TANZİMAT ŞİİRİNDE KÜLTÜREL İKİLEM

Year 2021, Issue: 25, 197 - 230, 01.06.2021

Ramazan Korkmaz Yeliz Akar

Abstract

Batıda, Sanayi Devrimiyle 1700 yılların ortalarında başlayan değişim ve gelişim, dün- yanın geleceğini yeniden tanzim eder. Buharlı gemiler, demiryolları, açılan fabrikalar; emek- sermaye ilişkisini yeniden düzenlediği gibi, devletlerarası ilişkileri de daha prag- matik bir boyuta taşır. Teknolojik gelişimin desteğiyle büyüyen devletler; yeni kaynaklar, yeni pazarlar dolayısıyla yeni sömürge alanları aramaya başlarlar. Batı’daki bu geliş- me ve değişmenin sağladığı refah, geri kalmış ülke aydınlarınca büyük bir hayranlık- la izlenir. Zaman içinde geri kalmış ülkelerin aydınları/sanatkârları, gelişmiş ülkelerin düşünsel kaynaklarına ve sanatsal birikimlerine öykünmeye başlarlar; Osmanlı İmpa- ratorluğu’nun gerileme dönemine rastlayan bu süreçte, Osmanlı aydınları da Batıya öykünerek kendi kaynaklarıyla çatışır. Tanzimat dönemi Türk şiiri, tam da böylesi bir medeniyet buhranın yaşandığı bir zamanda şekillenir. Değişimin, belli bir düşünce for- masyonundan geçmesi gerektiğini unutan, salt öykünmeci anlayışla Batılı kazanımları elde edilebilecekleri vehmine kapılan Osmanlı aydını/sanatkârı, olanla olması gereken arasındaki mesafenin eşiğinde büyük bocalamalar yaşarlar. Bu çalışmada; Tanzimat dönemi Türk şiirine yansıyan düşünce ve duygu dünyasındaki çatışma, çelişki ve iki- lemlerinin izi sürülecektir.

Keywords

Tanzimat, şiir, modernizm, gelenek, öykünme, ikilem

CULTURAL DILEMMA IN TANZIMAT POETRY

Abstract

The change and development in the West, which started with the Industrial Revo- lution in the mid-1700s, re-arranged the future of the world. Steamships, railways, opened factories; as it rearranges the labor-capital relationship, it also takes the interstate relations to a more pragmatic dimension. States that grow with the support of technological development; they start looking for new colonial areas because of new resources, new markets. The prosperity provided by this develop- ment and change in the West is admired by the intellectuals of the backward coun- tries. In time, the intellectuals/artists of the backward countries begin to emulate the intellectual resources and artistic accumulation of the developed countries; in this period, which coincides with the decline of the Ottoman Empire, Ottoman intellectuals also emulate the West and clash with their own resources. Turkish poetry in the Tanzimat period, just like this civilization takes shape at a time of cri- sis. The Ottoman intellectual /artist, who forgets that change must pass through a certain thought formation and who is deluded that Western gains can be achieved with a mere emulational approach, experience great confusion at the threshold of the distance between what is and what should be. In this study; the conflicts, contradictions and dilemmas in the world of thought and emotion reflected in the Tanzimat period Turkish poetry will be traced.

Keywords

Tanzimat, poetry, modernism, tradition, emulation, dilemma

References

• Akgül, Abdullah-Ahmet (2021). “Türkçe Kur’an Mealleri, Enfâl Suresi 22. Ayet”. https://www.kuranmeali.com. [Erişim Tarihi: 21.02.2021].
• Akgül, Abdullah-Ahmet (2021). “Türkçe Kur’an Mealleri, Ankebût Suresi 57. Ayet; Nisâ Suresi 78. Ayet”. https://www. kuranmeali.com. [Erişim Tarihi 21.02. 2021].
• Aktaş, Şerif (2012). Yenileşme Dönemi Şiir ve Antolojisi-1. Ankara: Kurgan.
• Balcı, Yunus (2002). Türk Romanında Aydın Problemi. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Beken, Süheyl (1960). Şinasi - Müntahabat-ı Eş’ar. Ankara: Dün Bugün.
• Cevizci, Ahmet (2019). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Say.
• Develioğlu, Ferit (2005). Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın.
• Emil, Birol (1997). Türk Kültür ve Edebiyatından Meseleler-1. Ankara: Akçağ.
• Emiroğlu, İbrahim (1998). “Kur’anda Akıl ve İnsan”, DEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi. 11: 69-99.
• Ercilasun, Bilge (2007). Edebiyatımızın Zirvesindekiler: Ziya Paşa. Ankara: Akçağ.
• Eraydın, Selçuk (2004). Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Frager, Robert (2011). Sufi Psikolojisinde Gelişim, Denge ve Uyum, Kalp, Nefs, Ruh. İbrahim Kapaklıkaya (Çev.), İstanbul: Gelenek.
• Giddens, Anthony (2014). Modernite ve Bireysel Kimlik. Ümit Tatlıcan (Çev.), İstanbul: Say.
• Guenon, Rene (2010). Doğu ve Batı. Fahrettin Arslan (Çev.), Ankara: Hece.
• Gülek, Süleyman (2016) “Hz-Peygamberin Akla Verdiği Önem”. https://www.akasyam.com/kose-yazisi/1693/. [ Erişim Tarihi: 21.02. 2021].
• Izutsu, Toshıhıko (2014). Kur’an’da Tanrı ve İnsan. Kürşad Atalar (Çev.), İstanbul: Pınar.
• İsen, Mustafa (1994). Acıyı Bal Eylemek. Ankara: Akçağ. Kanter, Fatih (2007). “Tanzimat Şiirinde İdeal İnsan Tipi”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi. 16: 167-190.
• Kaplan, Mehmet (1948). Namık Kemal: Hayatı ve Eserleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Kaplan, Mehmet (2015). Tevfik Fikret, Devir, Şahsiyet, Eser. İstanbul: Dergâh.
• Kaplan, Mehmet (2019). Şiir Tahlilleri 1 Tanzimat’tan Cumhuriyete. İstanbul: Dergâh.
• Kaplan, Mehmet (2019). Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar 1. İstanbul: Dergâh.
• Korkmaz, Ramazan (2004). Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Grafiker.
• Mermutlu, Bedri (2004). Sosyal Düşünce Tarihimizde Şinasi. İstanbul: Kaknüs.
• Okay, Orhan (2003). “Modernleşme ve Türk Modernleşmesinin İlk Dönemlerinde İnanç Krizlerinin Edebiyata Yansıması”, Doğu Batı Düşünce Dergisi. 22: 53-63.
• Okay, Orhan (2005). Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh.
• Sartre, Jean Paul (2010). Varoluşçuluk. Asım Bezirci (Çev.), İstanbul: Say.
• Schimmel, Annemarie (2004). Tanrının Yeryüzündeki İşaretleri. Ekrem Demirli (Çev.), İstanbul: Kabalcı.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (1970). Yaşadığım Gibi. Birol Emil (Haz.), İstanbul: Türkiye Kültür Enstitüsü.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (2011). Edebiyat Üzerine Makaleler. Zeynep Kerman (Haz.), İstanbul: Dergâh.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (2001). 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan.
• Tarhan, Abdülhak Hamid (1997). Bütün Şiirleri II. İnci Enginün. ( Haz.), İstanbul: Dergâh.
• Ülken, Hilmi Ziya (2017). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Ülken, Hilmi Ziya (2016). Uyanış Devirlerinde Tercümenin Rolü. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Yılmaz, Ebru Burcu (2016). “Tanzimat Devri Türk Şiirinde Mütereddit Bir Tavır Olarak Soru ve Sorgulama”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 4: 24: 101-121.