30 Ekim 1983 Horasan-Narman Depremi (Ms=6.8) Yırtılma Özelliklerinin Telesismik Sonlu-Fay Modellemesi Yoluyla İncelenmesi

Year 2016, Volume: 37 Issue: 2, 0 - 0, 30.09.2016

Ayşe Güneş Hatice Durmuş Murat Utkucu

https://doi.org/10.17824/yrb.01166

Abstract

30 Ekim 1983 Horasan-Narman depremi (Ms=6.8) Kuzeydoğu Anadolu Fay Zonu üzerinde meydana gelmiştir. Çeşitli sismoloji
kuruluşları ve araştırmacılarca yapılan önceki nokta-kaynak dalga şekli analizleri, faylanmanın KD-GB uzanımlı bir fay boyunca
sol yanal doğrultu atımlı olduğunu göstermiştir. Bu çalışma, odaktan 28º ve 92º arasında episantral uzaklıklarda yer alan 17 adet
GSN (Global Seismographic Network) istasyonu tarafından kaydedilmiş telesismik uzun-periyod P dalga şekilleri ve Kikuchi vd.
(2003) tarafından geliştirilmiş bir sonlu-fay ters çözüm yöntemi ile sonlu-fay kayma dağılım modelinin bulunmasını amaçlamaktadır.
Buna göre 45 km uzunluğunda ve 20 km genişliğinde bir model fay düzlemi, doğrultu ve eğim boyunca sırasıyla 10 ve 5 adet
nokta-kaynak kullanılarak tanımlanmıştır (nokta-kaynak aralıkları eşit ve 5 km’dir). Pınar (1995) tarafından verilen kaynak parametreleri
model fay düzleminin başlangıç doğrultu (231º), eğim (80º) ve kayma açısı (21º) değerleri olarak seçilmiştir. Çalışmada odak
derinliği 16 km alınmasına rağmen, hem AFAD (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı) hem de ISC (International Seismological
Center) tarafından hesaplanmış episantr lokasyonları, yırtılmanın hangi yöne yayıldığının verice öncellendiğini araştırmak için ters
çözümlerde denenmiştir. Buna göre AFAD lokasyonunun (KD’ya tek taraflı yırtılma yayılımının), yüzey kırıkları uzanımı ve artçı
deprem dağılımı gibi gözlemleri daha iyi açıklayan bir sonuç verdiği görülmüştür.
Ters çözüm sonuçları, yırtılmanın küçük bir ters faylanma bileşenli sol-yanal doğrultu atımlı faylanma ve çoğunlukla derinde
olduğunu, doğrultu boyunca yan yana yerleşmiş iki pürüzün yenilmesi ile kontrol edildiğini ve 15 km GB’ya ve 30 km de KD’ya
yayıldığını önermektedir. Büyük olan, GB’daki ve 20 km x 10 km yırtılma alanlı pürüz yaklaşık 3.5 m’lik en büyük kaymaya sahiptir
ve yırtılması esas olarak odağın GB’sında kalmaktadır. Odağın KD’sundaki pürüz 3 m’lik en büyük kayma ile 15 km x 10 km’lik bir
yırtılma alanını örtmektedir. Yırtılma modeli tüm fay boyunca normal faylanma bileşenli 0.5-1.5 m’lik bir sığ kaymayı gerektirmektedir.
Bu sonuç yırtılma boyunca karşılaştırılabilir yer değiştirme genliğinde yüzey kırıkları gözlemi ile uyumlu olmasına rağmen,
normal kayma bileşeni beklenmedik olarak düşünülmüş ve uzun periyod verilerin düşük çözünürlüğü ile ilişkilendirilmiştir. Yırtılma
modeli için hesaplanan sismik moment 4.4 x 1019 Nm’dir (Mw≈7.0).

 

Keywords

Doğu Türkiye, kayma dağılımı, 30 Ekim 1983 Horasan-Narman depremi, sonlu-fay modeli.