Yapay Zeka Haberciliği: Haber Yazma Kuralları Çerçevesinde Analiz

Year 2025, Issue: 18, 306 - 326, 30.06.2025

Kurbani Geyik

https://doi.org/10.55609/yenimedya.1550454

Abstract

Gazetecilik alanında içerik üretim ve dağıtım süreçlerinde kullanımı giderek yaygınlaşan yapay zeka temelli uygulamaların, bu alana kazandırdığı yeniliklerin son örneklerinden biri insansız haber üretimidir. İlk olarak hava durumu, finans ve spor gibi belirli kategorilerde haber yazımında yararlanılan yapay zeka uygulamaları ile artık asayişten, politikaya kadar her alanda haber üretimine rastlanmaktadır. Tüm kategorilerde içeriği yapay zeka tarafından hazırlanan haber siteleri yeni yeni ortaya çıkmaya başlarken, bunlardan biri de Türkiye merkezli dipnot.tv’dir. Çalışmada, dipnot.tv sitesinde, 6 Aralık 2023 - 5 Ocak 2024 tarihleri arasında, ekonomi, politika, diplomasi, sağlık, asayiş, finans, kültür sanat, spor, eğitim ve çevre kategorisinde yayınlanan 1’er örnek haber metni, geleneksel gazetecilikte kabul gören haber yazma kuralları ve dil kullanımı bağlamında içerik analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Bulgular, yapay zekanın, haber kurgusu oluşturma, 5N-1K uygulaması ve haber cümlelerinde başvurulan aktarma fiili kullanımı ilkeleri bakımından zorluklarla karşı karşıya kaldığını, gelinen noktada bu teknolojinin söz konusu ilkelere tam olarak uygun haber üretmesinin ancak gazetecilerle işbirliği yapılmasıyla mümkün olabileceğini ortaya koymaktadır.

Keywords

Gazetecilik , Yapay Zeka , Yapay Zeka Gazeteciliği , Haber , Dijital Habercilik

Artificial Intelligence Journalism: Analysis Within the Framework of News Writing Rules

Abstract

One of the latest examples of innovations brought to this field by AI-based applications, which are increasingly used in content production and distribution processes in the field of journalism, is unmanned news production. Artificial intelligence applications, which were first used in news writing in certain categories such as weather, finance and sports, are now used in news production in every field from security to politics. While news sites whose content is prepared by artificial intelligence in all categories are just beginning to emerge, one of them is dipnot.tv, based in Turkey. In the study, 1 sample news text each published on the dipnot.tv site between December 6, 2023 and January 5, 2024 in the categories of economy, politics, diplomacy, health, security, finance, culture and arts, sports, education and environment was evaluated using the content analysis method in the context of news writing rules and language use accepted in traditional journalism. The findings reveal that artificial intelligence faces difficulties in the context of creating news fiction, the application of 5W-1H and the use of the verb of transfer used in news sentences, and that at this point, it will be possible for this technology to produce news that fully complies with these principles only through cooperation with journalists.

Keywords

Journalism , Artificial Intelligence , Artificial Intelligence Journalism , News , Digital Journalism

References

• Anadolu Ajansı. (2024, 5 Ocak). İmamoğlu-İnce görüştü mü? CHP’den açıklama. Sözcü Gazetesi. https://www.sozcu.com.tr/imamoglu-ince-gorustu-mu-chp-den-aciklama-p6136
• AIContentfy. (2024, 24 Temmuz). The impact of AI on content accuracy and reliability. https://aicontentfy.com/en/blog/impact-of-ai-on-content-accuracy-and-reliability
• Arsan, E. (2003). Haber ve habercilik. İçinde S. Alankuş. (Derleyen), Gazetecilik ve habercilik. (ss. 137-151). IPS İletişim Vakfı Yayınları.
• Ay, A. (2022). Yapay Zeka Haberciliği ve Gazetecilik Tartışmalarına Dair Bir Değerlendirme. TOJDAC, 12(4), 913-926. https://doi.org/10.7456/11204100/001
• Böyük, M. (2024). Artificial Intelligence Journalism: An Enquiry within the Framework of News Values and Ethical Principles. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi (67), 142-160. https://doi.org/10.47998/ikad.1467118
• Broussard, M. (2014). Artificial Intelligence for Investigative Reporting: Using an expert system to enhance journalists’ ability to discover original public affairs stories. Digital Journalism, 3(6), 814–831. https://doi.org/10.1080/21670811.2014.985497
• Carlson, M. (2015). The Robotic Reporter: Automated Journalism and the Redefinition of Labor, Compositional Forms, and Journalistic Authority. Digital Journalism, 3(3), 416-431. https://doi.org/10.1080/21670811.2014.976412
• Clerwall, C. (2014). Enter the Robot Journalist: Users’ perceptions of automated content. Journalism Practice, 8(5), 519-31. https://doi.org/10.1080/17512786.2014.883116
• Copeland, B. (2023, 29 Kasım). Artificial intelligence. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/technology/artificial-intelligence
• Çetinkuş, H. ve Keleş, N. (Editörler.). (2017). Muhabir. Anadolu Ajansı Yayınları. de-Lima-Santos, M.F. ve Ceron, W. (2022). Artificial Intelligence in News Media: Current Perceptions and Future Outlook. Journalism and Media 3(1), 13-26. https://doi.org/10.3390/journalmedia3010002
• Diakopoulos, N. (2014). Algorithmic Accountability. Journalistic Investigation of Computational Power Structures. Digital Journalism 3(3), 398-415.
• Diakopoulos, N. (2019). Automating the news: How algorithms are rewriting the media. Harvard University Press.
• Dipnot. (2023a, 6 Aralık). Türkiye’de Sınıf Anneleri Tartışılıyor: MEB’den Resmi Uyarı. Dipnot. https://dipnot.tv/tr- TR/meb-duyurdu-sinif-annesi-uygulamasi-tarih-oldu
• Dipnot. (2023b, 8 Aralık ). 15 Aralık 2023 tarihinde Küresel Piyasalarda Gözler ABD İstihdam Raporunda: Dolar ve Altın Fiyatlarındaki Seyir. Dipnot. https://dipnot.tv/tr-TR/kuresel-piyasalarda-gozler-abdnin-istihdam- raporuna-cevrildi
• Dipnot. (2023c, 11 Aralık). Muharrem İnce ve Ekrem İmamoğlu İkinci Kez Görüştü. Dipnot. https://dipnot.tv/tr- TR/muharrem-ince-ile-ekrem-imamoglu-gorustu
• Dipnot. (2023d, 14 Aralık). Türkiye’nin Nöroloji Uzmanlarından Botoks Uygulamaları Konusunda Önemli Uyarılar. Dipnot. https://dipnot.tv/tr-TR/yanlis-botoks-hayati-tehdit-eden-botulizm-hastaligina-davetiye- cikariyor
• Dipnot. (2023e, 25 Aralık). Erdil Yaşaroğlu’nun Yeni Sergisi “Transatlantik” Sanatseverlerle Buluştu. Dipnot. https://dipnot.tv/tr-TR/erdil-yasaroglunun-kisisel-sergisi-transatlantik-ziyarete-acildi
• Dipnot. (2023f, 27 Aralık). Almanya’nın Aradığı Organize Suç Örgütü Lideri İstanbul’da Yakalandı. Dipnot. https://dipnot.tv/tr-TR/kirmizi-bultenle-aranan-suc-orgutu-lideri-eric-schroeder-istanbulda-yakalandi
• Dipnot. (2023g, 28 Aralık). Galatasaray ve Fenerbahçe’nin Süper Kupa Rekabetinde Dikkat Çeken İstatistikler. Dipnot. https://dipnot.tv/tr-TR/galatasaray-ile-fenerbahce-super-kupada-4-kez-karsilasacak
• Dipnot. (2024h, 5 Aralık). ABD Dışişleri Bakanı Blinken, Gazze’deki Durumu Görüşmek Üzere Orta Doğu Turuna Çıkıyor. Dipnot. https://dipnot.tv/tr-TR/blinken-gazzeyle-ilgili-turkiyeden-baslayacak-orta-dogu-gezisine- cikiyor
• Dursun, Ç. (2005). Haber ve habercilik gazetecilik üzerine düşünmek. İçinde S. Alankuş (Derleyen), Gazetecilik ve Habercilik (ss. 69-90). IPS İletişim Vakfı Yayınları.
• ​Duyar, Z. (2024, 11 Nisan). Yapay zekanın Türkçesini geliştirecek ve Türk gibi düşünmesini sağlayacak dil modeli geliyor. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/dosya-haber/yapay-zekanin-turkcesini- gelistirecek-ve-turk-gibi-dusunmesini-saglayacak-dil-modeli-geliyor/3188401
• Galtung, J. ve Ruge, M. H. (1965). The Structure of Foreign News: The Presentation of the Congo, Cuba and Cyprus Crises in Four Norwegian Newspapers. Journal of Peace Research, 2(1), 64-90. https://doi.org/10.1177/002234336500200104
• Graefe, A. (2016). Guide to Automated Journalism. Columbia University.
• Gürcan, H. İ. (2014). Haber sitelerinde içerik ve tasarıma yönelik değerlendirme ölçütlerine bir yaklaşım. Selçuk İletişim, 2(4), 90-99. https://doi.org/10.18094/si.27047
• Haleem, A., Javaid, M. ve Singh, R.P. (2022). An era of ChatGPT as a significant futuristic sup-port tool: A study on features, abilities, and challenges. BenchCouncil Transactions onBenchmarks. Standards and Evaluations, 2(4), 100089.
• Kim, D. (2016). Two essays on robot Journalism in the South Korean Korean Newspaper industry [Yayınlanmamış doktora tezi]. Korea University, Seoul.
• Kvale, S. (1994). Interviews : an introduction to qualitative research interviewing. Sage Publications.
• McCorduck, P. (2004). Machines who think: A personal inquiry into the history and prospects of artificial intelligence. A. K. Peters Publishing.
• Moran, R. E. ve Shaikh, S. J. (2022). Robots in the news and newsrooms: Unpacking meta-journalistic discourse on the use of artificial intelligence in journalism. Digital Journalism, 10(10), 1756–1774. https://doi.org/10.1080/21670811.2022.2085129
• Murcia V. FJ, Ramos A., R. ve Calvo R., L.M. (2022). Yapay zeka ve gazetecilerin hazırladığı spor haberlerinin kalitesinin karşılaştırmalı analizi: Yapay zekanın iletişimde uygulanması. Latin Sosyal İletişim Dergisi , 80, 91– 111. https://doi.org/10.4185/RLCS-2022-1553
• Newquist, H.P. (1994). The brain makers: Genius, ego and greed in the quest for machines that think. Macmillan.
• Oktay, M. (2023, 4 Ocak). Blinken, Gazze’yle ilgili, Türkiye’den başlayacak Orta Doğu gezisine çıkıyor. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/blinken-gazzeyle-ilgili-turkiyeden-baslayacak-orta-dogu-gezisine- cikiyor/3100690
• Özdemir, C. [@cuneytozdemir]. (2023, 11 Aralık). Bu haber sitesinin tamamı yapay zeka tarafından yapılıyor. Türkiye’de bir ilk. Dünya’da emin değilim [Tweet].X.Viev: https://x.com/cuneytozdemir/status/1733958542493933597
• ​Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods. Thousand Oaks. Sage Publications.
• Pavlik, J. (2013). Innovation and the Future of Journalism. Digital Journalism 1(2), 181-193.
• Paulussen, S. ve Ugille, P. (2008). User-generated content in the newsroom: Professional and organisational constraints on participatory journalism. Westminster Papers in Communication and Culture, 5(2), 24–41.
• Poindexter, P. M. ve McCombs, M. E. (2000). Research in mass communication a practical guide (1. Basım). Bedford.
• Pope, C., Ziebland, S. and Mays, N. (2006). Analysing qualitative data. Qualitative Research in Health Care, 63-81.
• Sencer, M. (1989). Toplumbilimlerinde yöntem. Beta.
• Simon, F. M. (2022). Uneasy Bedfellows: AI in the News, Platform Companies and the Issue of Journalistic Autonomy. Digital Journalism, 10(10), 1832–1854. https://doi.org/10.1080/21670811.2022.2063150
• Stanford University. (2024). Artificial Intelligence Index Report 2024. https://aiindex.stanford.edu/wp- content/uploads/2024/05/HAI_AI-Index-Report-2024.pdf
• Taşdemir, F. (2023, 27 Aralık). Kırmızı bültenle aranan organize suç örgütü elebaşı Eric Schroeder, İstanbul’da yakalandı. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/kirmizi-bultenle-aranan-organize-suc- orgutu-elebasi-eric-schroeder-istanbulda-yakalandi/3093300
• Toruk, İ. (2008). Gutenberg’den dijital çağa gazetecilik. Literatürk
• Tokgöz, O. (2015). Temel gazetecilik (11. Basım). İmge.
• Turing, A. M. (1950). Computing machinery and intelligence. Mind, 59(236), 433-460. http://www.jstor.org/stable/2251299
• van Dalen, A. (2012). The algorithms behind the headlines: How machine-written news redefines the core skills of human journalists. Journalism Practice, 6(5-6), 648–658. https://doi.org/10.1080/17512786.2012.667268
• van der Kaa, H. A. J., ve Krahmer, E. J. (2014, 24-25 Ekim). Journalist versus news consumer: The perceived credibility of machine written news. [Konferans sunumu özeti]. In Proceedings of the Computation Journalism Conference, New York, ABD.
• Wallace, J. (2017). Modelling Contemporary Gatekeeping: The rise of individuals, algorithms and platforms in digital news dissemination. Digital Journalism, 6(3), 274-293. https://doi.org/10.1080/21670811.2017.1343648
• Whittaker, J. P. (2019). Tech Giants, Artificial Intelligence, and the Future of Journalism. Routledge.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldızgörür, M. R. (2023). Yapay zekâ teknolojilerinin gazetecilik alanında kullanımına yönelik sorunlar ve riskler. Türkiye Medya Akademisi Dergisi, 3(6), 564-587. https://doi.org/10.5281/zenodo.8378891