Münafıkların Lideri Olarak Abdullah b. Übey b. Selûl

Year 2023, , 268 - 288, 25.12.2023

Nevzat Sağlam

https://doi.org/10.32955/neu.ilaf.2023.9.2.09

Abstract

İslam’ın ve Müslümanların tarih boyunca birçok düşmanı olmuştur. Bu düşmanların en tehlikelilerinin küfür ve İslam’a düşmanlığını gizleyerek Müslüman gibi görünen münafıklar olduğunda şüphe yoktur. Münafıklar düşmanlıklarını açıkça izhar etmediklerinden İslam toplumunu içerden bir kurt gibi kemirerek çökertmeye çalışmış, İslam’a ve Müslümanlara çok büyük zararlar vermişlerdir. Mekke döneminde Müslümanlar zayıf ve güçsüz, müşrikler ise otorite ve güç sahibi idi. Bu yüzden İslam düşmanlarının, kendilerini gizlemelerine ve gizli bir faaliyet içinde olmalarına ihtiyaçları yoktu. Zira Hz. Peygamber’e ve Müslümanlara karşı açıkça düşmanlıklarını zaten sürdürüyorlardı. Bu sebeple nifak hareketi, Medine’de ortaya çıkmıştır. Hz. Peygamber’in Medine’ye hicreti, buradaki siyasi, idari ve dini dengeleri altüst etmiştir. İslam’a yöneliş, Müslümanları güçlendirmiş ve kısa sürede Medine’de hâkim güç haline getirmiştir. Bu durum hicretin hemen öncesinde Medine’de krallık tacını giymeye hazırlanan Abdullah b. Übey b. Selûl için büyük bir hayal kırıklığı yaratmıştır. İktidarının ve siyasi ikbalinin önünde en büyük engel olarak Hz. Peygamber’i gören Abdullah b. Übey b. Selûl, samimi bir mümin olarak ona tabi olmayı kabullenememiştir. Hz. Peygamber’e kalbinde derin kin ve düşmanlık beslediği halde açıktan düşmanlık yapmaya cesaret edemediği için Bedir zaferinden sonra İslam’a girdiğini ilan ederek Müslüman gibi görünmeyi tercih etmiştir. Hayatı boyunca nifak hareketlerinin öncülüğünü yapan Abdullah b. Übey, etrafında toplanan gönlüne imanı sindirememiş münafık denilen zümrenin reisi olmuştur. Bu çalışmada, Abdullah b. Übeyy’in soyu, kişiliği, onun toplum nezdindeki durumu, Resûl-i Ekrem ve İslam aleyhine yürüttüğü fitne, fesat faaliyetleri ele alınmıştır. Hz. Peygamber’e ve Müslümanlara kindarlığı ve düşmanlığının sebepleri, planladığı ve içinde yer aldığı yıkıcı ve bölücü faaliyetler, bu faaliyetlerde izlediği strateji üzerinde durulmuştur. Adı nifak hareketleriyle özdeşleşmiş olan ve tarih boyunca fitne hadiseleriyle anılan Abdullah b. Übeyy’in, Hz. Peygamber döneminde askeri, siyasi ve sosyal olaylarda üstlendiği rol ve takındığı tavır irdelenmiştir. Başta Uhud olmak üzere Benî Mustalik ve Tebük Gazvelerinde Müslümanların dirençlerini kırarak cihattan alıkoymak, çatışma çıkararak İslâm ordusunu içten çökertmek için başını çektiği nifak hadiseleri konu edilmiştir. Yahudilerle dostluğunun bir tezahürü olarak Benî Kaynuka ve Benî Nadir Yahudilerinin Medine’den sürgün edilmelerine engel olma çabaları, sergilediği davranış ve sebepleri belirlenmeye çalışılmıştır. Hz. Peygamber’in, münafıkların lideri konumunda bulunan İbn Übeyy’e karşı, hem hayatında hem ölümünden sonra nasıl davrandığı ve nasıl bir strateji izlediği ortaya konulmaya çalışılmıştır. Böylece önderlik ettiği nifak olaylarıyla, münafık bir liderin İslam’a ve Müslümanlara verdiği zararların boyutları tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın ana kaynaklarını İslam Tarihi kaynakları oluşturmaktadır. Bununla birlikte, Kur’an-ı Kerim’de Tevbe, Haşr ve Bakara gibi muhtelif sûrelerde tarihi olaylarla bağlantılı olarak münafıklardan bahsedilmekte, ayrıca Münâfikûn adıyla da müstakil bir sûre bulunmaktadır. Bu sûrelerde münafıkların itikadî durumları, psikolojik ve ahlâkî bozuklukları, toplumsal hayattaki yerleri, Hz. Peygamber’e ve müminlere karşı tavır ve davranışları, ahiretteki yerleri ve mevkilerine ayrıntılı bir şekilde yer verilmiştir. Çalışmada gerekli yerlerde bu ayetlere de atıflar yapılmıştır.

Keywords

Siyer, Hz. Peygamber, Medine, Abdullah b. Übey b. Selûl, Nifak, Münafık

As the Leader of the Hypocrites Abdullah b. Ubey b. Selûl

Abstract

Islam and Muslims have had many enemies throughout history. There is no doubt that the most dangerous of these enemies are hypocrites who appear to be Muslims by hiding their blasphemy and hostility to Islam. Since the Hypocrites did not openly express their hostility, they tried to destroy the Islamic society by gnawing at it from the inside like a wolf, and caused great harm to Islam and Muslims. During the period of Mecca, Muslims were weak and powerless, and polytheists had authority and power. Therefore, the enemies of Islam did not need to hide themselves and engage in secret activities. Because they were already openly continuing their hostility against the Prophet and Muslims. For this reason, the discord movement emerged in Medina. The migration of the Prophet to Medina upset the political, administrative and religious balances here. The conversion to Islam strengthened the Muslims and made them the dominant power in Medina in a short time. This situation caused great disappointment for Abdullah bin Ubay bin Salul, who was preparing to wear the crown of the kingdom in Medina just before the migration. Abdullah bin Ubay bin Salul, who saw the Prophet as the biggest obstacle to his power and political iqbal, could not accept being subject to him as a sincere believer. Although he harbored deep hatred and enmity towards the Prophet in his heart, he did not dare to openly antagonize him, so he preferred to look like a Muslim by declaring that he had converted to Islam after the victory of Badr. Abdullah bin Ubey, who has been the leader of the discord movements throughout his life, became the head of the group called hypocrites who could not digest the faith in their hearts gathered around him. In this study, Abdullah bin Ubayy's lineage, personality, his status in society, the sedition and mischief activities he carried out against the Messenger of Allah and Islam are discussed. The reasons for his vindictiveness and hostility to the Prophet and Muslims, the destructive and divisive activities he planned and took part in, and the strategy he followed in these activities were focused on. The role and attitude of Abdullah bin Ubayy, whose name has been identified with the dissension movements and who has been mentioned with sedition incidents throughout history, assumed in military, political and social events during the period of the Prophet has been examined. In the Battles of Bani Mustalik and Tabuk, especially Uhud, the incidents of discord that he led in order to prevent the Muslims from jihad by breaking their resistance, to bring down the Islamic army from the inside by starting a conflict were discussed. As a manifestation of his friendship with the Jews, efforts to prevent the banishment of the Jews of Beni Kaynuka and Beni Nadir, his behavior and reasons have been tried to determine. It has been tried to reveal how the Prophet behaved towards Ibn Ubayy, who was the leader of the hypocrites, both in his life and after his death, and what kind of strategy he followed. Thus, it has been tried to determine the dimensions of the damages caused by a hypocrite leader to Islam and Muslims by the events of discord he led. The main sources of the study are Islamic Historical sources. However, in various surat such as At-Tawba, al-Ḥashr and al-Baqara in The Quran, hypocrites are mentioned in connection with historical events, and there is also a separate surat al-Munāfiqūn. The verses of the Qur'an, the religious status of the hypocrites, their psychological and moral disorders, their place in social life, their attitude and behavior towards the Prophet and the believers, their place in the hereafter are given in detail. References have also been made to these verses in the necessary places in the study.

Keywords

Siyer, Prophet Muhammad, Medina, Abdullah bin Ubay bin Salul, Hypocrisy, Hypocrite

References

• A. Schaade. “Abdullah b. Ubey”. İslâm Ansiklopedisi. 1/43-44. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı, 1997.
• Alper, Hülya. “Münafık”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/564-566. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Apaydın, Mehmet. Siyer Kronolojisi. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2018.
• Avcı, Casim. “Kaynuka (Benî Kaynuka)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/88. Ankara: TDV Yayınları, 2022.
• Aynî, Bedreddin el-. Umdetü’l-Kârî şerhi Sahihi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-fikr, ts.
• Bağdadî, Ebû Cafer Muhammed b. Habîb el-. el-Kitâbü’l-muhabber. Beyrut: Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde, ts.
• Bakan, Tevhid. “Hz. Peygamber’in Abdullah b. Übeyy’in Cenâze Namazını Kılması”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39 (2013), 211-240.
• Belâzûrî, Ahmed b. Yahya. Fütûhu’l-Büldân. Beyrut: Müessesetü’l-Maârif, 1987.
• Belâzûrî, Ebü’l-Abbas Ahmed b Yahyâ b Cabir. Ensâbü’l-eşraf. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1996.
• Buhârî, İsmâîl b. İbrâhîm Cu’fî. Sahihu’l-Buhârî. thk. Mustafa Dîb el-Buga. Dımaşk: Dâru İbn Kesir, Dâru’l-Yemâme, 1993.
• Buhl, Frants. “Münâfıklar”. İslam Ansiklopedisi. 8/800-801. İstanbul: Maarif Basımevi, 1960.
• Caetani, Leon. İslam Tarihi. çev. Hüsey Cahid n. İstanbul: Tanin Matbaası, 1925.
• Cürcani, eş-Şerif Ali b Muhammed. Ta’rifat. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
• Çantay, Hasan Basri. Kur’ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm. İstanbul: Risâle Yayınları, 2005.
• Davud, Süleyman b. Eş’as b. İshak el-Ezdî Ebu Davud Sicistanî Ebu. Sünen-i Ebû Dâvûd Terceme ve Şerhi. çev. Necati Yeniel - Hüseyin Kayapınar. İstanbul: Şamil Yayıncılık, 1991.
• Davudoğlu, Ahmed. Sahih-i Müslim Tercemesi ve Şerhi. İstanbul: Sönmez Neşriyat, 1990.
• Demircan, Adnan. Hz. Peygamber Döneminde Münafıklar. İstanbul: Beyan Yayınları, 2016.
• Deniz, Tekin. Abdullah b. Übey b. Selûl ve Hz. Peygamber’le İlişkileri. Ankara: Ankara Üniversitesi, 2007.
• Derveze, İzzettin. Kur’an’a Göre Hz. Muhammed’in Hayatı. İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1989.
• Diyarbekrî, Hüseyin b. Muhammed b. Hasan. Tarihü’l-hamis fî ahvâli enfesi nefis. Beyrut: Müessesetu Şa’ban, ts.
• Emiroğlu, H. Tahsin. Esbab-ı Nüzul. İstanbul: Yasin Yayınevi, 2013.
• Fayda, Mustafa. “İfk Hadisesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21/507-509. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Hasenî, İbn Acîbe el-. Bahru’l-medîd fî tefsîri’l-Kur’âni’l-Mecîd. çev. Dilaver Selvi. İstanbul: Semerkand Yayınları, 2014.
• İbn Hişam, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdülmelik. Sîretü’n-Nebeviyye. thk. Ömer Abdüsselam Tedmurî. Kahire: Dâru’r-Reyyân, 1987.
• İbn İshak, Ebû Abdullah Muhammed b İshak b Yesar İbn. Sîretu İbn İshak. Hayra Hizmet Vakfı, 1981.
• İbn Kayyim, el-Cevziyye. Zâdu’l-Meâd. çev. Şükrü Özen vd. İstanbul: İklim Yayınları, 1989.
• İbn Kesir, Ebü’l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer. Tefsirü’l-Kur’ani’l-Azim. thk. Sami b. Muhammed Selame. Riyad: Dâru Taybe, 1997.
• İbn Kesir, Ebü’l-Fida İmadüddin İsmail b Ömer İbn. el-Bidâye ve’n-nihaye. thk. Muhyiddin Dîb Müstû. Katar: Vizaretü’l-Evkaf ve’ş-Şuuni’l-İslamiyye, 2015/1436.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. el-Maârif. thk. Servet Ukkaşe. Kahire: Dâru’l-Maârif, 1981.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid Rebei el-Kazvinî. Sünen-i İbn Mâce Tercemesi ve Şerhi. çev. Haydar Hatipoğlu. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1982.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1997.
• İbn Sa’d, Muhammed b. Sa‘d b. Meni‘ ez-Zührî. Tabakâtu’l-kübra. thk. Ali Muhammed Ömer. Kahire: Mektebetü’l-Hanci, 2001.
• İbn Sa’d, Muhammed b. Sa’d b. Meni‘ ez-Zührî. Tabakâtü’l-kübra. thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru Sadır, 1968.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed Bağdâdî. Zâdü’l-mesir fi ilmi’t-tefsir: Tefsir İlminde Yolculuk Azığı. çev. Abdülvehhab Öztürk. İstanbul: Kahraman Yayınları, 2009.
• İbnü’l-Esir, Ebü’l-Hasan İzzeddin Ali b Muhammed b Abdülkerim. el-Kâmil fi’t-tarih. Beyrut: Dâru Beyrut, 1992.
• İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed b. Mufaddal Râgıb. Müfredatu Elfâzi’l-Kur’ân. thk. Safvan Adnan Davud. Beyrut: Dârü’l-Kalem, 2002.
• Kılıç, Sadık. Kur’an’a Göre Nifak. İstanbul: Furkan Yayınları, 1982.
• Koçyiğit, Talat. “Abdullah b. Übey b. Selûl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1/139-140. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Köksal, M. Asım. İslam Tarihi. İstanbul: Şâmil Yayınevi, 1981.
• Kur’an Yolu: Türkçe Meal ve Tefsir. çev. Hayreddin Karaman vd. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2004.
• Kurtubî, Ebü’l-Hasan Ali Halef b. Abdülmelik İbn Battal el-. Şerhu Sahîh-i Buhârî. thk. Yasir b. İbrahim Ebû Temîm. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2000.
• Meydânî, Abdurrahman Habenneke. Zâhiretü’n-nifâk ve habâ’isü’l-münâfikîn fi’t-târîh. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, 1993.
• Muhammed Mellâh, Mahmud b. Muhammed. Ta‘lîk ale’r-Rahîki’l-Mahtûm. Mısır: Dâru’t-Tedmiriyye, 2010.
• Nâbî, Yusûf. Zeyl-i siyer-i Veysî. çev. Abdulsamet Özmen. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2020.
• Önkal, Ahmet. “Mustalik (Benî Mustalik)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31/360-361. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Özkan, Mustafa. “Medine Vesikası”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. EK-2/212-215. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
• Özkuyumcu, Nadir. “Nadîr (Benî Nadîr)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/275-276. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Sezikli, Ahmet. Hz. Peygamber Devrinde Nifak Hareketleri. Ankara: TDV Yayınları, 2001.
• Söylemez, Mehmet Mahfuz. “Hz. Muhammed’in Hayatı”. Hz. Muhammed (sav) ve Mesajı. ed. Mehmet Mahfuz Söylemez. 13-44. Çorum: İslami İlimler Dergisi Yayınları, 2014.
• Söylemez, Mehmet Mahfuz. “Tarih Üzerine Notlar”. Milel ve Nihal 4/3 (Aralık 2007), 9-17.
• Süheylî, Ebü’l-Kâsım Abdurrahman b Abdullah b Ahmed. Ravzü’l-ünüf ve’l-meşrâ’u’r rivâ : fî tefsîri me’ştemele aleyhi hadîsü sîreti Resûlillâhi sallellāhu aleyhi ve sellem ve’htevâ. thk. Muhammed İbrahim el-Bennâ. Dübey: Caizetu Dübey ed-Devliyye li’l-Kur’âni’l-Kerim, 2021/1442.
• Taberî, Ebû Cafer İbn Cerîr Muhammed b Cerîr b Yezid. Câmiü’l-beyân fî tefsiri’l-Kur’ân. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1984.
• Taberî, Ebû Cafer İbn Cerîr Muhammed b Cerîr b Yezid. Târihu’t-Taberî. thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim. Beyrut: Darü’s-Süveydân, 1967.
• Temel, Ali Rıza. İslam Davası ve Münafıklar. İstanbul: Bahar Yayınları, 1987.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre Sülemî. Sünenü’t-Tirmizî. Kahire: Mustafa el-Babi el-Halebi, 1974.
• Umerî, Ekrem Ziya. Medine Toplumu. çev. Nureddin Yıldız. İstanbul: Risâle Yayınları, 1998.
• Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed b Ömer b Vâkıd el-Eslemî. Meğâzî. thk. Marsden Jones. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1966.
• Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Eser Neşriyat, 1979.
• Yıldız, Abdullah. Hz. Peygamber ve Gizli Düşmanları Münafıklar. İstanbul: İz Yayıncılık, 2000.
• Yiğit, İsmail. “Tebük Gazvesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/228-230. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Zebîdî, Ebü’l-Abbas Şehabeddin Ahmed b. Ahmed b. Abdüllatif. Sahih-i Buhârî Muhtasarı Tecrid-i Sarîh Tercümesi ve Şerhi. çev. Ahmed Naim, Miras Kâmil. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2018.
• Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Tarihü’l-İslâm ve vefeyatü’l-meşahir ve’l-a’lâm : el-megazi ve’t-tercemeti’n-nebeviyye. thk. Beşşar Avvad Ma’ruf. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, ts.
• Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru a’lâmi’n-nübelâ : Sîretü’n-Nebeviyye. thk. Beşşar Avvad Ma’ruf. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, ts.
• Zemahşerî. Keşşâf Tefsiri=el-Keşşaf an hakā’iki gavamidı’t-tenzil ve uyuni’l-ekāvil fi vucuhi’t-te’vil (metin-çeviri). ed. Murat Sülün. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2016.
• Zümrüt, Osman. “İslam Tarihinde ‘Zararlı Mescid’ (Mescid-i Dırar) Olayı ve Günümüze Anımsattıkları”. On Dokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/17 (Eylül 2004), 9-30.