Anayasa Mahkemesinin İptal Kararı Sonrasında Ananın Soybağının Reddi Davası Açma Hakkı

Year 2025, Volume: 22 Issue: 1, 69 - 108, 24.01.2025

Halil Ahmet Bakırcı

Abstract

TMK m. 285 hükmünde evlilik süresince veya evliliğin sona ermesinden itibaren üç yüz gün içerisinde doğan çocuğun babasının koca olacağı düzenlenmiştir. Söz konusu düzenleme ile babalık karinesi oluşturulmuş olup, koca babalık karinesinin aksini iddia ederek çocuğun kendisinden olmadığını ispatlayabilir. Kanun koyucu babalık karinesinden kurtulma imkânı sağlayarak kocanın aslında kendi çocuğu olmadığı birisinin ömür boyunca bakım, maddi ve manevi ihtiyaç gibi birçok ihtiyacını sağlama sorumluluğundan kurtarma imkânı tanımış olmaktadır. TMK m. 286/1 hükmünde, Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmeden önce soybağının reddi davasının sadece baba tarafından açabileceği ve bu davanın koca tarafından açıldığında hasım olarak ana ve çocuğun gösterileceği belirtilmiştir. TMK m. 286/2 hükmünde de çocuğun dava hakkına sahip olduğu ve hasım olarak koca ve ananın gösterileceği düzenlenmiştir. Görüleceği üzere 07/11/2024 tarihinden önceki kanun metninde anaya soybağının reddi davası açma imkânı tanınmamıştır. TMK m. 291 hükmünde de kocanın ölmesi veya gaipliğine karar verilmesi yahut sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybetmesi gibi durumlarda kocanın yerine soybağının reddi davası açabilecek kişiler düzenlenmiştir. Ana, bunlar arasında da sayılmamıştır.
TMK m. 286 ve m. 291 hükümlerinde ananın soybağının reddi davası açabilmesi düzenlenmemiştir. Anayasa Mahkemesi tarafından TMK m. 286/1 hükmünün iptal edilmesi ile birlikte artık ana tarafından da soybağının reddi davası açılabilecektir. Anaya soybağının reddi davası açma hakkının tanınmaması Anayasa Mahkemesi kararında da belirtildiği üzere, özel hayata saygı gösterilmesini isteme hakkını ihlal edecektir.

Keywords

Türk Medeni Kanunu, Soybağı, Soybağının Reddi.

The Mother's Right to File a Case Against the father for Rejection of Parentality After the Cancellation Decision of the Constitutional Court

Abstract

Article 285 of the Turkish Civil Code (TMK) stipulates that a child born during the marriage or within three hundred days of its termination shall be presumed to be the child of the husband. This provision establishes a presumption of paternity, allowing the husband to rebut the presumption by proving that the child is not his. By providing an avenue to rebut the presumption of paternity, the legislator affords the husband the opportunity to avoid lifelong obligations, such as financial and emotional support, for a child who is not biologically his.
Before its annulment by the Constitutional Court, Article 286/1 of the TMK provided that only the husband could initiate a denial of paternity action and required the mother and child to be named as defendants in such an action. Article 286/2 stipulated that the child also had the right to file a denial of paternity action, naming the husband and the mother as defendants. As seen, under the legal framework prior to November 7, 2024, the mother was not granted the right to file a denial of paternity action.
Article 291 of the TMK further regulates the parties who may file a denial of paternity action in cases where the husband is deceased, declared missing, or has permanently lost legal capacity. The mother is not included among these parties.
Article 286 and Article 291 of the Turkish Civil Code do not provide the mother with the right to file a denial of paternity action. However, following the annulment of Article 286/1 by the Constitutional Court, the mother will now be able to initiate such an action. The Constitutional Court decision emphasized that the absence of this right for the mother constitutes a violation of the right to respect for private life.

Keywords

Turkish Civil Code, Parentage, Denial of Paternity

References

• Akar Kemal, Soybağı Tespiti, Ankara, Seçkin Yayınevi, 2015.
• Akbulut Merve Bilge, Türk Medeni Kanunu Kapsamında Yoksulluk Nafakası, Ankara, Seçkin Yayınevi, 2022.
• Akyüz Emine, Çocuk Hukuku Çocukların Hakları ve Korunması, Ankara, Pegem Akademi, 2022.
• Antalya Osman Gökhan/ Murat Topuz, Marmara Hukuk Yorumu, Medeni Hukuk Cilt -I Ankara, Seçkin Yayınevi, 2021.
• Aydos Oğuz Sadık, Pratik Medeni Hukuk, İstanbul, Gazi Yayınevi, 2022.
• Başak Aslı Makaracı/ Çevik Seda Öktem/ Tek Gülen Sinem, Türk Medeni Kanunu Hükümlerinin Çocuk Hakları İle Uyumlaştırılması, Ankara, Seçkin Yayınevi, 2021.
• Bingöl Kemale Leyla Aslan, Medeni Hukuk Dersi Soruları ve Cevaplar, İstanbul, Seçkin Yayınevi, 2020.
• Çağlayan Yılmaz, Açıklamalı-İçtihatlı Hukuk Muhakemeleri Kanunu, Ankara, Seçkin Yayınevi, 2022.
• Çetiner Selma Baktır, “Velayet Hukuku”, Ankara, Yetkin Yayınları, 2000.
• Deniz İlknur, Çocuklara Ait Kişisel Verilerin Türk Medeni Kanunu ve Kişisel Verilerin Korunması Kanunu Kapsamında Korunması, Ankara, Seçkin Yayınevi, 2021.
• Dural Mustafa/Tufan Öğüz/Mustafa Alper Gümüş, Türk Özel Hukuku, Cilt-III, Aile Hukuku, İstanbul, Seçkin Yayınevi, 2024.
• Erdoğan İlhan/Keskin A. Dilşad, Türk Medeni Hukuku Başlangıç Hükümleri, Kişiler Hukuku, Ankara, Gazi Yayınevi, 2021.
• Gümrükçüoğlu Saliha Okur, Osmanlı Devletinde Evlat Edinme ve Koruyucu Aile, Ankara, Adalet Yayınevi, 2022.
• İkizler Metin/Tüzüner Özlem. Medeni Hukuk- II Aile Hukuku, Ankara, Adalet Yayınevi, 2024.
• İkizler Metin, Evlenmenin Hükümsüzlüğü, Ankara, Seçkin Yayınevi, 2018.
• İnan Ali Naim/Şeref Ertaş/Hakan Albaş İnan, Türk Medeni Hukuku Miras Hukuku, Ankara, Seçkin Yayınevi, 2022.
• Kayıhan Şaban, Medeni Hukuk Bilgisi, Ankara, Seçkin Yayınevi, 2022.
• Ruhi Ahmet Cemal/ Canan Ruhi, Velayet Hukuku, Ankara, Seçkin Yayınevi, 2017 .
• Tokat Hüseyin, Türk Hukukunda Gaiplik, Ankara, Seçkin Yayınevi, 2018.
• Ünlütepe Mustafa, Medeni Hukuka Giriş ve Türk Medeni Kanunu’nun Başlangıç Hükümleri, Ankara, Seçkin Yayınevi, 2021.
• Yılmaz Süleyman/Yıldırım Abdülkerim, Temel Hukuk Dizisi Medeni Hukuk Başlangıç Hükümleri-Kişiler Hukuku-Aile Hukuku, Ankara, Seçkin Yayınevi, 2023.
• Yılmaz Canan, Velayet Hukuku, Ankara, Seçkin Yayınevi, 2023.
• Zevkliler Aydın/Cumalıoğlu Emre/Acabey Mehmet Beşir, Medeni Hukuk-III, Aile Hukuku, Ankara, Adalet Yayınevi, 2024.
• Zeytin Zafer/Ömer Ergün, Türk Medeni Hukuku, Ankara, Seçkin Yayınevi, 2022.
• MAKALELER: Arpacıoğlu Işıl Tüzün, “Yapay Döllenmenin Soybağına Etkileri”, Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, Cilt 5, No 1, 2013. Güvenç Özgür, “Anaya Soybağının Reddi Davası Açma Hakkı Tanınması: Olması Gereken Hukuk Bakımından Öneriler”, Türkiye Adalet Akademesi Dergisi, Ankara Yıl 15. S.58, 2024, s.299.
• Ateş Zehra Gizem, “2023’ den Günümüze Anayasa Mahkemesi’nin Türk Medeni Kanunu’nda İptal Ettiği Hükümlerin Değerlendirilmesi”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 19, Sayı 2, Eylül 2024, s. 702
• Ergüneş Seda, “Yapay Döllenme”, Sağlık Hukuku Makaleleri II, İstanbul Barosu Sağlık Hukuku Merkezi, 2012.
• Fidan Özlem Sarı, “Karşılaştırmalı Hukuk Perspektifinden Babalık Karinesi”, Adalet Dergisi, Sayı 70, Nisan 2023, s. 121-143.
• Gülnihal Paksoy, “Soybağının Reddi”, TBB Dergisi 97, (2011) s. 354-376.
• Turan Ramazan, “Soybağının Reddi Davası ve Yapay Döllenme, Tüp Bebek ve Taşıyıcı Annelik Hallerinde Soybağının Belirlenmesi ve Reddi”, Terazi Hukuk Dergisi, Cilt 15, Sayı 168, Ağustos 2020, s. 1651-1662, Jurix, ET. 20.01.2024.
• Yücel Özge, Ufuk Üniversitesi Dergisi, Cilt-I, Sayı-II, Çocuğun Yüksek(Üstün) Yararı Bağlamında Çocuğun İradesi, T. 01.12.2013, s.117-137.
• YÜKSEK LİSANS- DOKTORA TEZLERİ: Alpat Begüm, “Ulusal Alanda ve Milletlerarası Özel Hukuk Alanında Soybağının Kurulmasına İlişkin Düzenlemeler”, Yüksek Lisans Tezi, T.C. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim, 2021.
• Arslan Elvan Akdoganer. “Gaiplik Kararının Türk Özel Hukuk İlişkilerine Etkisi” Doktora Tezi, T.C. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı Programı, 2022.
• Ateş Bilge, “Soybağı ve Soybağı Alanında Oluşabilecek Hukuksal Problemler” Yüksek Lisans Tezi, T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, 2016.
• Aydın Melike Belkıs, “Yapay Döllenme Tekniklerinin Soybağı Hukuku ve Kişilik Hakkı Bakımından Sonuçları ”, Yüksek Lisans Tezi, T.C. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, 2013.
• Baş Nilüfer Nurbanu, “Çocuk Hakları Bağlamında Çocuğun Üstün Yararı İlkesi” Yüksek Lisans Tezi, T.C. Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Sosyal Bilinler Enstitüsü Kamu Hukuk Anabilim Dalı Programı, 2023.
• Çam Gülçin, “Milletlerarası Özel Hukukta Soybağı İlişkisi” Yüksek Lisans Tezi, T.C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, 2023.
• Kolak Büşra, “Adli Bilimler Açısından Çocuğun Soybağını Değiştirme Suçu”, Yüksek Lisans Tezi, T.C. Hitit Üniversitesi, 2023.
• Özdemir Gözde Canan, “Türk Hukukunda Soybağının Reddi Davası”, Yüksek Lisans Tezi, T.C. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, 2018.
• Özen Mustafa Aytunç, “Soybağının Tespitine Yönelik Tıbbi Araştırmalar ve İncelemeler Bakımından Rıza”, Yüksek Lisans Tezi, T.C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı Programı, 2023.
• Sarıbaş Azime, “Soybağının Kurulması ve Hükümleri” Yüksek Lisans Tezi, T.C. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, 2019
• Şahin Şeyma, “BM Pekin Kuralları Ekseninde Çocuk Yargılaması ve Çocuğun Üstün Yarar İlkesi” Yüksek Lisans Tezi, T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilinler Enstitüsü Kamu Hukuk Anabilim Dalı Programı, 2019.
• Tarım Sinem, “Soy Bağının Reddi Davasında İlk Derece Yargılama Usulü” Yüksek Lisans Tezi, T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, 2020.
• Turgut Cemile, “Yapay Döllenme, Taşıyıcı Annelik ve Soybağına İlişkin Hukuki Sorunlar” Yüksek Lisans Tezi, T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı Programı, 2014.
• Uyumaz Murat, “Soybağı Davalarında Usule İlişkin Hükümler”, Yüksek Lisans Tezi, T.C. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, 2014.
• Tuna Ekin, “Milletlerarası Özel Hukukta Çocuğun Üstün Yararı”, T.C. Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilinler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı Programı Doktora Tezi, 2022.
• İNTERNET KAYNAKLARI: Ceylan Özge Yenice, “Yapay Rahim Teknolojisi ve Ceninin Hukuka Konumuna Etkisi”, 4. Tıp Hukuku Kongresi, 2021, https://www.researchgate.net/publication/348677328_Yapay_Rahim_Teknolojisi_ve_Ceninin_Hukuki_Konumuna_Etkisi .
• Karadeniz Salih, “Soy Bağının Reddi Davası”, 01.01.2023 https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2467627.