SEZAİ KARAKOÇ’UN “MASAL” ŞİİRİNİN ARKETİPSEL SEMBOLİZM YÖNTEMİYLE ÇÖZÜMLENMESİ

Yıl 2021, Sayı: 25, 253 - 272, 01.06.2021

Ferhat Özmen

Öz

Kurgusal metinlerde insanlığın ortak mirası, semboller vasıtasıyla geleceğe aktarılır. Sembollerin açar noktaları arketipler ve izlekler olarak değerlendirilir. Arketipler, Joseph Campbell’in “mono-mitos” şeklinde isimlendirdiği, menşei ritüel ve mitoslardan kay- naklanan “ayrılma-erginlenme-dönüş” formülü ile iç içe geçmiş anlatılarda sembolik bir şekilde çözümlenebilir. Sezai Karakoç’un “Masal” adlı şiiri, tahkiyeli anlatımın öne çık- tığı kurgusal bir metindir. Söz konusu metinde kullanılan ifadeler ve metnin bütününe hâkim olan duygu, okuyucuyu tahkiyenin fictif dünyasına götürür. Bu dünyada anlamlı bir yolculuk metinde yer alan arketiplerin dilinin çözümlenmesiyle gerçekleştirilebilir. “Hilebaz gölge”, “yüce birey”, “balinanın karnı”, “anima”, “aşama” arketiplerinin kurgu içerisinde sembol değerlerle örülü bir şekilde serüven boyunca rol aldığı söylenebilir. “Masal” şiirinde görüldü ki arketipsel sembolizmin kurgusal metinlere uygulanmasıyla, insanoğlunun metin yaratmadaki müşterek eğilimi kanıtlama imkânı bulunabilir. İnsa- noğlu, yüzyılların birikimsel bir yansımasıyla bilinçli bir değişim-dönüşüm göstergesi olarak ortak metin yaratır. Kurgusal metinlere yansıyan arketiplerin çözümlenmesinden sonra insanlığın hem kolektif bilinç dışına ait sembolleri kullanarak metin yarattığı gö- rülür hem de metinlerin arkasında yatan gizil anlamlar gün yüzüne çıkarılır.

Anahtar Kelimeler

Sezai Karakoç, Masal, arketip, gölge, yüce birey

ANALYSIS OF SEZAİ KARAKOÇ’S “MASAL” POEM WITH ARCHETYPAL SYMBOLISM METHOD

Öz

The mutual heritage of humanity is transferred to the future with symbols in fic- tional texts. The focal points of symbols are considered as archetypes and themes. Archetypes can be analyzed symbolically in narratives that are intertwined with “separation-maturation-return” formula, which was called by Joseph Campbell as “mono-mythos”, originating from rituals and mythos. The poem of Sezai Karakoç Masal is a fictional text in which the narration aspect comes to the forefront. The expressions used in the text and the emotion that dominates the entire text lead the reader to the fictitious world of narration. The meaningful journey in this world is performed by analyzing the language of the archetypes in the text. The “de- ceitful shadow”, “supreme individual”, “belly of the whale”, “anima”, and “phase” archetypes take part throughout the adventure, woven with symbolic values in this fiction. It was found in the poem Masal that the common tendency of humanity to create texts is proven by applying archetypal symbolism to fictitious texts. Hu- mans create common texts as an indicator of conscious change-transformation with a cumulative reflection of centuries. It is seen after analyzing the archetypes that are reflected in the fictitious texts that humanity creates texts by using sym- bols of the collective unconscious, and the hidden meanings behind the texts are revealed.

Anahtar Kelimeler

Sezai Karakoç, Masal (fairy tale), archetype, shadow, supreme individual

Kaynakça

• Campbell, Joseph (2013). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. Sabri Gürses (Çev.). İstanbul: Kabalcı.
• Emre, İsmet (2014). “Sezai Karakoç Sanatının Ontolojik Anahtarı: Diriliş”, Uluslararası Sezai Karakoç Sempozyum Bildirileri Kitabı (Editör: Kemal Timur). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Fordham, Frieda (2015). Jung Psikolojisi. Aslan Yalçıner (Çev.). İstanbul: Say.
• Gökeri, A.İpek (1979). Arketiplere Dayanan Yeni Bir İnceleme Yönteminin Tanıtılarak İngiliz ve Türk Edebiyatında Bazı Romans ve Epik Niteliğinde Yapıtlara Uygulanması. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi DTCF.
• Güneş, Mehmet (2015). “Mehlika Sultan’dan Masal’a Yedi Doğulu Gencin Batı’yla İmtihanı”, Künye. 52-56.
• Güneş, Mehmet (2017). “Nesillerin Öncü Üç İdealize Şahsiyet Abidesi: ‘Asım’ ‘Gül Yetiştiren Adam’ ve ‘Yedinci Oğul’”, 80 Yıl Sonra Mehmet Akif Ersoy. Türkiye Yazarlar Birliği: 108-117.
• Hançerlioğlu, Orhan (2000). Dünya İnançları Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Jung, Carl Gustav (2012). Dört Arketip. Zehra Aksu Yılmazer (Çev.), İstanbul: Metis.
• Jung, Carl Gustav (2013). Keşfedilmemiş Benlik. Barış İlhan- Canan Ener Sılay (Çev.). İstanbul: Barış İlhan Kanter, M. Fatih (2005). “Dede Korkut Hikâyelerin Arketipsel Sembolizm Yöntemiyle Çözümlenmesi”, Arayışlar. 14: 131-138.
• Karakoç, Sezai (2019). Sütun Günlük Yazılar II. İstanbul: Diriliş. Karakoç, Sezai (2020a). Gün Doğmadan. İstanbul: Diriliş. Karakoç, Sezai (2020b). İnsanlığın Dirilişi. İstanbul: Diriliş.
• Karataş, Turan (2005). “Sezai Karakoç: Bir Medeniyet Tasarımcısı”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt: 6 İslamcılık- Derleme: 979-988, İletişim: İstanbul.
• Moore, Robert-Gıllette, Douglas (1995). Kral, Savaşçı, Büyücü, Âşık: Olgun Erkeklik Arketipleri Yeniden Keşfediliyor. İstanbul: Sistem.
• Şahin, Veysel (2017). “Sezai Karakoç’un Şiirlerinde Kur(t)uluş Değerleri ve Diriliş Esteti”, Mecmua. 3: 29-41.
• Şimşek, Esma-Şenocak, Ebru (2009). “İbni Sina Hikâyelerinin Arketipsel Tahlili”, Millî Folklor. 82: 110-121.
• Tatar Kırılmış, İlknur (2019). “Postkolonyalizmi Masal Üzerinden Söyleme Dönüştürmek: Masal ve Madam Butterfly Ölmeyi Reddederse”, Dil ve Edebiyat Araştırmaları (DEA). 19: 139- 158.
• Türkçe Sözlük (2005), “Masal Maddesi”, TDK Yayınları: Ankara.
• Tüzer, İbrahim (2009). “Yüreğinde İnsanlıktan Bir İz Taşıyan Şair: Kentte Direnen Bir Bilinç Olarak Sezai Karakoç şiiri”, Ayraç. 4: 41-43.