Pandemi Sürecinde Travma Sonrası Büyüme ve Psikolojik Dayanıklılık

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 9 - 15, 30.01.2022

Fatma Tezcan Karadeniz Merve Bat Tonkuş

Öz

Pandemi, Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) göre, bir hastalığın
küresel olarak yayılması olarak tanımlanmaktadır. Koronavirüs
salgınının tüm dünyada ölümcül sonuçlar doğurması ve hızla
yayılması nedeniyle 12 Mart 2020 tarihinde dünyada pandemi
ilan edilmiştir. Yaşanan sürecin belirsizliği, karantina ve
izolasyona yönelik kararların alınması, uzaktan eğitime geçilmesi
gibi durumlar toplumda stres, anksiyete ve travma gibi psikolojik
sorunlara neden olmuştur ve bu sorunların yol açtığı etkilerin
uzun yıllar etkisini göstereceği düşünülmektedir. Pandemi
sürecinde gelişen olaylar bireylerin travma sonrası büyüme ve
psikolojik dayanıklılık düzeylerine etki etmiştir. Bu derlemede
pandemi sürecinde travma sonrası büyüme ve psikolojik
dayanıklılık literatür ışığında ele alınarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

COVID-19, pandemi, psikolojik dayanıklılık, travma sonrası büyüme

Kaynakça

• 1. Özen Y. Psikolojik Travmanın İnsanlık Kadar Eski Tarihi. 2017;1(2):104–17.
• 2. Baş S, Güngör D. Travma Sonrası Gelişimin Ölçümünde Güncel Yaklaşımlar. In:Dirik G, editor. Travma Sonrası Gelişim. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2019. p. 22–34.
• 3. Tedeschi RG, Calhoun LG. Posttraumatic Growth : Conceptual Foundations and Empirical Evidence.Psychol Inq. 2004;15(1):1–18.
• 4. Shakespeare-Finch J, Lurie-Beck J. A metaanalytic clarification of the relationshipbetween posttraumatic growth and symptoms of posttraumatic distress disorder. J Anxiety Disord [Internet]. 2014;28(2):223–9. Available from: http://dx.doi.org/10.1016/j.janxdis.2013.10.005
• 5. Garmezy N. Resilience in Children’s Adaptation to Negative Life Events and Stressed Environments. Pediatr Ann. 1991;20(9):459–66.
• 6. Wang Y, Wang H, Wang J, Wu J, Liu X. Prevalence and predictors of posttraumatic growth in accidentally injured patients. J Clin Psychol Med Settings. 2013;20(1):3–12.
• 7. Zoellner T, Rabe S, Karl A, Maercker A. Posttraumatic Growth in Accident Survivors: Openness and Optimism as Predictors of Its Constructive or Illusory Sides. J Clin Psychol. 2008;64(3):245–63.
• 8. Ülbe S, Kartal M. Kaza ve Yaralanmalardan Sonra Travma Sonrası Gelişim. In:Dirik G, editor. Travma Sonrası Gelişim. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri;2019. p. 47–57.
• 9. Özen Y. Travma Sonrası Gelişim, Büyüme, Kimlik Gelişimi ve Sosyal İlişkiler. Res Soc Sci Stud. 2017;5(4):858–72.
• 10. Öksüzler Cabılar B, Dirik G. Travma Sonrası Gelişim : Kavramsal Konular ve Gelişim Modelleri. In: Dirik G, editor. Travma Sonrası Gelişim. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2019. p. 1–9.
• 11. Tedeschi RG, Calhoun LG. The posttraumatic growth inventory: Measuring the positive legacy of trauma. J Trauma Stress. 1996;9(3):455–71.
• 12. Inci F, Boztepe H. Travma Sonrası Büyüme Öldürmeyen Acı Güçlendirir mi? Psikiyatr Hemşireliği Derg. 2013;4(2):80–4.
• 13. Çam O, Büyükbayram A. Hemşirelerde Psikolojik Dayanıklılık ve Etkileyen Faktörler. Psikiyatr Hemşireliği Derg. 2017;8(2):118–26.
• 14. Hunter AJ, Chandler GE. Adolescent Resilience. Image J Nurs Scholarsh. 1999;31(3):243–247.
• 15. Mandleco BL, Peery JC. An Organizational Framework for Conceptualizing Resilience in Children. J Child Adolesc Psychiatr Nurs. 2000;13(3):99–111.
• 16. Öz F, Bahadır Yılmaz E. Ruh Sağlığının Korunmasında Önemli Bir Kavram : Psikolojik Sağlamlık. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilim Fakültesi Hemşirelik Derg. 2009;82–9.
• 17. Savaşan A. Pandemi Sürecinde Dayanıklılık. In: Gürhan N, editor. Pandemide Psikiyatri Hemşireliği. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2020. p. 34–9.
• 18. Southwick SM, Bonanno GA, Masten AS, Panter-Brick C, Yehuda R. Resilience definitions, theory, and challenges: interdisciplinary perspectives. Eur J Psychotraumatol. 2014;5(1):114–28.
• 19. Masten AS, Obradović J. Competence and resilience in development. Ann N Y Acad Sci. 2006;1094:13–27.
• 20. Olsson CA, Bond L, Burns JM, Vella-Brodrick DA, Sawyer SM. Adolescent resilience : a concept analysis. J Adolesc. 2003;26(1):1–11.
• 21. McAllister M, McKinnon J. The importance of teaching and learning resilience in the health disciplines: A critical review of the literature. Nurse Educ Today. 2009;29(4):371–9.
• 22. Gizir CA. Psikolojik Sağlamlık, Risk Faktörleri ve Koruyucu Faktörler Üzerine Bir Derleme Çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehb Derg. 2007;3(28):113–28.
• 23. Cevizci O. Sağlık Çalışanlarında Psikolojik Dayanıklılık İle Psikolojik Belirtilerin İlişkisinin İncelenmesi. Yakın Doğu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2019.
• 24. Mund P. Hardiness and Culture: A Study with Reference to the 3 Cs of Kobasa. Int Res J Manag IT Soc Sci. 2017;4(2):152–9.
• 25. Türk Tabipler Birliği. Salgınlara Yönelik Türk Tabipleri Birliği Etik Kurulu Görüşü [Internet]. 2020 [cited 2020 Apr 4]. Available from: https://www.ttb.org.tr/makale_goster.php?Guid=4da9a49c-7674-11ea-b329-aa051764b049
• 26. Türkiye Psikiyatri Derneği. Karantinanın Ruhsal Etkileri ve Koruyucu Onlemler [Internet]. 2020 [cited 2020 Jul 15]. Available from: https://www.psikiyatri.org. tr/TPDData/Uploads/files/KarantinaCOVID.pdf.
• 27. World Health Organization. Wuhan 2019 Novel Coronavirus 2019-nCoV [Internet]. 2020. Available from: https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200121-sitrep-1-2019-ncov.pdf.
• 28. Buheji M, Buhaid N. Nursing Human Factor During COVID-19 Pandemic. 2020;(April).
• 29. Billings J, Greene T, Kember T, Grey N, El-Leithy S, Lee D, et al. Supporting Hospital Staff during COVID-19: Early Interventions. Occup Med (Chic Ill). 2020;70(5):327–9.
• 30. Jackson D, Bradbury-Jones C, Baptiste D, Gelling L, Morin K, Neville S, et al. Life in the pandemic: Some reflections on nursing in the context of COVID-19. J Clin Nurs. 2020;29(13–14):2041–3.
• 31. Cevik Aktura S, Ozden G. Psychological Effects of the Epidemic: Nurses of COVID-19. J Int Soc Res. 2020;13(73):1146–51.
• 32. Lima CKT, de Medeiros Carvalho PM, Lima I d. AS, de Oliveira Nunes JVA, Saraiva JS, de Souza RI, et al. The emotional impact of Coronavirus 2019-nCoV (new Coronavirus disease). Psychiatry Res. 2020;287(January).
• 33. Cevizci O, Müezzin EE. Sağlık Çalışanlarında Psikolojik Belirtilerin ve Psikolojik Dayanıklılığın İncelenmesi. Cyprus Turkish J Psychiatry Psychol. 2019;1(3):166–72.
• 34. Kimter N. Examining the Psychological Resilience Levels of Individuals in the Days of Covid-19 in Terms of Some Variables. IBAD J Soc Sci. 2020;(Special Issue):574–605.
• 35. Deniz S, Çimen M, Yüksel O. Psikolojik sağlamlığın iş stresine etkisi: Hastane çalışanlarına yönelik bir araştırma. Sak Üniversitesi, İşletme Bilim Derg. 2020;8(2):351–70.
• 36. Bat Tonkuş M, Tezcan Karadeniz F. Examination of Nurses’ Mood and Psychological Resilience Regarding the COVID-19 Pandemic. In: COVID-19 Pandemisinde Araştırma-Yayın ve Eğitim Süreçlerine Bakış Kongresi, 15-16 Ocak 2021 [Internet]. 2021. p. 251–61. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/pub/jbachs/issue/61059/905240.
• 37. Cao J, Wei J, Zhu H, Duan Y, Geng W, Hong X, et al. A Study of Basic Needs and Psychological Wellbeing of Medical Workers in the Fever Clinic of a Tertiary General Hospital in Beijing during the COVID-19 Outbreak. Psychother Psychosom. 2020;89(4):252–4.
• 38. Öztürk, H. (2019). Üniversite öğrencilerinde duygu düzenleme stratejileri ile psikolojik sağlamlık arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi).
• 39. Yazici Celebi G. Investigation of Reactions to the Covid 19 Outbreak in terms of Psychological Resilience. IBAD J Soc Sci. 2020;(8):471–83.
• 40. Brooks SK, Webster RK, Smith LE, Woodland L, Wessely S, Greenberg N, et al. The psychological impact of quarantine and how to reduce it: rapid review of the evidence. Lancet [Internet]. 2020;395(10227):912–20. Available from: http://dx.doi.org/10.1016/S0140-6736(20)30460-8
• 41. Liu Q, Luo D, Haase JE, Guo Q, Wang XQ, Liu S, et al. The experiences of health-care providers during the COVID-19 crisis in China: a qualitative study. Lancet Glob Heal [Internet]. 2020;8(6):e790–8. Available from: http://dx.doi.org/10.1016/S2214-109X(20)30204-7
• 42. Bahar A, Koçak HS, Samancıoğlu Bağlama S, Çuhadar D. Can Psychological Resilience Protect the Mental Health of Healthcare Professionals during the COVID-19 Pandemic Period? Dubai Med J. 2020;3:133–9.
• 43. Chen R, Sun C, Chen JJ, Jen HJ, Kang XL, Kao CC, et al. A Large-Scale Survey on Trauma, Burnout, and Posttraumatic Growth among Nurses during the COVID-19 Pandemic. Int J Ment Health Nurs. 2021;30(1):102–16.
• 44. Enli Tuncay F, Koyuncu E, Özel Ş. A revıew of protectıve and rısk factors affectıng psychosocıal health of healthcare workers ın pandemıcs. Ankara Med J. 2020;(2):488–501.
• 45. World Health Organisation (WHO). Mental health and psychological resilience during the COVID-19 pandemic [Internet]. 2020 [cited 2020 May 7]. Available from: www.euro.who.int/en/health-topics/health-emergencies/coronavirus-covid-19/news/news/2020/3/mental-health-and-psychological-resilience-during-the-covid-19-pandemic%0D
• 46. Sargın N, Kutluca V. Covid-19 Salgını Sürecinde Yetişkinlerin Tepkileri. Bilge Uluslararası Sos Araştırmalar Derg. 2020;4(2):64–70.
• 47. Tönbül Ö. Koronavirüs (Covid-19) Salgını Sonrası 20-60 Yaş Arası Bireylerin Psikolojik Dayanıklılıklarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Humanist Perspect J Int Psychol Couns Guid Res [Internet]. 2020;2(2):159–74. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1154772
• 48. Lau JTF, Yang X, Tsui HY, Pang E, Wing YK. Positive mental health-related impacts of the SARS epidemic on the general public in Hong Kong and their associations with other negative impacts. J Infect. 2006;53(2):114–24.
• 49. Rosenberg AR. Cultivating Deliberate Resilience During the Coronavirus Disease 2019 Pandemic. JAMA Pediatr. 2020;(April 14).
• 50. Chen Q, Liang M, Li Y, Guo J, Fei D, Wang L, et al. Mental health care for medical staff in China during the COVID-19 outbreak. The Lancet Psychiatry. 2020;7(4):e15–6.
• 51. Petretto DR, Pili R. Ageing and COVID-19: What is the role for elderly people? Geriatr. 2020;5(2):1–4.
• 52. Cetin C, Anuk O. COVID-19 Pandemic Process and Psychological Resilience: Sample of Students From a Public University. Eurasian J Res Soc Econ. 2020;5(1):55.
• 53. Karataş Z. COVID-19 Pandemisinin Toplumsal Etkileri , Değişim ve Güçlenme. Türkiye Sos Hizmet Araştırmaları Derg. 2020;4(1):3–17.
• 54. Stallard P, Pereira AI, Barros L. Post-traumatic growth during the COVID-19 pandemic in carers of children in Portugal and the UK: cross-sectional online survey. BJPsych Open [Internet]. 2021;7(e37):1–5. Available from: https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200121-sitrep-1-2019-ncov.pdf
• 55. Yan S, Yang J, Ye M, Chen S, Xie C, Huang J, et al. Post-traumatic Growth and Related Influencing Factors in Discharged COVID-19 Patients: A Cross-Sectional Study. Front Psychol. 2021;12(May):1–9.
• 56. Sun W, Chen WT, Zhang Q, Ma S, Huang F, Zhang L, et al. Post-Traumatic Growth Experiences among COVID-19 Confirmed Cases in China: A Qualitative Study. Clin Nurs Res [Internet]. 2021;30(1):1–9. Available from: https://doi.org/10.1177/10547738211016951
• 57. Kluge DHHP. Statement – Physical and mental health key to resilience during COVID-19 pandemic [Internet]. 2020. Available from: https://www.mendeley.com/catalogue/2c721360-ef67-3cb9-8f6f-9af82282d0e1/?utm_source=desktop&utm_medium=1.19.4&utm_campaign=open_catalog&userDocumentId=%7B8747bc2d-e8cc-3c38-97ec c303fa748d68%7D%0Ahttps://www.euro.who.int/en/health-topics/health-emergencie
• 58. Kasapoğlu F. COVID-19 Salgını Sürecinde Kaygı ile Maneviyat, Psikolojik Sağlamlık ve Belirsizliğe Tahammülsüzlük Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. J Turkish Stud. 2020;15(4):599–614.
• 59. Qiu J, Shen B, Zhao M, Wang Z, Xie B, Xu Y. A nationwide survey of psychological distress among Chinese people in the COVID-19 epidemic: implications and policy recommendations. Gen Psychiatry. 2020;33(2):19–21.
• 60. Tian F, Li H, Tian S, Yang J, Shao J, Tian C. Since January 2020 Elsevier has created a COVID-19 resource centre with free information in English and Mandarin on the novel coronavirus COVID19 . The COVID-19 resource centre is hosted on Elsevier Connect , the company ’ s public news and information. Psychiatry Res [Internet]. 2020;288:112992. Available from: https://doi.org/10.1016/j.psychres.2020.112992
• 61. Aşkın R, Bozkurt Y, Zeybek Z. COVID-19 Pandemi̇si̇: Psi̇koloji̇k Terapöti̇k Müdahaleler. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sos Bilim Derg. 2020;19(37):304–18.
• 62. Adams JG, Walls RM. Supporting the Health Care Workforce during the COVID-19 Global Epidemic. JAMA J Am Med Assoc. 2020;323(15):1439–40.