Karçal Dağları’nda Kaya Buzulu Oluşumları.

Year 2015, Volume: 36 Issue: 2, 61 - 80, 23.12.2015

Volkan Dede İhsan Çiçek Levent Uncu

https://doi.org/10.17824/yrb.90910

Cited By: 4

Abstract

Soğuk iklim koşullarının hüküm sürdüğü yüksek dağlık alanlarda, periglasyal şekiller yaygın olarak bulunmaktadır.
Kuzeydoğu Anadolu’da, Artvin il sınırları içerisinde yer alan Karçal Dağları, Doğu Karadeniz Dağları’ndan Çoruh
Nehri ile ayrılan kütlevi bir yapı göstermektedir. Karadeniz kıyılarına kuş uçuşu yaklaşık 40 km uzaklıkta bulunan
alan, yer yer 3000 m’yi aşan doruklara sahiptir. Bu özelliğinden dolayı, buzul çağları sırasında Karçal Dağları’nın
doruklarında, buzullar gelişme imkânı bulmuştur. Bunları çevreleyen alanlarda ise periglasyal şekiller oluşmuştur.
Bu alanda rastlanan periglasyal şekillerin en önemlisi Karçal kaya buzullarıdır.
Bu çalışma, Karçal Dağları’nda ilk defa tanımlanan beş adet kaya buzulunun coğrafik özelliklerinin tanıtılmasını
amaçlamaktadır. Bunlar; Çamdalı, Karçal, Sakız, Yamukdiken ve Ziyaret kaya buzullarıdır. Toplam olarak 0.78
km² alana ve asgari 2.800 m’ye kadar inen dile sahip kaya buzulları içerisinde; Karçal ile Ziyaret kaya buzullarının
permafrost etkilerle oluşum gösterdiği ve aktif olmadığı, Çamdalı, Sakız ve Yamukdiken kaya buzullarının ise buzul
etkisi ile oluştuğu ve aktif olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Karçal dağları, Şavşat, Artvin, Kuzeydoğu Anadolu, periglasyal jeomorfoloji, kaya buzulları.

Keywords

Karçal dağları, Şavşat, Artvin, Kuzeydoğu Anadolu, periglasyal jeomorfoloji, kaya buzulları

References

• Altın, T., 2003. Orta Toroslarda (Aladağlar ve Bolkar Dağları) Görülen Periglasyal Şe- killer, Sırrı Erinç Sempozyumu, Genişle- tilmiş Bildiri Özetleri, 206-210, İstanbul.
• Altın, T., 2006. Aladağlar ve Bolkar Dağları Üze- rinde Görülen Periglasyal Jeomorfolojik Şekiller, Türk Coğrafya Dergisi, 46, 105- 122, İstanbul.
• Ardel, A., Kurter, A., ve Dönmez, Y., 1969. Kli- matoloji Tatbikatı, İstanbul Üniversitesi
• Yayınları, 1123, Edebiyat Fakültesi Coğ
• rafya Enstitüsü Yayınları, 40, İstanbul.
• Arpat, E., ve Özgül, N., 1972. Orta Toroslarda Geyik Dağı Yöresinde Kaya Buzulları, MTA Dergisi, 78, Ankara.
• Atalay, İ., 1984. Mescid Dağının Glasyal Morfo- lojisi, Ege Coğrafya Dergisi, 2, 129-138, İzmir.
• Barsch, D., 1996. Rockglaciers, Indicators for the Permafrost and Former Geoecology in High Mountain Environment, Series in the Physical Environment,16, Sprin- ger, Berlin, 331.
• Bilgin, T., 1960. Kaz Dağı ve Üzerindeki Peri- glasyal Şekiller Hakkında, Türk Coğraf- ya Dergisi, 20, 114-123, İstanbul.
• Bilgin, T., 1969. Gavur Dağı Kütlesinde Glasiyal ve Periglasiyal Topoğrafya Şekilleri, İs- tanbul Üniversitesi Yayınları, 1494, İs- tanbul.
• Bilgin, T., 1972. Munzur Dağları Doğu Kısmının Glasyal ve Periglasyal Morfolojisi, İstan- bul Üniversitesi Yayınları, 1757, İstanbul.
• Biricik, A., S., 2010. Nurhak Dağlarında Glas- yal ve Periglasyal Rölyef, Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu (Prof. Dr. Oğuz Erol Anısına) Bildiriler Kitabı, 220- 242, Afyonkarahisar.
• Çalışkan, O., 2015. Permafrost ve Periglasyal
• Jeomorfoloji, Ankara Üniversitesi Ya
• yınları, 437, Ankara.
• Çiner, A., Deynoux, M., ve Çörekçioğlu, E., 1999. Hummocky moraines in the Namaras and Susam valleys Central Taurids, SW
• Turkey, Quaternary Science Reviews, 18, 4-5, 659-669.
• Çiner, A., Sarıkaya, M. A., ve Yıldırım, C., 2015. Hummocky moraines of piedmont gla- ciers from Geyikdağ, Central Tauride Mountains, Turkey: insights from cos- mogenic 36Cl dating, Quaternary Scien- ce Reviews, 116, 44-56.
• Erinç, S., 1955. Glasyal ve Periglasyal Jeomor- foloji Bakımından Honaz ve Bozdağ,
• Türk Coğrafya Dergisi, 13-14, 24-44, İs- tanbul.
• Erinç, S., 1957. Uludağ’ın Periglasyali Hakkında, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitü- sü Dergisi, 8, 91-94, İstanbul.
• Erinç, S., Bilgin, T., ve Bener, M., 1961. Ilgaz Üzerinde Periglasyal Şekiller, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi,
• , 90-99, İstanbul.
• Giardino, J., ve Vick, S., 1987. Geologic engi- neering aspects of rock glaciers, In: Gi- ardino, J., Shroder, J., Vitek, J., (Eds.), Rock Glaciers, Allen and Unwin, Lon- don, 265-287.
• Gürgen, G., ve Yeşilyurt, S., 2012. Karçal Dağı Buzulları (Artvin), Coğrafi Bilimler Dergi- si, 10, 1, 91-104, Ankara.
• Hamilton, S., ve Whalley, W., 1995. Rock glaci- er nomenclature: a reassesment, Geo- morphology, 14, 73-80.
• HGK, 2013. 1/ 25.000 Ölçekli Artvin F 47-b2, Ardahan F 48-a4 Topoğrafya Haritaları, (HGK: Harita Genel Komutanlığı), Ankara.
• Humlum, O., 1998. The climatic significance of rock glaciers, Permafrost and Periglaci- al Processes, 9, 375-395.
• Keskin, İ., 2013. 1/ 100.000 Ölçekli Türkiye Jeo- loji Haritaları, Artvin E-47 ve F-47 Pafta- ları, Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara.
• Keskin, İ., 2013. 1/ 100.000 Ölçekli Türkiye Je- oloji Haritaları, Ardahan E-48 ve F-48 Paftaları, Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara.
• Martin, H., ve Whalley, W., 1987. Rock Glaciers, Part 1: rock glacier morphology, clas- sification and distribution, Progress in Physical Geography 11, 260-282.
• MGM, 2014. 1973-2014 Yılları Arası Artvin Mete- oroloji İstasyonu Ölçüm Verileri, (MGM: Meteoroloji Genel Müdürlüğü), Ankara.
• Outcalt, S., ve Benedict, J., 1965. Photointer- pretation of two types of rock glacier in the Colorado front range, USA Journal of Glaciology 5 (42), 849-856.
• Öztürk, M. Z., 2012. Uludağ’daki Periglasyal Süreçlerin, Periglasyal Yerşekillerinin ve Bunları Denetleyen Etmenlerin İn- celenmesi, Nilüfer Akkılıç Kütüphanesi
• Yayınları, No: 10 Bursa.
• Planhol, X., ve Bilgin, T., 1961. Karagöl Kütle- si Üzerinde Pleistosen ve Aktüel Glas- yasyon İle Periglasyal Şekiller, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi,
• , 127-146, İstanbul.
• Potter, N., 1972. Iced cored rock glaciers, Gale- na Creek northern Absoraka Mountains, Wyoming, Geological Society of Ameri- can Bulletin, 83, 3025-3058.
• Rickmer-Rickmers, W., 1934. Lazistan and Aca- ristan, The Geographical Journal, 84, 6, (Dec., 1934), 465-478.
• Sarıkaya, M. A., 2011. Türkiye’nin Güncel Buzul- ları, Fiziki Coğrafya Araştırmaları: Siste- matik ve Bölgesel (Ed: D. Ekinci), Türk Coğrafya Kurumu Yayınları, 6, 527-544, İstanbul.
• Sarıkaya, M. A., Çiner, A., ve Zreda, M., 2011. Quaternary Glaciations of Turkey, In: Quaternary Glaciations-extent and chronology; a closer look, Ehlers, J., Gibbard, P. L., Hughes, P. D., (Eds.): Elsevier Publications, Developments in Quaternary Science, 15, Amsterdam, The Netherlands, 393-403.
• Sarıkaya, M. A., ve Tekeli, A. E., 2014. Satellite inventory of glaciers in Turkey, In: Glo- bal Land Ice Measurements from Spa- ce, Kargel, J.S., Leonard, G.J., Bishop, M.P., Kaab, A. and Raup, B. (Eds.), Pra- xis-Springer (Publisher), Berlin, Heidel- berg, 876 pp. ISBN: 978-3-540-79817- 0, 465-480.
• Sayhan, H., 1999. Erciyes’in Doğusunda Aktü- el Morfodinamiğe Bağlı Olarak Gelişen
• Tufurların Genetik ve Morfometrik Ana
• lizi, Türk Coğrafya Dergisi, 34, 141-165, İstanbul.
• Türkeş, M., ve Öztürk, M. Z., 2008. Uludağ’ın Periglasyal Jeomorfolojisi, Ulusal Jeo- morfoloji Sempozyumu (Prof. Dr. Meh- met Ardos Anısına) Bildiriler Kitabı, 387- 395, Çanakkale.
• Türkeş, M., ve Öztürk, M. Z., 2011. Uludağ’da Girland ve Çember Oluşumları, Coğrafi Bilimler Dergisi, 9, 2, 239-257, Ankara.
• Wahrhaftig, C., ve Cox, A., 1959. Rock glaciers in the Alaska Range, Geological Society of American Bulletin, 70, 383-436.
• Whalley, W. B., ve Martin, H. E., 1992. Rock Glaciers: II Models and Mechanism, Progress in Physical Geography, 16, 2, 127-186.
• Yılmaz, A., Tandoğan, E., Adamia, S., ve Laza- rashvili, T., 1997. Geoscientific studi- es of the area along Turkish-Georgian border, MTA Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etüdleri Dairesi, Rapor No: 521, Ankara.