An Evaluation of Formulaic Expressions: The Example of the Novel Hababam Sınıfı

Year 2025, Volume: 5 Issue: 1, 127 - 143, 30.06.2025

Damla Aydoğan , Necmi Akyalçın

https://doi.org/10.59902/yazit.1673641

Abstract

The subject of this study is formulaic words, which are one of the elements in the wide vocabulary of Turkish, just like idioms, proverbs, reduplications, slangs, etc. The universe of the study is the novel Hababam Sınıfı by Rıfat Ilgaz. Formulaic words are generally used in daily conversations to communicate, to continue a conversation, and to convey feelings such as prayers, curses, good wishes, bad wishes to the other party. Formulaic words have an important place in the vocabulary of Turkish. So much so that the existence of these phrases is striking even in the oldest and most important historical texts of Turkish. (For example, Kutadgu Bilig, Atabet'ül-Hakayık). This shows that writers have used these phrases in their works from the past to the present. In this study, it was thought that an important writer like Rıfat Ilgaz, who made his name known to a very wide audience with his novel Hababam Sınıfı, frequently used formulaic words, which are one of the elements of vocabulary, in his novel, and they were chosen as the universe of the study. The study includes formulaic words found in the novel Hababam Sınıfı. 192 formulaic words in the novel were found using the scanning method. Then, considering their use in the novel, they were evaluated under 23 headings in terms of the emotions they convey to the other party and exemplified with their explanations. The aim of the study is to reveal how much the author used formulaic words, one of the vocabulary elements of Turkish, in his novel and how rich his novel is in this context.

Keywords

Formulaic words , Hababam Sınıfı , Rıfat Ilgaz , language , language studies

Ethical Statement

Ethics committee approval is not required for this study.

Supporting Institution

No support was received from any institution or organization for this study.

Thanks

No statement of support or acknowledgement was made by the author regarding the study.

Kalıp Sözler Üzerine Bir Değerlendirme: Hababam Sınıfı Romanı Örneği

Abstract

Bu çalışmanın konusu tıpkı deyimler, atasözleri, ikilemeler, argolar vb. gibi Türkçenin geniş söz varlığı içerisinde yer alan ögelerden biri olan kalıp sözler üzerinedir. Çalışmanın evrenini ise Rıfat Ilgaz'ın Hababam Sınıfı adlı romanı oluşturmaktadır. Kalıp sözler genellikle, günlük konuşmalarda iletişim kurmak, karşılıklı konuşmayı devam ettirmek ve dua, beddua, iyi dilek, kötü dilek gibi hisleri karşı tarafa aktarmak için kullanılan söz öbekleridir. Kalıp sözler Türkçenin söz varlığı içerisinde önemli bir yere sahiptir. Öyle ki, Türkçenin en eski ve önemli tarihî metinlerinde bile bu söz öbeklerinin varlığı dikkat çekmektedir. (Örneğin Kutadgu Bilig, Atabet'ül-Hakayık). Bu da geçmişten günümüze, yazarların eserlerinde bu söz öbeklerinden yararlandığını göstermektedir. Bu çalışmada da "Hababam Sınıfı" adlı romanıyla adını çok geniş bir kesime duyuran Rıfat Ilgaz gibi önemli bir yazarın, bu romanında söz varlığı ögelerinden biri olan kalıp sözlerden sıklıkla yararlandığı düşünülmüş ve çalışmanın evreni olarak seçilmiştir. Çalışmada, Hababam Sınıfı adlı romanda saptanan kalıp sözlere yer verilmiştir. Romanda geçen 192 adet kalıp söz, tarama yöntemi kullanılarak saptanmıştır. Daha sonra, romandaki kullanımı dikkate alınarak karşı tarafa hissettirdiği duygu bağlamında 23 başlık altında değerlendirilmiş ve açıklamalarıyla birlikte örneklendirilmiştir. Çalışmanın amacı, yazarın romanında Türkçenin söz varlığı ögelerinden biri olan kalıp sözlerden ne denli yararlandığını ve romanının bu bağlamda ne kadar zengin olduğunu ortaya koymaktır.

Keywords

Kalıp söz , Hababam Sınıfı , Rıfat Ilgaz , dil , dil çalışmaları

Ethical Statement

Bu çalışma için etik kurul belgesi gerekmemektedir.

Supporting Institution

Bu çalışma için herhangi bir kurum ve kuruluştan destek alınmamıştır.

Thanks

Yazarlar tarafından çalışmayla ilgili herhangi bir destek veya teşekkür beyanında bulunulmamıştır.

References

• Aksan, Doğan (2021). Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Aksoy, Ömer Asım (2020a). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Aksoy, Ömer Asım. (2020b). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 2. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Akyalçın, Necmi (2012). Türkçemizin Anlamsal Zenginlikleri Deyimlerimiz. Ankara: Eğiten Kitap.
• Akyalçın, Necmi ve Aydoğan, Damla (2019a). “Kutadgu Bilig'de Yer alan Kalıp Sözler Üzerine Bir Değerlendirme”. Homeros, 2(4): 125-138.
• Akyalçın, Necmi ve Aydoğan, Damla (2019b). “Dede Korkut Hikayeleri’nde Yer Alan Kalıp Sözler Üzerine Bir Değerlendirme”. Homeros, 1(2): 155-164.
• Akyalçın, Necmi ve Aydoğan, Damla (2020). “Atabetü’l-Hakayık’da Yer Alan İkilemeler ve Kalıp Sözler”. Homeros, 3(3): 105-112.
• Bulut, Serdar (2012). “Anadolu Ağızlarında Kullanılan Kalıp Sözler ve Bu Kalıp Sözlerin Kullanım Özellikleri”. Turkish Studies, 4(7): 1117-1155.
• Erol, Çiğdem (2007). Türkiye Türkçesinde Kalıp Sözler Üzerine Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Gökdayı, Hürriyet (2008). “Türkçede Kalıp Sözler”. Bilig, 44: 89-110.
• Gökdayı, Hürriyet (2015). Türkçede Kalıp Sözler. İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Hazer, Gülsemin (2010). Rıfat Ilgaz'ın Romanları Üzerine Bir İnceleme. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Ilgaz, Rıfat (1962). Hababam Sınıfı. İstanbul: Ak Kitabevi.
• Karaağaç, Günay (2013). Anlam Bilimi ve İletişim. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Korkmaz, Zeynep (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tor, Gülseren (2011). “Mersin’den Birkaç Kalıp Söz (İlişki Sözü) Üzerine”. Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu. Adana: Çukurova Üniversitesi, 766-786.
• URL-1: Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/ (Erişim: 01.09.2024).
• Yener, Mustafa Levent (2023). Sözcük Bilimi: Türkiye Türkçesinden Örneklerle. İstanbul: Ihlamur Akademi.