TRACES OF SULTAN GALIYEVISM IN NAZIM HİKMET’S POETRY

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 33, 153 - 172, 01.06.2025

Alptuğ Topaktaş

https://doi.org/10.26517/ytea.588

Öz

This study focuses on the influence of Sultan Galiyevist thought on Nazım Hikmet’s poetry. Sultan Galiyev played an active role in the establishment of the USSR and engaged in political struggle. Galiyev, who thought of the proletarian and bourgeois class approach in Marxism’s class theory as the oppressor nation/oppressed nation, was declared a counter-revolutionary by the Soviet Union, was ostracized, and sentenced to death. Although Nazım Hikmet was not a theorist like Sultan Galiyev, he engaged in political struggle in practice, and it is seen that both of them were evaluated from time to time by highlighting their nationalist sensitivities. While Nazım Hikmet gave signs of class theory in the Marxist sense in his texts, he showed signs of Galiyev’s class approach, especially in his texts that can be called narrative poetry. The fundamental commonality between these two names is that both of them handle the idea of the Third World International in their texts and the political vision they put forward regarding the liberation of oppressed nations in the world. In this context, Sultan Galiyev’s idea of the Colonial International was first examined and the comprehensiveness of his theses was discussed, and a theoretical framework was drawn. Then, based on the texts of Nazım Hikmet, the similarities between his political ideas and Galiyevist political thought were studied, and finally, the traces of the liberation of the Third World in his poems were tried to be revealed.

Anahtar Kelimeler

National liberation struggle , Sultan Galiyevism , Colonial International , Third World revolution thesis , Nâzım Hikmet’s poetics

NÂZIM HİKMET ŞİİRİNDE SULTAN GALİYEVCİLİĞİN İZLERİ

Öz

Bu çalışma, Nâzım Hikmet şiirinde Sultan Galiyevci düşüncenin etkisine odaklanmaktadır. Sultan Galiyev, SSCB’nin kuruluşu sürecinde aktif rol almış ve politik mücadele vermiştir. Marksizmin sınıf teorisindeki proleter ve burjuva sınıf yaklaşımını ezen ulus/ezilen ulus şeklinde düşünen Galiyev, Sovyetler Birliği tarafından karşı devrimci ilân edilerek dışlanmış ve ölüm cezasına çarptırılmıştır. Nâzım Hikmet, Sultan Galiyev gibi bir teorisyen olmamakla birlikte pratikte politik mücadele vermiştir ve her ikisinin de zaman zaman milliyetçi duyarlılıkları ön plana atılarak değerlendirildiği görülmektedir. Nâzım Hikmet, metinlerinde Marksist anlamda sınıf teorisinin işaretlerini vermekle birlikte özellikle anlatı şiir denebilecek olan metinlerinde Galiyev’in sınıf yaklaşımının işaretlerini göstermiştir. Bu iki isim arasındaki temel ortaklık, her ikisinin de metinlerinde Üçüncü Dünya Enternasyonali fikrinin işlenmesi ve dünyadaki mazlum milletlerin kurtuluşuna dair ortaya koydukları politik vizyondur. Bu bağlamda ilk olarak Sultan Galiyev’in Sömürgeler Enternasyonali fikri incelenmiş ve tezlerinin kapsayıcılığı tartışılarak teorik bir çerçeve çizilmiştir. Daha sonra Nâzım Hikmet’in metinlerinden hareketle, siyasi fikirleriyle Galiyevci siyasi düşünce arasındaki benzerlikler işlenmiş, son olarak da şiirlerinde Üçüncü Dünya’nın kurtuluşuna dair izler açığa çıkarılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ulusal kurtuluş mücadelesi , Sultan Galiyevcilik , Sömürgeler Enternasyonali , Üçüncü Dünya Devrimi tezi , Nâzım Hikmet poetikası

Kaynakça

• Benningsen, Alexandre A. ve Enders S. Wimbush. Sultan Galiyev ve Sovyetler Birliğinde Milli Komünizm. Çeviren Bülent Tanatar, Anahtar Kitap, 1995.
• Çomak, İhsan. “Doğu Emekçileri Komünist Üniversitesi ve Burada Okuyan Türk Öğrenciler Hakkında Bir Rapor.” bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, s. 76, 2016, ss. 87-116.
• Duman, Oğuz Şaban. Doğu Batı Meselesi ve Sultan Galiyev. TDAV Yayınları, 1999.
• Durmuşoğlu, Yunus Gökalp. Türkçülükten Milli Komünizme Mustafa Suphi. Doğu Kütüphanesi Yayınları, 2021.
• Galiyev, Mirseyit Sultan. Bütün Eserleri. Hazırlayan Özgür Erdem, Çeviren Sabri Gürses. İleri Yayınları, 2006.
• Nâzım Hikmet. Benerci Kendini Niçin Öldürdü. Adam Yayınları, 1992.
• Nâzım Hikmet. Bütün Şiirleri. Yapı Kredi Yayınları, 2008.
• Nâzım Hikmet. Konuşmalar. Cilt 26. Adam Yayınları, 1995.
• Nâzım Hikmet. Kurtuluş Savaşı Destanı. Yön Yayınları, 1965.
• Nâzım Hikmet. Yazılar (1924-1935). Cilt 22. Adam Yayınları, 2001.
• Nâzım Hikmet. Yazılar (1936). Cilt 24. Adam Yayınları, 1992.
• Nâzım Hikmet. Yazılar (1937-1962). Cilt 25. Adam Yayınları, 1992.
• Kakınç, Halit. Kızıl Turan: Sultangaliyev. Wizart Edutainment, 2017.
• Kaymak, Erol. Sultan Galiyev ve Sömürgeler Enternasyonali. İrfan Yayınları, 1993.
• Reyhan, Hakan. Doğunun Büyük Devrimcileri Mollanur Vahidov-Sultan Galiyev. Alter Yayınları, 2010.
• Sayılgan, Aclan. Mazlum Milletlerin Kurtuluş Savaşları Karşısında S.S.C.B. ve Sultan Galiev. Mars Matbaası, 1966.
• Tellal, Erel. “Mirsaid Sultan Galiyev.” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, c. 56, s. 1, 2001, ss. 105-133.
• Yamauchi, Masayuki. Sultan Galiyev: İslam Dünyası ve Rusya. Çeviren Hiroano Matsutani, Bağlam Yayınları, 1998.