393.
• Kuran, A. B. (1950). ‘’Babıâli Baskını’’, Tarih Dünyası, 2, (14), 608-610.
• Küçük, C. (1988). ‘’Abdülhamid II’’, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, I, 216-224.
• Küçük, C. (1991). ‘’Bâbıâli Baskını’’, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, IV, 389-390.
• Küçük, C. (1992). ‘’Balkan Savaşı’’, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, V, 23-25.
• Küçük, C. (2003). ‘’Mehmed V’’, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, XXVIII, 418-422.
• Maden, F. (2013), ‘’Büyük Güçlerin Berlin Antlaşması’nın Uygulanmasına Yönelik Baskıları’’, History Studies, 5, (1), 267-286.
• Olgun K. (1999). ‘’Asker-Siyaset İlişkilerinde Bir Dönüm Noktası: Halaskâr Zabitan Grubu ve Faaliyetleri’’, İlmî Araştırmalar: Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri Dergisi, (7), 157-175.
• Özoran, B. R. (1971). ‘’Sadrazam Kâmil Paşa- İngiliz Dostları-Kıbrıs’taki Mezarı’’, Türk Kültürü, 9, (105), 756-762.
• Terzioğlu, A. (2005). ‘’I. Balkan Savaşı ve Edirne’nin Bulgarlar Tarafından İşgali’’, Türk Dünyası Araştırmaları, (157), 161-180.
• Toros, T. (1969). ‘’Ali Münif Bey'in Hâtıraları: İttihadcıların Bâbıâlî Baskını’’, Hayat Tarih Mecmuası, 2, (11), 62-69.
• Zeyrek, S. (2014). ’II. Meşrutiyet Sürecinde Osmanlı Devleti’nde Ordu-Siyaset İlişkileri Üzerine Genel Bir Bakış’’, Studies Of The Ottoman Domain, 4, (6), 39-64.