Kıbrıs Adası ve Çevresinde Depremlerin Zamansal ve Mekânsal Dağılımı: Jeoistatistiksel Bir Yaklaşım

Year 2022, Volume 43, Issue 3, 197 - 211, 23.12.2022

Çağan ALEVKAYALI Hilmi DİNDAR

https://doi.org/10.17824/yerbilimleri.1008258

Abstract

Yer kabuğundaki ani hareketler sonucunda meydana gelen depremler ortaya çıktıkları bölgenin tektonizması ile ilişkilidir. Kıbrıs adası ve Kıbrıs Yayı; Afrika, Avrasya ve Arap levhalarının kesiştiği bölgede Alp-Himalaya Orojenez Kuşağı’nın bir üyesidir. Bundan dolayı Kıbrıs Adası ve çevresi sismik açıdan aktif bir bölgedir. Depremlerin sismik özellikleri ve mekânsal ilişkilerinin ortaya konulması o bölgedeki fay sisteminin ve tektonizmanın işleyişi hakkında bilgiler vermektedir. Bu çalışmanın amacı Kıbrıs Adası ve çevresinde depremlerin zamansal ve mekânsal dağılımını jeoistatistiksel yöntemlerle ortaya koyarak sismik aktivitenin fay hatları ile olan ilişkisinin açıklanmasıdır. Böylece Kıbrıs Adası ve çevresinde depremlerin mekânsal yoğunluğu Kernel yoğunluk fonksiyonundan yararlanılarak belirlenmiştir. Depremlerin mekânsal kümelenme özellikleri Anselin Yerel Moran’ın I ve Getis-Ord-Gi* Kümelenme Analizleri kullanılarak hesaplanmıştır. Ayrıca çalışma alanında depremlerin zamansal-mekânsal değişimleri, standart sapma elipsi, ortalama merkezi ve medyan merkezi hesaplanarak ortaya konulmuştur. Çalışmada elde edilen sonuçlar depremlerin Kıbrıs Yayı’nın batısında ve Kıbrıs Adasının güneybatısında yoğunlaştığını göstermiştir. Kıbrıs Adası ve çevresinde depremlerin mekânsal kümelenme özelliklerine bakıldığında kuzeybatıda küçük depremlerin, güneydoğuda ise büyük depremlerin kümelenme gösterdiği tespit edilmiştir. Kıbrıs Adası’nın güneyindeki depremlerin mekânsal yoğunluğu fazla olmasına rağmen bu bölgede küçük veya büyük depremlerin anlamlı bir kümelenmesi test edilememiştir. Son olarak bu çalışmada Kıbrıs Adası ve çevresinde gerçekleşen depremlerin yıllar arasında mekânsal ortalama ve ortanca merkezlerinin Kıbrıs Yayı boyunca doğu-batı yönlerinde yer değiştirdiği ortaya konulmuştur.

Keywords

Deprem, Kıbrıs yayı, Jeoistatistik

References

• Al-Dogom, D., Schuckma, K., and Al-Ruzouq, R., 2018. Geostatistical Seismic Analysis and Hazard Assessment; United Arab Emirates. Int. Arch. Photogramm. Remote Sensing Spatial Information Science, 42 (3), 29-36.
• Ambraseys, N. N., 1965. The Seismic History of Cyprus. Union Internationale Du Secours, Geneva, 3, 25–48.
• Ambraseys, N. N., 1992. Reaappraisal of The Seismic Activity in Cyprus: 1894-1991. Bollettino Di Geofisica Teorica Ed Applicata, 34 (133), 41-80.
• Ambraseys, N. N., ve Adams, R. D., 1993. Seismicity of The Cyprus Region. Terra Nova, 5 (1), 85–94.
• Akyürek, Ö., ve Arslan, O., 2018. Kocaeli İli Ve Çevresinde (1900-2016) Yılları Arasında Gerçekleşen Tarihsel Depremlerin Konumsal İstatistik Analizi. Geomatik, 3(1), 48-62.
• Al-Ahmadi, K., Al-Amri, A., and See, L., 2014. A Spatial Statistical Analysis of the Occurrence of Earthquakes Along the Red Sea Floor Spreading: Clusters of Seismicity. Arabian Journal of Geosciences, 7(7), 2893-2904.
• Asim, K.M.; Moustafa, S.S.; Niaz, I.A.; Elawadi, E.A.; Iqbal, T., and Martínez-Álvarez, F., 2020. Seismicity analysis and machine learning models for short-term low magnitude seismic activity predictions in Cyprus. Soil Dynamics and Earthquake Engineering, 130, 105932.
• Bakak, Ö., 2016. 2005 Sığacık Körfezi (İzmir) Depremlerinin Mekânsal Değerlendirilmesi. Yerbilimleri, 37(1), 51-63.
• B.Ü. (Boğaziçi Üniversitesi) KRDAE (Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü) BDTİM (Boğaziçi Üniversitesi Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi), 2021, http://www.koeri.boun.edu.tr/, Son erişim tarihi: 7 Temmuz 2021.
• Cagnan, Z., and Tanircan, G. B., 2010. Seismic Hazard Assessment for Cyprus. Journal of Seismology, 14 (2), 225-246.
• Demirtas, R., 2018. Helenik-Kıbrıs Yay Sistemi Diri Fayları, Paleosismolojik Çalışmalar ve Gelecek Deprem Potansiyelleri, http://dx.doi.org/10.13140/RG.2.2.35140.68487, Son erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
• Dindar, H., 2021. Jeofizik araştırmalar kapsamında deprem zemin yapı davranışının modellenmesi için MASW, Sismik Kırılma, Tek Nokta ve Dizilim Mikrotremör yöntemlerinin entegrasyonunun sağlanması: K.K.T.C. örneği. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir (Yayımlanmamış). Dipova, N., and Cangir, B., 2017. Probabilistic seismic hazard assessment for the two layer fault system of Antalya (SW Turkey) Area Journal of Seismology, 21, 1067-1077.
• Feld, C., Mechie, J., Hübscher, C., Hall, J., Nicolaides, S., Gurbuz, C., ... Weber, M., 2017. Crustal Structure of the Eratosthenes Seamount, Cyprus and S. Turkey From an Amphibian Wide-Angle Seismic Profile. Tectonophysics, 700, 32-59.
• Galanopoulos, A., and Delibasis, N., 1965. The Seismic Activity in the Cyprus Area. Praktika Tes Akademias Athenon, 40, 387–405.
• Glover, C., and Robertson, A.H.F., 1998. Neotectonic Intersection of the Aegean and Cyprus Tectonic Arcs: Extensional and Strike-Slip Faulting in the Isparta Angle, SW Turkey, Tectonophysics, 298, 103–132.
• Güneş, P., Aksu, A.E., and Hall J., 2018. Structural framework and deformation history of the western Cyprus Arc Tectonophysics, 744, 438-457.
• Hakyemez, H.Y., 2014. Kuzey Kıbrıs’ın Temel Jeolojik Özellikleri. Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni, 26 (2), 7-46.
• Harrison, R. W., Newell, W. L., Batıhanlı, H., Panayides, I., McGeehin, J. P., Mahan, S. A., ve diğer., 2004. Tectonic Framework and Late Cenozoic Tectonic History of the Northern Part of Cyprus: Implications for Earthquake Hazards and Regional Tectonics. Journal of Asian Earth Sciences, 23 (2), 191–210.
• Hepdeniz, K., ve Soyaslan, İ. İ., 2015. Burdur İlinde Meydana Gelen Depremlerin Odak Noktalarının Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile 3 Boyutlu Modellenmesi ve Jeoistatistiksel Analizi. Uluslararası Burdur Deprem ve Çevre Sempozyumu, Burdur, Türkiye, Bildiriler Kitabı, 104-112.
• Huseynova, T., 2019. Azerbaycan’da Meydana Gelen Depremlerin Mekânsal İstatistiksel Analizi.Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Teknik Üniversitesi, Lisansüstü eğitim Enstitüsü, Yerbilimleri Anabilim Dalı, Eskişehir (Yayımlanmamış).
• Jalali, M., and Ramazi, H., 2018. Application of Geostatistical Simulation to Compile Seismotectonic Provinces Based on Earthquake Databases (Case Study: Iran). Journal of Seismology, 22(4), 957-983.
• Jalali, M., and Ramazi, H., 2017. Statistical and Geostatistical Approaches to Study Spatiotemporal Uncertainties in Earthquake Catalog Databases. Arabian Journal of Geosciences, 10(15), 1-14.
• Karabulut, M., 2014. Mekânsal İstatistik Teknikleri. Coğrafya Araştırma Yöntemleri (Ed. Yılmaz Arı, İlhan Kaya), Balıkesir: Coğrafyacılar Derneği Yayınları, Balıkesir.
• Karabulut, S., 2005. Büyükçekmece İlçesinde Mikrotremor Verileriyle Mikrobölgeleme Çalışmaları, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Klimke, J., and Ehrhardt, A., 2014. Impact and İmplications of the Afro-Eurasian Collision South of Cyprus From Reflection Seismic Data. Tectonophysics, 626, 105-119.
• Kaya, Ö., Toroğlu, E. ve Adıgüzel, F. 2016. 2011 Genel Seçimlerinde Partilerin Aldığı Oy Oranlarının İlçeler Ölçeğinde Mekânsal Analizi. Coğrafya Dergisi, 0 (31), 1-13.
• Larson, J., Kramar, D., and Leonard, K., 2021. A Geostatistical Analysis of Seismicity in Oklahoma Using Regression Trees and Neural Networks. Physical Geography, 42(4), 334-350.
• Lee, J., and Wong, D. W., 2001. Statistical Analysis with ArcView GIS. John Wiley & Sons.
• Lomnitz C., 1994. Fundamentals of Earthquake Prediction. New York: John Wiley & Sons, 103.
• Malaliçi, B. C., Pamukçu, O., Çırmık, A.,and Dindar, H., 2019. Deformation Analysis of Cyprus and Its Surroundings (East Mediterranean) with Using SSPX Software. Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 21(61), 235-246.
• Menteşe, S., ve Tağıl, Ş., 2016. Türkiye’de Depremlerin Mekânsal Dağılımı: Jeo-İstatistiksel & Mekânsal İstatistiksel Bir Yaklaşım. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(45), 408-414.
• Mouslopoulou, V., and Hristopulos, D. T., 2011. Patterns of Tectonic Fault Interactions Captured Through Geostatistical Analysis of Microearthquakes. Journal of Geophysical Research: Solid Earth, 116 (B7).
• McCay, G. A., and Robertson, A. H. F., 2012. Upper Miocene–Pleistocene Deformation of the Girne (Kyrenia) Range and Dar Dere (Ovgos) Lineaments, Northern Cyprus: Role in Collision and Tectonic Escape in the Easternmost Mediterranean Region. Geological Society, London, Special Publications, 372(1), 421–445.
• Özbakır, A. D., Govers, R. and Wortel, R., 2017. Active Faults in the Anatolian-Aegean Plate Boundary Region with Nubia. Turkish Journal of Earth Sciences, 26 (1), 30-56.
• Palamakumbura, R. N., Robertson, A. H. F., Kinnaird, T. C., and Sanderson, D. C. W., 2016. Sedimentary Development and Correlation of Late Quaternary Terraces in the Kyrenia Range, Northern Cyprus, Using a Combination of Sedimentology and Optical Luminescence Data. International Journal of Earth Sciences, 105 (1), 439–462.
• Papadimitriou, E. E. and Karakostas, V. G., 2006. Earthquake Generation in Cyprus Revealed by the Evolving Stress Field. Tectonophysics, 423 (1–4), 61–72.
• Papazachos, B. C., 1973. Distribution of Seismic Foci in the Mediterranean and Surrounding Area and Its Tectonic Implication. Geophysical Journal of the Royal Astronomical Society, 33 (4), 421–430.
• Papazachos, B. C., and Papaioannou, C. A., 1999. Lithospheric Boundaries and Plate Motions in the Cyprus Area. Tectonophysics, 308 (1–2), 193–204. Payne, A.S., and Robertson, A.H.F., 1995. Neogene Suprasubduction Zone Extension in the Polis Graben System, West Cyprus, J. Geol. Soc. London, 152, 613– 628.
• Pilidou, S., Priestley, K., Jackson, J.,and Maggi, A., 2004. The 1996 Cyprus Earthquake: A Large, Deep Event in the Cyprean Arc. Geophysical Journal International, 158(1), 85-97.
• Robertson, A. H. F., and Grasso, M., 1995. Overview of the Late Tertiary–Recent Tectonic and Palaeo‐Environmental Development of the Mediterranean Region. Terra Nova, 7(2), 114-127.
• Ryan, W.B.F., Carbotte, S.M., Coplan, J.O., O'Hara, S., Melkonian, A., Arko, R., Weissel, R.A., Ferrini, V., Goodwillie, A., Nitsche, F., Bonczkowski, J., and Zemsky, R., 2009. Global Multiresolution Topography Synthesis. Geochemistry, Geophysiscs and Geosystems, 10, Q03014. https://doi.org/10.1029/2008GC002332.
• Stock, C., and Smith, E. G., 2002. Adaptive Kernel Estimation and Continuous Probability Representation of Historical Earthquake Catalogs. Bulletin of the Seismological Society of America, 92(3), 904-912.
• Şengör, A. M. C., Görür, N., and Şaroğlu, F., 1985. Strike-Slip Faulting and Related Basin Formation in Zones of Tectonic Escape: Turkey as a Case Study.
• Tağıl, Ş., ve Alevkayalı, Ç., 2014. Ege Bölgesinde Depremlerin Mekânsal Dağılımı: Jeoistatistiksel Yaklaşım. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(28), 369-379.
• Wdowinski, S., Ben-Avraham, Z., Arvidsson, R., and Ekström, G., 2006. Seismotectonics of the Cyprian Arc. Geophysical Journal International, 164 (1), 176-181.
• Woo, G., 1996. Kernel Estimation Methods for Seismic Hazard Area Source Modeling, Bulletin of the Seismological Society of America, S. 86(2), s. 353-362.
• Vasylkivska, V. S., and Huerta, N. J., 2017. Spatiotemporal Distribution of Oklahoma Earthquakes: Exploring Relationships Using a Nearest‐Neighbor Approach. Journal of Geophysical Research: Solid Earth, 122(7), 5395-5416.
• Vidal, N., Klaeschen, D., Kopf, A., Docherty, C., Von Huene, R., and Krasheninnikov, V. A., 2000. Seismic İmages at the Convergence Zone From South of Cyprus To the Syrian Coast, Eastern Mediterranean. Tectonophysics, 329(1-4), 157-170.
• Yakar, M., 2011, Nüfus Dağılımının Mekansal Analizi: Afyonkarahisar İli Örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(19), 389-406.
• Yang, J., Cheng, C., Song, C., Shen, S., Zhang, T., and Ning, L., 2019. Spatial-Temporal Distribution Characteristics of Global Seismic Clusters and Associated Spatial Factors. Chinese Geographical Science, 29(4), 614-625.