HUKUKUN GENEL BİR İLKESİ OLARAK TABİİ HAKİM İLKESİ

Year 2021, Volume: 18 Issue: 2, 1763 - 1791, 15.10.2021

Burak Taş

Abstract

Tabiî hâkim ilkesi hukukumuzda oldukça geniş bir alanı kapsamaktadır. Geçmişten bugüne geçirdiği evrim ise bu ilkenin hukuk düzenimizdeki yerini sorgulamayı gerekli kılmaktadır. Hukukun genel bir ilkesi olarak tabiî hâkim ilkesi beraberinde birçok tartışmalı hususa mahal vermektedir. Ceza muhakemesinde davanın nakli kurumu, Yüce Divan yargılamaları, hâkimin gereksiz çekinmesi, hukukçu bilirkişi görevlendirilmesi, mahkemeler arası bağlantı, karşılaştırmalı hukukta bu ilkenin düzenleniş biçimi, kanunî hâkim güvencesiyle tabiî hâkim arası farklılık ve tabiî hâkim ilkesi bakımından coğrafi teminat bu çalışmanın temel tartışmalarını oluşturmaktadır. Özellikle Yargı Reformu Strateji Belgesiyle yeniden gündeme oturan coğrafi teminatın tabiî hâkim ilkesi bakımından gerekliliği, çalışmanın sonunda deontolojik açıdan temellendirilmiştir.

Keywords

Hukukun Genel İlkeleri, Tabiî hâkim İlkesi, Kanunî Hâkim Güvencesi, Bağımsızlık ve Tarafsızlık, Coğrafi Teminat

THE NATURAL JUDGE PRINCIPLE AS A GENERAL PRINCIPLE OF LAW

Abstract

The principle of natural judge covers a wide area in our law. Its evolution from past to present makes it necessary to question the place of this principle in our legal order. As a general principle of law, the principle of natural judge gives rise to many controversial issues. The main discussions of this study are the institution of transfer of legal action in the criminal procedure, the Supreme Court trials, the unnecessary hesitation of the judge, the appointment of a legal expert, the connection between the courts, the way this principle is regulated in comparative law, the difference between the legal judge guarantee and the natural judge, and the geographical guarantee in terms of the principle of natural judge. The necessity of the geographical assurance, which was brought to the agenda again with the Judicial Reform Strategy Document, in terms of the natural judge principle was grounded deontologically at the end of the study.

Keywords

General Principles of Law, Natural Judge Principle, Legal Judge Principle, Independence and Impartiality, Geographical Assurance

References

• AKAN, A.Kemal ve ATALAY, Alper (23.6.2020). Yassıada Yargılamalarının Hukuki Dayanağını Kaldıran Teklif TBMM Genel Kurulunda, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/politika/yassiada-yargilamalarinin-hukuki-dayanagini-kaldiran-teklif-tbmm-genel-kurulunda/1887315 Erişim Tarihi: 29.11.2020
• AKTEPE-ARTIK, Sezin (2014). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Medeni Usul Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• ANAYURT, Ömer (2020), Anayasa Hukuku, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• ARTUÇ, Mustafa ve ELMAS, M.Tevfik (2019). Duruşma Yönetimi ve Yasa Yolları, Ankara: Adalet Yayınevi
• ARTUK, M. Emin ve GÖKCEN, Ahmet ve ALŞAHİN, M. Emin ve ÇAKIR, Kerim (2020). Ceza Hukuku Genel Hükümler, 14. Bası, Ankara: Adalet Yayınevi
• ASLAN, Memduh (2011). “İdari Yargıda Usul Ekonomisi Bağlantı Doğal Hâkim İlkesi Çekişmesi”, Vergi Dünyası Dergisi, Cilt Belirtilmemiş (362), ss. 116-127.
• ASLAN, Yasin (2009). “Yüce Divan Olarak Anayasa Mahkemesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Cilt Belirtilmemiş, (82), ss. 1-12.
• ATALI, Murat (2016). “6754 Sayılı Bilirkişilik Kanunu ve Hukuki Konularda Bilirkişilik”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4 (65), ss. 3271-3282.
• ATAR, Yavuz (2019). Türk Anayasa Hukuku, Ankara: Seçkin Yayıncılık
• BASTIAT, Frédéric, (Çev. Fr-İng. Russell, D. Çev. İng-Tr. Arsan, Yıldıray ve Yayla, Atilla) (2014). Hukuk, 5. Baskı, Ankara: Liberte Yayınları
• BAŞARAN, Başar (2007). “Adil Yargılanma Hakkı”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2007.
• BECCARIA, Cesare (Çev. Selçuk, S.) (2019). Suçlar ve Cezalar Hakkında, Ankara: İmge Kitabevi.
• BERKİN, Necmettin M. (1973). “Hâkimler ve Savcılar Hukukuna Yenilik Getiren Hükümler: Noterlik Mevzuatında ve Hukuki Yargılama Usulünde Değişiklik Yapılan Yeni Kanunlar”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 38, (1-4), ss. 339-398.
• BULUT, Nihat (2008). “Türkiye’de Temel Hak ve Özgürlüklerin Gelişimi Açısından 1909 Anayasa Değişikliklerinin Önemi”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12 (1–2), ss. 1-15.
• DELİDUMAN, Seyit (2009). “Yargıtay’ın Bozma Kararı Üzerine Dosyanın Başka Bir Mahkemeye (İlk Derece veya Bölge Adliye Mahkemesi) Gönderilmesi”, Terazi Hukuk Dergisi, 4 (40), ss. 21-26.
• ERDOĞAN, M.Nuri (14.10.2020). Yassıada Yargılamalarında Zarar Görenler İçin Komisyon Kuruldu, Anadolu Ajansı 14.10.2020, https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/yassiada-yargilamalarinda-zarar-gorenler-icin-komisyon-kuruldu/2005595 Erişim Tarihi: 29.11.2020.
• EREM, Faruk (1963). Anayasa Mahkemesinin Yüce Divan Olarak İncelenmesi, Ankara: Ajans Türk Matbaası.
• EREM, Faruk (1973). Ceza Usulü Hukuku, 4. Bası, Ankara: Sevinç Matbaası
• ESER, Albin (Çev. Centel N.) (1995). “Yasal Hâkim ve Münferit Olayda Tespiti (Der "gesetzliche Richter")”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 9, (Sayı Belirtilmemiş), ss. 49-71.
• Federal Constitution of the Swiss Confederation of 18 April 1999 (Status as of 1 January 2020), https://www.admin.ch/opc/en/classified-compilation/19995395/index.html Erişim Tarihi: 02.11.2020.
• GÖZLER, Kemal (2016). Hukuka Giriş, 13. Baskı, Bursa: Ekin Yayınevi.
• GÜNAY, Erhan (2018). Hâkimin Yasaklılığı – Reddi ve Hukuki Sorumluluğu, Ankara: Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• JEULAND, Emmanuel (2008). “Le Droit Au Juge Naturel Et L’organisation Judiciaire”, Revue Française D’administration Publique, 1 (125), ss. 33-42.
• KABOĞLU, İbrahim (1991). “Hukukun Genel İlkeleri ve Anayasa Yargısı”, Anayasa Yargısı Dergisi, 8 (Sayı Belirtilmemiş), ss. 291-322.
• KARA, Sencer ve DEMİRCİOĞLU, M. Yaşar (2001). “Baro Hakem Kurullarının Anayasal Dayanağı”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 5 (2), ss. 0-0 (Belirtilmemiş).
• METİN, Yüksel ve ALP, Erhan (2012). “Adil Yargılanma Hakkı Çerçevesinde Askeri Mahkemeler: Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2 (2), ss. 81-120.
• NEPPI-MODONA, Guido (2012). The Various Aspects of External and Internal Independence of the Judiciary, Seminar on the Independence of Justıce, Tunis (Tunisia), s. 4, https://www.venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=CDL(2012)035-e Erişim Tarihi: 1.12.2020.
• ÖMEROĞLU, Ömer (2012). Ceza Muhakemesinde Hâkim ve Savcının Yasaklılığı, Bursa: Ekin Yayınevi.
• ÖZBUDUN, Ergun (1995). Türk Anayasa Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları.
• ÖZTÜRK, Bahri (1995). Bir Ceza Mahkemesi Olarak Anayasa Mahkemesi 'Yüce Divan’”, Anayasa Yargısı Dergisi, 12, (Sayı Belirtilmemiş), ss. 59-108.
• ÖZTÜRK, Bahri ve TEZCAN, Dursun ve ALAN, Esra ve ERDEM, M.Ruhan ve SIRMA, Özge ve SAYGILAR, Yasemin (2018). Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku Ders Kitabı, 12. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• PAPAKÇI, Acun (2016). “Hukuki Bilirkişilik”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 22 (1), ss. 433 - 456
• PEKCANITEZ, Hakan (1995). “Mukayeseli Hukukta Medeni Yargıda Verilen Kararlara Karşı Anayasa Şikayeti”, Anayasa Yargısı Dergisi, 12 (Sayı Belirtilmemiş), ss. 255-282.
• SEVER, Ömer (2007). Hâkim Bağımsızlığı ve Savcılık Teminatı, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı Doktora Tezi, İstanbul, 2007.
• ŞEN, Ersan (2015). Mahkemenin ve Davanın Nakli, İnternet Makalesi, https://www.haber7.com/yazarlar/prof-dr-ersan-sen/1615390-mahkemenin-ve-davanin-nak-li#:~:text=Mahkeme%20nakli%2C%20bir%20davan%C4%B1n%20hâkimlerinin,bulunan%20bir%20ba%C5%9Fka%20salona%20ta%C5%9F%C4%B1nmas%C4%B1d%C4%B1r. Erişim Tarihi: 25.11.2020.
• T.C. Adalet Bakanlığı Yargı Reformu Stratejisi Belgesi, https://sgb.adalet.gov.tr/ Resimler/SayfaDokuman/23122019162931YRS_TR.pdf Erişim Tarihi: 26.11.2020.
• TANRIVER, Süha (2004). “Hukuk Yargısı (Medenî Yargı) Bağlamında Adil Yargılanma Hakkı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 1 (53), ss. 191-215.
• TANRIVER, Süha (2013). “Tabiî Hâkim İlkesi ve Medenî Yargı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Cilt Belirtilmemiş (104), ss. 11-35.
• The Spanish Constitution, https://www.boe.es/legislacion/documentos/ConstitucionINGLES.pdf ET: 17.2.2020.
• TİKVEŞ, Özkan (1977). “Anayasada Onbeş Yıllık Dönemde (1961 — 1976) Yapılan Değişiklikler ve Ekler”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 34, (1), ss. 19-60.
• TOROSLU, Nevzat ve FEYZİOĞLU, Metin (2019). Ceza Muhakemesi Hukuku, Ankara: Savaş Yayınevi.
• TÜREL, Işık (2006) “Hâkimler Memurlaşıyor Bilirkişiler Hâkim’leşiyor Mu?”, Bursa Barosu Dergisi, 30 (80), ss.137-138.
• ÜLKER, İbrahim (2013). “Hukukun Genel İlkeleri Bağlamında Kanun-i Esasi’deki Yargılamaya İlişkin Hükümlerin Değerlendirilmesi”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 21 (2), ss. 101-124.
• YİĞİT, Uğur ve ÖZTÜRK, İlhami (2020). Yargı Hukuku, Ankara: Adalet Yayınevi.
• ZAFER, Hamide (2019). Ceza Hukuku Genel Hükümler (TCK m.1-75), 7. Bası, İstanbul: Beta Yayınevi.
• ZEITUNE, José, (2007) International Commission Of Jurists, Practitioners Guide No. 1, “International Principles on the Independence and Accountability of Judges, Lawyers and Prosecutors”, Geneva Switzerland, https://www.refworld.org/pdfid/4a7837af2.pdf Erişim Tarihi: 30.11.2020