HUMOUR IN THE SERDENGECTI MAGAZINE

Yıl 2019, Sayı: 21, 106 - 130, 01.06.2019

Ali Özcan

Öz

Although the humour that arises from the need of criticism of people or events in social life is based mainly on laugh effect also takes a role of defence mechanism that is produced by social conscience. The humour that is able to make the truth acceptable has been used throughout the history of Turkish press. From the beginning to the present, in humour publishing that has been developed from the point of Marxist view, there have been limited number of right-winger humour magazines and newspapers. The Magazine Serdengeçti in the published period 1947-1962 deserves to be examined with the humour chapter titled “Gülünç Hakikatler” (Ridiculous Facts) that took place in each volume. In this study, humour understanding of the Magazine Serdengeçti, which could be published only 33 volumes between 1947 and 1962, is analysed within the transition period from single-party state to multi-party system (1947-1950, the Republican People's Party power), within ten-years period of the Democratic Party and of the National Unity Government established after May 27, 1960 coup d’état and finally within the coalition period of the Republican People's Party and Justice Party. Results of the humour understanding is dealt with in the context of freedom of expression and publication ethics in various periods of power. In the research, which relates to humorous texts in the Magazine Serdengeçti, qualitative content analysis method is used. In this descriptive study, its humour language is dealt with by examining related volumes and its humour emphasis is debated through examples.

Anahtar Kelimeler

Humour, Turkish Humour, Serdengecti Magazine, Ridiculous Facts

SERDENGEÇTİ DERGİSİ’NDE MİZAH

Öz

Toplumsal hayatta insanların kişi ya da olayları eleştirme ihtiyacından doğan mizah, gülme olgusu üzerine inşa edilmesine rağmen; toplumsal vicdan tarafından üretilen bir savunma mekanizması rolünü de üstlenmektedir. Hakikati kabul edilebilir hale getirme gibi bir özelliğe sahip olan mizah, Türk basın tarihinde sıkça kullanılmıştır. Başlangıcından bugüne Marksist bir bakış açısıyla gelişen mizahi yayıncılıkta sağın sesi olma özelliğini taşıyan mizahi gazete/dergi sayısı azdır. 1947-1962 yılları arasında yayımlanan Serdengeçti Dergisi, hem içeriği hem de her sayısında müstakil bir yer bulan ‘Gülünç Hakikatler’ başlıklı mizah bölümü ile incelenmeye değer bir yayın olma özelliği taşımaktadır. Bu çalışmada 1947-1962 yılları arasında ancak 33 sayı yayınlanabilen Serdengeçti Dergisi’nin tek parti ve çok partili hayata geçiş dönemi (1947-1950 CHP iktidarı), 10 yıllık Demokrat Parti dönemi ve 27 Mayıs 1960 darbesi sonucu kurulan Milli Birlik Hükümeti ve sonrasında iktidara gelen CHP-AP Koalisyonu döneminde ortaya koyduğu mizah anlayışı analiz edilmektedir. Farklı iktidarlar dönemindeki mizahi yayıncılık anlayışının sonuçları ifade özgürlüğü ve yayıncılık ahlakı/etiği bağlamında değerlendirilmiştir. Serdengeçti Dergisi’nde yer verilen mizahi yazılara ilişkin araştırmada, nitel içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Betimleyici bir çalışma özelliği taşıyan araştırma kapsamında ilgili dergi sayıları incelenerek mizahi dil ele alınmış ve örnekler üzerinden mizah vurgusu tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mizah, Türk Mizahı, Serdengeçti Dergisi, Gülünç Hakikatler

Kaynakça

• Adorno, Theodore W. (2012). Kültür Endüstrisi Kültür Yönetimi. N. Ülner, M. Tüzel, E. Gen (Çev.) İstanbul: İletişim.
• Balcıoğlu, Semih (2001). Önce Çizdim, Sonra Yazdım. İstanbul: Yapı Kredi.
• Balcıoğlu, Semih, & Öngören, Ferdi (1976). 50 Yılın Türk Mizah ve Karikatürü. İstanbul: İş Bankası Kültür.
• Batur, Enis. (1987). “Kanlı Bir Kristal: Kara Mizah”. E. Batur içinde, Kara Mizah Antolojisi (s. 7-12). İstanbul: Hil.
• Belge, Murat (2010). “Karikatürün Serüveni”. Karikatürkiye: Karikatürlerle Cumhuriyet Tarihi: 1. İstanbul: NTV.
• Botton, Alain de (2005). Statü Endişesi. A. S. Bayer (Çev.) İstanbul: Sel.
• Botton, Alain de (2007). Görmek ve Fark Etmek. A. Ece, A. S. Bayer, A. Antmen (Çev.) İstanbul: Sel.
• Bozdağ, İsmet (2006). Basın Kurt mu? Kuzu mu?. İstanbul: Emre.
• Canetti, Elias (2011). İnsanın Taşrası. A. Cemal (Çev.) İstanbul: Payel.
• Cantek, Levent (2015). Markopaşa: Bir Mizah ve Muhalefet Efsanesi. İstanbul: İletişim.
• Cathcart, Thomas; Klein, Daniel (2010). Platon Bir Gün Kolunda Bir Ornitorenkle Bara Girer... Felsefeyi Mizah Yoluyla Anlamak. A. Sezgintüredi (Çev.) İstanbul: Aylak Kitap.
• Cenap Şehabettin (2005). Tiryaki Sözleri. İstanbul: Gözde.
• Cibran, Halil (2018). Kum ve Köpük. K. Sarıalioğlu (Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Coşkuner, Özlem (2007). Ay Dede Mizah Dergisinin İncelenmesi. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Edebiyatı Programı Yüksek Lisans Tezi.
• Çakır, Hamza (2007). Gazeteciliğe Giriş. Konya: Tablet.
• Çatalcalı, A. (2016). “Türkiye'de Mizah Dergilerinin Tarihsel Gelişimi”. H. Kuruoğlu, & M. Boz içinde, Medya ve Mizah (s. 169-183). Ankara: Nobel.
• Çeviker, Turgut. (2010). Karikatürkiye - Karikatürlerle Cumhuriyet Tarihi 1923-2008. İstanbul: NTV.
• Demir, Sertaç Timur (2016). Türkiye'de Mizah Dergileri: Kültürel Hegemonya ve Muhalefet. İstanbul: SETA.
• Demirkol, Gökhan (2016). “Tanzimat Mizahının Sonu: 1877 Matbuat Kanunu Tartışmaları ve Osmanlı’da Mizah Dergilerinin Kapanması”. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 687-710.
• Faik, Bedii (2000), Matbuat Basın Derkeen Medya 1,2,3,4. C., İstanbul: Doğan Kitap.
• Fırat, Tahsin Emre (2013). Mizah Basınında Egemen Söylem Olarak Argo Kullanımı (Penguen Dergisi Örneği) . Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Freud, Sigmund (1996). Espri Sanatı. E. Alkan (Çev.) İstanbul: Toplumsal Dönüşüm. Gündüz, U.; Pembecioğlu, N. (2016 ). “Kültürel ve Toplumsal Dışavurum Aracı Olarak Mizah ve Sosyal Medya”. H. Kuruoğlu, & M. Boz içinde, Medya ve Mizah (s. 527-543). Ankara: Nobel.
• İnan, Mehmet Akif (2015). Mehmet Akif İnan eserleri. www.egitimbirsen.org.tr: http://www.egitimbirsen.org.tr/ebs_files/files/yayinlarimiz/mainan3.pdf
• Johnson, Clay A. (2013). Bilgi Diyeti. İstanbul: Ufuk.
• Kayalı, Kurtuluş (1996). Cumhuriyet Dönemi Mizahına Ait Notlar. Kebikeç (3), 39-47.
• Koestler, Arthur (1997). Mizah Yaratma Eylemi. S. Kabakçıoğlu, Ö. Kabakçıoğlu (Çev.) İstanbul: İris.
• Kortantamer, Tunca (2007). Temmuzda Kar Satmak: Örnekleriyle Geçmişten Günümüze Türk Mizahı. Ankara: Phoenix.
• Kuipers, G. (2016). “Mizahın Sosyolojisi”. H. Kuruoğlu, & M. Boz içinde, Medya ve Mizah (N. Dungan, Çev., s. 47-78). Ankara: Nobel.
• Kurnaz, Cemal (2012). Deli Rüzgar: Osman Yüksel Serdengeçti. Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Kutay, Cemal (2013). Osmanlı'da Mizah. İstanbul: Acar Bilgi Merkezi.
• McGraw, Peter; Warner, Jol (2015). Mizahın Şifresi. Sabri Gürses (Çev.). İstanbul: Çeviribilim.
• Meşe, G. (2016). “Mizah ve Sosyal Psikoloji”. H. Kuruoğlu, & M. Boz içinde, Medya ve Mizah (s. 81-96). Ankara: Nobel.
• Oskay, Ünsal (2000). Tek Kişilik Haçlı Seferleri. İstanbul: İnkılap.
• Özcan, Ali (2010). Osman Yüksel ve Serdengeçti Dergisi. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı.
• Özkan, D. (2016). Dionysos Örneğinde Taşkınlık: Katarsis ve Mizah . H. Kuruoğlu, & M. Boz içinde, Medya ve Mizah (s. 31-44). Ankara: Nobel.
• Roggendorf, Nehir (1997). Bir Emin Çölaşan Yetmez ki!. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm.
• Serdengeçti Dergisi (2016). İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı.
• Serdengeçti, Osman Yüksel (2016). Kara Kitap. Cemal Kurnaz (Düz.) Ankara: Berikan.
• Sertel, Zekeriya (2001). Hatırladıklarım. İstanbul: Remzi.
• Şenyapılı, Önder (2003). Neyi, Neden, Nasıl Anlatıyor Karikatür Kim, Niye Çiziyor?. Ankara: ODTÜ.
• Toker, Metin (1991). DP’nin Altın Yılları. Ankara: Bilgi.
• Usta, Çiğdem (2009). Mizah Dilinin Gizemi. Ankara: Akçağ.
• Üzmez, Hüseyin (1999). Malatya Suikastı. İstanbul: Timaş.
• Yağcı, Ö. (2016). “Mizaha Tutunmak”. H. Kuruoğlu, & M. Boz içinde, Medya ve Mizah (s. 17-29). Ankara: Nobel.
• Yalçın, Nihat (2014). Osmanlı'dan Karikatürler. İstanbul: Rumuz.
• Yardım, Mehmet Nuri (2013). Mizahın İzahı. İstanbul: Çağrı.