AN INVESTIGATION ON THE PLAY IN THE CONTEXT OF EPIC THEATER VASIF ÖNGEREN's ASİYE NASIL KURTULUR PLAY

Yıl 2017, Sayı: 17, 132 - 150, 30.06.2017

Emine Candan İri

Öz

Vasıf Öngören who
is one of the remarkable names of modern Turkish theatre with his identities as
playwright, actor and theatre director, plays an important role in meeting of
Turkish theatregoer and epic theatre model both by putting Brecht’s various
plays on stage and also writing epic theatre-style plays. Asiye Nasıl Kurtulur which was written between 1966 and 1968, and
first staged at Ankara Birliği Stage in 1969-70 season, is a work that Brecht’s
method has been applied successfully both in content and form. In this paper, Asiye Nasıl Kurtulur is intended to
analyse in the context of the characteristics of epic theatre. Before
reviewing, Bertolt Brecht’s epic theatre model is focused on and the
reflections of this theory on twentieth century Turkish theatre are briefly
dealed. Later, the play is evaluated both in content and form, taking into
consideration the characteristics of epic theatre.

Anahtar Kelimeler

Bertolt Brecht, Epic Theatre, Vasıf Öngören, Asiye Nasıl Kurtulur

VASIF ÖNGÖREN’İN ASİYE NASIL KURTULUR OYUNU ÜZERİNE EPİK TİYATRO BAĞLAMINDA BİR İNCELEME

Öz

Oyun
yazarı, oyuncu ve tiyatro yönetmeni kimlikleriyle modern Türk tiyatrosunun
dikkate değer isimlerinden biri olan Vasıf Öngören, hem Brecht’in çeşitli
oyunlarını sahneye koyarak hem de epik tiyatro yöntemiyle oyunlar yazarak Türk
tiyatro seyircisinin epik tiyatro kuramı ile tanışmasında önemli bir rol
üstlenir. Öngören’in, 1966-68 yılları arasında yazılan ve ilk olarak 1969-70
sezonunda Ankara Birliği Sahnesi’nde sahnelenen Asiye Nasıl Kurtulur adlı oyunu, gerek içerik gerek biçim
bakımından Brecht’in yönteminin başarıyla uygulandığı bir eserdir. Bu yazıda, Asiye Nasıl Kurtulur oyununun epik
tiyatro anlayışının özellikleri bağlamında incelenmesi amaçlanmıştır.
İncelemeye geçmeden önce, Bertolt Brecht’in epik tiyatro kuramı üzerine bilgi
verilecek ve bu kuramın yirminci yüzyıl Türk tiyatrosundaki yansımalarına
kısaca değinilecektir. Ardından oyun, hem içerik hem de biçim bakımından epik
tiyatronun özellikleri göz önünde bulundurularak değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Bertolt Brecht, Epik Tiyatro, Vasıf Öngören, Asiye Nasıl Kurtulur

Kaynakça

• Benjamin, Walter (2000). Brecht’i Anlamak. (2. Basım). İstanbul: Metis Yayınları.
• Berksoy, Zeliha (22 Mayıs 1984). “Asiye Nasıl Kurtulur? Sorusu Hâlâ Yanıtsız”, Cumhuriyet. http://www.cumhuriyetarsivi.com/katalog/192/sayfa/1984/5/22/5.xhtml. (Erişim tarihi: 15.02.17).
• Brecht, Bertolt (1998). Bütün Oyunları Cilt 3. Yücel Erten, Aziz Çalışlar, Yılmaz Onay, Ayşe Selen (Çev.). İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Brecht, Bertolt (2011). Epik Tiyatro. Kâmuran Şipal (Çev.). (1. Basım). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Çalışlar, Aziz (2004). Tiyatro Kavramları Sözlüğü. (3. Baskı). İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Çelik Cinçınar, Gül (2010). “Türk Sinemasında Brechtyen Anlayış ve Bir Örnek: ‘Asiye Nasıl Kurtulur?’”. Yüksek lisans tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo-Televizyon ve Sinema Anabilim Dalı.
• Çelik, Yavuz – Şen, Yavuz (2010). “Epik Tiyatroda Müzik; Oyun İçin mi, Oyuna Karşı mı?”. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi. Cilt: 0. Sayı: 5. http://www.limnofish.org/ataunigsed/issue/2567/33060. (Erişim tarihi: 23.02.17).
• Doğan, Âbide (2009). “Türk Tiyatrosunda Brecht Etkisi”. Turkish Studies. Volume 4 /1-1 Winter.
• Gariper, Cafer (2005). “Haldun Taner’in Keşanlı Ali Destanı Üzerinde Bir İnceleme”. İlmî Araştırmalar. Sayı 20.
• Göktaş, Erbil (2004). Vasıf Öngören’in Tiyatro Dünyası. (1. Baskı). İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• İpşiroğlu, Zehra (2000). Tiyatroda Devrim. (3. Baskı). İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Kesting, Marianne (1985). Tarihte ve Çağımızda Epik Tiyatro. Yılmaz Onay (Çev.). (1. Basım). İstanbul: Adam Yayınları.
• Nutku, Özdemir (2007). Bertolt Brecht ve Epik Tiyatro. (1. Basım). İstanbul: Özgür Yayınları.
• Nutku, Özdemir (2008). Dünya Tiyatrosu Tarihi 2. (3. Baskı). İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Oral, Zeynep (25 Mart 1977). “Vasıf Öngören”. Milliyet Sanat. s. 3’ten aktaran: Erbil Göktaş (2004). Vasıf Öngören’in Tiyatro Dünyası. (1. Baskı). İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Öngören, Vasıf (2014). Bütün Oyunları. Tiyatro / Oyun Dizisi 1. İstanbul: Mitos-Boyut Tiyatro Yayınları.
• Parkan, Mutlu ( 2004). Brecht Estetiği ve Sinema. İstanbul: Donkişot Yayınları.
• Pekman, Yavuz (2005). “Haldun Taner Tiyatrosunda ‘Yabancılaştırma’”. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölüm Dergisi. Sayı 7. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Şener, Sevda (1971). Çağdaş Türk Tiyatrosunda Ahlâk Ekonomi Kültür Sorunları (1923-1970). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Şener, Sevda (Tarihsiz). Cumhuriyetin 75. Yılında Türk Tiyatrosu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Şener, Sevda (2015). Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi. (9. Baskı). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• “Vasıf Öngören’le Konuşma”. Tiyatro ’70. Sayı: 1. s. 29’dan aktaran: Erbil Göktaş (2004). Vasıf Öngören’in Tiyatro Dünyası. (1. Baskı). İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Yüksel, Ayşegül (1986). Haldun Taner Tiyatrosu. (1. Basım). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Yüksel, Ayşegül (1997). Çağdaş Türk Tiyatrosundan On Yazar. (1. Basım). İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.