AŞI REDDİ

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 2, 204 - 211, 29.08.2023

Öznur Hayat Oktem , Fatma Nisan Karaoğlu , Arzu Kul Uçtu

Bu makale için 19 Aralık 2023 tarihinde bir düzeltme yayımlandı. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yobusbf/issue/80971/1402666

Öz

Aşı; insanlarda hastalığa neden olan virüs, bakteri gibi mikroorganizmaların hastalık edici özelliklerinden arındırılarak geliştirilmiş, vücuda verildiğinde bağışıklık oluşturan biyolojik maddelerdir. Hayatı tehdit eden enfeksiyonlardan korunmada en etkili, en güvenli ve en ucuz yöntem olan aşılama; sağlığın korunması, hastalıkların ve sakatlığa neden olabilecek durumların önlenmesinde oldukça önemlidir. Aşılar her yıl milyonlarca çocuğun hayatını kurtarmasına, hastalıkların ve sakatlıkların önlenmesine yardımcı olmaktadır. Ancak, aşı reddi nedeniyle meydana gelen tabloda aşıyla önlenebilir hastalıkların artış gösterdiği görülmektedir. Aşı reddi 2019 yılında DSÖ tarafından, küresel sağlığı tehdit eden en büyük 10 tehlikeden biri olarak ilan edilmiştir. Sağlık alanına yeterince yatırım yapılmaması, ekonomik zorluklar, savaşlar, aşıya ulaşımdaki zorluklar, aşı karşıtı kampanyalar gibi olumsuz koşullar aşı reddinin artışında etkili olmaktadır. Tarihsel süreç incelendiğinde, aşı reddi ile ilgili söylemlerin kanıta dayalı olmadığı dikkat çekmektedir. Aşı reddine inanç, dogma gibi düşünce sistemlerine dayandırılan, bilgi niteliği taşımayan inanışlar dayanak oluşturmaktadır. Teknolojinin gelişimine paralel olarak sıklıkla çevrimiçi ortamda aşılama programları hakkında bilgi kirliliğine neden olabilecek paylaşımların doğru bilgiye erişiminin önünde engel oluşturmaktadır. Bu derleme; aşı reddi, aşı reddine neden olan faktörler dünyada ve ülkemizde aşı reddi hakkında literatürde yer alan bilgilerin incelenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

aşı, aşı reddi, aşı kararsızlığı

Kaynakça

• Referans1 Barutçu, A., Ezgi, Ç., Evliyaoğlu, N. Çiçek Hastalığı Epidemisinden Covid-19 Pandemisine; Aşı Kararsızlığı ve Aşı Reddi. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi 2021; 30(4): 243-250.
• Referans2. Filiz, M., Mustafa, K. A. Y. A. Systematic review of studies to determine factors affecting vaccine rejection/instability/contrast. Türk Akademik Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi 2019; 2(2): 1-7.
• Referans3. Tekinel, B. Tehlikeli Olan Hangisi? Aşı Mı? Aşı Karşıtlığı Mı? Ege Tıp Bilimleri Dergisi 2020; 3(2): 80-82.
• Referans4. Kader, Ç. Aşı Karşıtlığı: Aşı Kararsızlığı ve Aşı Reddi-Antı-Vaccınatıon: Vaccıne Hesıtancy and Refusal. Estüdam Halk Sağlığı Dergisi 2019; 4(3): 377-388. https://doi.org/10.35232/estudamhsd.590304.
• Referans5. Yakşi N. Aile sağlığı merkezi çalışanlarının aşı reddi konusundaki düşünceleri ve davranışlarının değerlendirilmesi. Turkish Journal of Public Health 2020; 18(3): 143-154. DOI: 10.20518/tjph.692226.
• Referans6. WHO. Vaccines and immunization Erişim: Vaccines and immunization(who.int). 2020. (Erişim Tarihi:23.09.2022)
• Referans7. UNİCEF. 7,000 Newborns die every day, despite steady decrease in under-five mortality, new report says. Available from: https://www.unicef.org/turkey/en/press-releases/7000- newborns-die-every-day-despite-steady-decreaseunder-five-mortality-new-report. 2020.
• Referans8. Gül Ünlü, D., Kesgin, Y. Dijital Ebeveynlik, Aşı Kararsızlığı ve Covid-19: Dijital Ebeveynlerin Covıd-19 Aşısı Karşıtlığına İlişkin Tutumlarının Belirlenmesi. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi 2021; (56):165-184DOI: 10.47998/ikad.994956 Referans9.Yıldız, Y., Telatar, T. G., Baykal, M., Aykanat Yurtsever, B., Yıldız, İ. E. COVID-19 Pandemisi Döneminde Aşı Reddinin değerlendirilmesi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2021; 11 (2):200-205 . DOI: 10.33631/duzcesbed.827142.
• Referans10.WHO.Erişim Bağlantısı: https://www.who.int/vietnam/news/feature-stories/detail/ten-threatsto-global-health-in-2019. 2019. Erişim Tarihi: 29.08.2022.
• Referans11. Bozkurt, H. B. An overview of vaccine rejection and review of literature. Kafkas J Med Sci 2018; 8(01): 71-76.
• Referans12.Wolfe, R. M., Sharp, L. K. Anti-vaccinationists past and present. Bmj 2002; 325(7361):430-432.
• Referans13. Şimşek, E. Ankara ilindeki aile hekimliği kliniklerinde çalışan doktorların aşı karşıtlığı konusundaki görüş, tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Uzmanlık Tezi. 2020.
• Referans14. Hazir, E. 0-24 aylık bebek/çocukların ebeveynlerinin aşı red sıklığı ve nedenleri. Master's thesis, Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 2018.
• Referans15. Çıtak G., Duran Aksoy Ö. Aşılamada Önemli Bir Engel: Aşı Reddi. ERÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi 2021; 7(2): 15-20.
• Referans16.WHO. UNICEF and WHO call for emergency action to avert major measles and polio epidemics.Available from :https://www.who.int/news/item/06-11-2020-unicef-and-who-call-for-emergency-action-to-avert-major-measles-and-polio-epidemics. 2019
• Referans17. WHO. 2019. Measles. Available from :https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/measles.
• Referans18.Yüksel G.H., Topuzoğlu A. Aşı Redlerinin Artması Ve Aşı Karşıtlığını Etkileyen Faktörler. Estüdam Halk Sağlığı Dergisi 2019; 4(2): 244-258.
• Referans19. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. Nüfus ve Sağlık Araştırması 2018 [Internet]. http://www.hips.hacettepe.edu.tr/tnsa2018/rapor/TNS A_2018_anarapor.pdf Erişim Tarihi:29.11.2021 Referans20. Gür, E. Aşı kararsızlığı-aşı reddi. Türk Pediatri Arşivi 2019; 54: 1-2.
• Referans21. Argüt, N., Yetim, A., Gökçay, G. Aşı kabulünü etkileyen faktörler. Çocuk Dergisi 2016; 16(1): 16-24.
• Referans22. Sandhofer, M. J., Robak, O., Frank, H., & Kulnig, J. Vaccine hesitancy in Austria. Wiener klinische Wochenschrift 2017;129(1-2): 59-64.
• Referans23. Schellenberg, N., Crizzle, A. M. Vaccine hesitancy among parents of preschoolers in Canada: a systematic literature review. Canadian journal of public health = Revue canadienne de sante publique 2020; 111(4): 562–584. https://doi.org/10.17269/s41997-020-00390-7.
• Referans24. Lim, W. Y., Amar-Singh, H. S. S., Jeganathan, N., Rahmat, H., Mustafa, N. A., Mohd Yusof, F. S., N-Julia, M. S. Exploring immunisation refusal by parents in the Malaysian context. Cogent Medicine 2016; 3(1): 1142410.
• Referans25. Giambi, C., Fabiani, M., D'Ancona, F., Ferrara, L., Fiacchini, D., Gallo, T., Rota, M. C. Parental vaccine hesitancy in Italy–results from a national survey. Vaccine 2018; 36(6): 779-787.
• Referans26. Díaz Crescitelli, M. E., Ghirotto, L., Sisson, H., Sarli, L., Artioli, G., Bassi, M. C., Appicciutoli, G., & Hayter, M. A meta-synthesis study of the key elements involved in childhood vaccine hesitancy. Public Health 2020;180:38–45. https://doi.org/10.1016/j.puhe.2019.10.027.
• Referans27. Gidengil, C., Chen, C., Parker, A. M., Nowak, S., & Matthews, L. Beliefs around childhood vaccines in the United States: A systematic review. Vaccine 2019;37(45): 6793–6802. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2019.08.068.
• Referans28.Düzgün, M. V., Dalgıç, A. İ. Toplum Sağlığı İçin Giderek Artan Tehlike Aşı Reddi Önlenebilir Mi?. Güncel Pediatri 2019; 17(3): 424-434.
• Referans29.MacDonald, N. E., & Dubé, E. Antimicrobial Resistance in Canada: Promoting immunization resiliency in the digital information age. Canada Communicable Disease Report 2020; 46(1): 20.
• Referans30. Taşçı, Ö., Gökler, M. E. Aşı Karşıtlarının Sosyal Medya Platformlarındaki Paylaşımlarının İncelenmesi: Instagram Örneği. Medical Research Report 2021; 4(2): 23-30.
• Referans31. Basch, C. H., Zybert, P., Reeves, R., & Basch, C. E. What do popular YouTubeTM videos say about vaccines?. Child: care, health and development 2017; 43(4): 499-503.
• Referans32. Blankenship, E. B., Goff, M. E., Yin, J., Tse, Z. T. H., Fu, K. W., Liang, H., Fung, I. C. H. Sentiment, contents, and retweets: a study of two vaccine-related Twitter datasets. The Permanente Journal 2018; 22.
• Referans33. Li, H. O. Y., Bailey, A., Huynh, D., & Chan, J. YouTube as a source of information on COVID-19: a pandemic of misinformation?. BMJ global health 2020; 5(5): e002604.
• Referans34. Hasar, M., Özer, Z. Y., & Bozdemir, N. Aşı reddi nedenleri ve aşılar hakkındaki görüşler. Cukurova Medical Journal 2021; 46(1): 166-176.
• Referans35. Çapanoğlu, E. Sağlık Çalışanı ve Ebeveyn Perspektifinden Çocukluk Çağı Aşılarının Reddi Niteliksel Bir Araştırma. (Master's thesis, Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü). 2018.
• Referans36. Yavuz, M. Toplum ve Hekim, 2018, 33(3).