Research Article
BibTex RIS Cite

A Research on the Bacteriological Pollution on the Coastal Water of Rize City

Year 2015, , 0 - 0, 01.07.2015
https://doi.org/10.17693/yunusae.vi.235762

Abstract

In this study, It has been investigated the water samples from four different stations to determine of bacteriological pollution level in the coastal water of Rize. There were four stations in the research area, one from out of town as İyidere-Sarayköy fisheries port and beach, the others were selected in the city centre coast as Fener beach, Central fisheries port, Islampaşa marina. Determining method of bacteriological water pollution is Multiple Tube-gas Fermentation (MPN) and physico-chemical water quality parameters were measured with a multi parameter probe by electrometric and potentiometric methods, seasonally. The results of faecal and total coli form bacteria levels were evaluated with Turkish Regulations related to swimming water quality standards. In study, there was no important difference between station in terms of physico-chemical water quality parameters but in the station of Central fisheries port, it has been measured as low level dissolved oxygen in autumn and winter season. It has been found appropriate situations in terms of other physico-chemical parameters. In Fener and Islampaşa stations, it has been determined the bacteriological pollution in terms of total coli form bacteria level when the results were evaluated in the season of autumn. In the winter season, no stations were exceed the maximum level of faecal coli form but the results were showed that the maximum level of total coli form bacteria were exceed in the Fener Mh. beach. In the spring season, no stations were exceeding the maximum level of faecal coli form but the results showed that the maximum level of total coli form bacteria exceed in the Islampaşa marina. There were no stations with faecal and total coli form pollution in the season of summer. In the result of the bacteriological water pollution research in the costal water of Rize city, Iyidere-Sarayköy fisheries port and people beach coastal waters were very clean during the year in terms of human health and Turkish Regulations related to swimming water quality standards. On the other hand, no faecal pollution in the stations of city centre of Rize, but total coli form bacteria level was rarely exceeded the limits. In Rize, the domestic and waste water of city centre of sewage discharges with deep discharge system. According to these results, it may be expressed that the coastal water of Rize city centre is not suitable for swimming in terms of human health and Turkish Regulations related to swimming water quality standards but the beaches of outside of town is acceptable for swimming and other recreational efforts.

References

  • Ağaoğlu, S., Ekici, K., Alemdar, S. ve Dede, S. 1999. Van ve Yöresinin Kaynak Sularının Mikrobiyolojik, Fiziksel ve Kimyasal Kalitesi. Van Tıp Dergisi, 6(2):30-33.
  • Akkurt, S. ve Özdemir, M. 2007. Deniz Sularındaki Toplam ve Fekal Koliform Bakteri Sayıları, RTEÜ Su Ürünleri Fakültesi, Su Ürünleri Mühendisliği, Bitirme Çalışması, 30s, Rize.
  • Alemdar, S., Kahraman, T., Ağaoğlu, S. ve Alişarlı, M. 2009. Bitlis İçme Sularının Bazı Mikrobiyolojik ve Fizikokimyasal Özellikleri. Ekoloji Dergisi, 19(73):29-38.
  • Alişarlı, M., Ağaoğlu, S. ve Alemdar, S. 2007. Van Bölgesi İçme ve Kullanma Sularının Mikrobiyolojik Kalitesinin Halk sağlığı Yönünden İncelenmesi. Yüzüncü Yıl Veteriner Fakültesi Dergisi, 12(1):67-77.
  • Alkan, U., Çalışkan, S. ve Mescioğlu, Ü. 1999. Ulubat Gölünün Mikrobiyolojik Kirlilik Seviyesinin Belirlenmesi, Ekoloji Çevre Dergisi, 9(33):3-5.
  • Anonim, 2005. İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete Tarih ve Sayısı: 17.02.2005/ 25730, T.C.Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme Genel Müdürlüğü, Ankara.
  • Anonim, 2006. Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği (76/160/AB), Resmi Gazete Tarih ve Sayısı: 09.01.2006/ 26048, T.C.Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme Genel Müdürlüğü Ankara.
  • Anonim, 2012. Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği, Resmi Gazete Tarih ve Sayısı:
  • 01.2006/ 28488, T.C.Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme Genel Müdürlüğü, Ankara.
  • A.P.H.A. 1998. Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater, American Public Health Association, Washington, DC, USA, 1325 s.
  • APHA, AWWA, WEF. 2012. Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater, Multiple-tube Fermentation Technique for Members of the Coliform Group: 9221C. Estimation of Bacterial Density. 9221E Fecal Coliform Procedure In Standard Methods for the Examination of Water and Wa.
  • Avcı, S., Bakıcı, M. ve Erandaç, M. 2006. Tokat İlindeki İçme Sularının Bakteriler Yönünden Araştırılması. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 28(4):107-112.
  • Bilgehan, H. 1995. Klinik Mikrobiyolojide Tanı. Barış Yayınları Fakülteler Kitabevi, Güncelleştirilmiş 2.baskı, 768s.
  • Bulut, C., Akçimen, U., Uysal, K., Küçükkara, R. ve Savaşer, S. 2010. Karanfilliçay Deresi Suyunun Fizikokimyasal ve Mikrobiyolojik Parametrelerinin Mevsimsel Değişimi ve Akuakültür Açısından Değerlendirilmesi. Fen Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21:1-7.
  • Demirci, A., Gümüş, T. ve Demirci, M. 2007. Damacana Sularının Mikrobiyolojik Kalitesi Üzerine Pompa Temizliğinin Etkisi. Tekirdağ Zıraat Fakültesi Dergisi, 4(3):271-275.
  • Erüz, C., Sivri, N., Boran, M. ve Kurtoğlu, İ.Z., 1998. Trabzon Kıyılarında Su Kirliliğinin Balıkçılık Üzerine Etkileri. Doğu Anadolu Bölgesi III.Su Ürünleri Sempozyumu, 10-12 Haziran 1998, Erzurum, 437-444.
  • Gürün, S. ve Kımıran-Erdem, A. 2013. Ayamama Deresi’nin Marmara Denizi’ne Deşarj Alanındaki Bakteriyolojik Kirlilik Düzeyinin İncelenmesi. Ekoloji Dergisi, 22(86): 48-57.
  • Halkman, A. 1999. Koliform grup bakterilerin aranması ve sayılması, koliform grup - fekal koliformlar - E. coli ilişkisi. Ankara Üniversitesi Araştırma Fonu 97 11 12 01 nolu proje, Ankara Üniversitesi Gıda Müh. Böl. Gıda Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara.1999.
  • Kıvanç, M., Kunduhoğlu, B., Atik, S. ve Malkoçoğlu, B. 1996. Eskişehir’in İçme ve Kullanma Sularının Bakteriyolojik Kirliliği. Ekoloji Çevre Dergisi, 19:19-21.
  • Kenar, B. ve Altındiş, M. 2001. Afyon İl Merkezi İçme ve Kullanma Sularında Hijyenik Kalite Araştırması. Kocatepe Tıp Dergisi, 2:269-274.
  • Keven, F. 2002. Elazığ İçme Sularının Yedi Yıllık Periyottaki Kimyasal ve Mikrobiyolojik Değişimi. Gıda, 27(5):407-410.
  • Kolören, Z., Demirel E. ve Taş, B. 2011. Ulugöl (Ordu, Türkiye)’de Fekal Kirlilik İndikatörü Bakterilerin Tespiti. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 4(2):151-156.
  • Köksal, F., Oğuzkurt, N. ve Samastı, M. 2007. İstanbul İçme Sularının Bakteriyolojik Yönden İncelenmesi. Türk Mikrobiyolojisi Cemiyeti Dergisi, 37( 3):164-168.
  • Özkanca, R. 2014. Akuatik Mikrobiyoloji. Sürat Üniversite Yayınları, Gaziemir, İzmir.
  • Pepper, I. L. ve Gerba, C. P. 2004. Environmental Microbiology, A Laboratory Manual. Second Edition, Elsevier Academic Press, Burlington, USA, 209 s.
  • Sevim, A. 2005. Trabzon’daki Derelerin Fekal Koliform Kirliliği ve Koliform Bakterilerin Antibiyotik Direnç Profillerinin Araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, K.T.Ü., Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
  • Sivri, N. ve Şeker, D. 2009. İstanbul Güneybatı Sularında Enterik Bakterilerin CBS Desteği ile İncelenmesi. 10(4):505-511.
  • Tabak, F. 2002. Rize Sahillerinde Fekal Kirlenmenin Boyutları ve Özellikleri. Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkçılık Teknolojisi Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 58 s, Trabzon.
  • Terzi, E. 2013. Alabalık İşletmelerinden İzole Edilen Bakterilerde Antibiyotik Direnç Genlerinin Belirlenmesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Doktora Tezi, Trabzon.
  • Uğur, A., Yılmaz, F. ve Besler, A. 2000. Muğla Üniversitesinde Evsel Atık Su Arıtma Tesisinde Bakteriyolojik ve Fiziko-Kimyasal Ar aştırma. Ekoloji Çevre Dergisi, 10(37):9-11.
  • Üçok, M. C. ve Gürkanlı, Ç. T. 2012. Ordu Sahil Bölgesinde Koliform ve E.Coli Tayini. Mavi Yaşam Dergisi, 3(2):11-12.
  • Ünlü, A. ve Uslu, G. 1999. Hazar Gölünde Su Kalitesinin Değerlendirilmesi, Ekoloji, 8(32): 7-13.
  • Verep, B., Serdar, O., Turan, D. ve Şahin, C. 2005. İyidere (Trabzon)'nin Fiziko-Kimyasal Açıdan Su Kalitesinin Belirlenmesi. Ekoloji Dergisi, 14(57): 24-35.

Rize İli Kıyı Şeridinde Bakteriyolojik Kirliliğin Araştırılması

Year 2015, , 0 - 0, 01.07.2015
https://doi.org/10.17693/yunusae.vi.235762

Abstract

Bu çalışmada Rize ili kıyı sularının  bakteriyolojik kirlilik seviyesinin belirlenmesi  amacıyla dört farklı istasyondan mevsimsel olarak alınan su örnekleri incelenmiştir. Rize ili şehir merkezi kıyı şeridini temsilen Fener Mahallesi Sahili, Merkez Balıkçı Barınağı ve İslampaşa Yat Limanı ve şehir merkezi dışında  ise İyidere ilçesi Sarayköy Balıkçı Barınağı ve Aile Plajı örnekleme istasyonları olarak tespit edilmiştir. İncelenen su örneklerinde bakteriyolojik kirlilik araştırması Çoklu Tüp Fermantasyon (MTF) ve En Muhtemel Sayı (EMS) metoduna göre gerçekleştirilmiş olup fizikokimyasal su kalite parametreleri ise elektrometrik olarak multi parametre su kalite ölçer ile ölçülmüştür. Bakteriyolojik su kirliliği araştırmasında incelenen su örneklerinde fekal ve toplam koliform bakteri sayıları En Muhtemel Sayı Metoduna göre tespit edilerek Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği standartlarına göre değerlendirilmiştir. Çalışmada istasyonlarda gerçekleştirilen fiziksel su kalitesi ölçümlerinde istasyonlar arasında önemli bir farklılık görülmez iken sadece Merkez Balıkçı Barınağında sonbahar ve kış mevsiminde çözünmüş oksijen seviyesinde düşük seviyeler ölçülmüştür. Diğer parametreler açısından deniz suyu kalitesi standartlarına göre uygun koşullar kaydedilmiştir. Çoklu Tüp Fermantasyon Metoduna göre gerçekleştirilen bakteriyolojik kirlilik araştırması sonuçları değerlendirildiğinde sonbahar mevsiminde Fener Mahallesi Sahili ve İslampaşa Yat Limanı istasyonlarında kirlilik tespit edilmiş olup sadece toplam koliform açısından sınır değerlerin aşıldığı görülmüştür. Kış mevsiminde ise hiç bir istasyonda fekal koliform seviyesi aşılmamış iken sadece Fener Mahallesi Sahilinde toplam koliform sınırı aşılmıştır. İlkbahar mevsiminde ise yine hiçbir istasyonda fekal koliform sınırı aşılmaz iken sadece İslampaşa Yat Limanında toplam koliform bakteri sınır değeri aşılmıştır. Yaz mevsiminde ise hiç bir istasyonda hem fekal  hem de toplam koliform sınır değerlerinin aşılmadığı tespit edilmiştir. Mevsimsel olarak Rize ili kıyı şeridinde gerçekleştirilen bakteriyolojik kirlilik çalışması sonucunda şehir merkezi dışında İyidere Sarayköy Balıkçı Barınağı Aile Plajı istasyonunun yıl boyunca bakteriyolojik kirlilik açısından  temiz olduğu ve her mevsim yüzme suyu ve insan sağlığı açısından uygun olduğu belirlenmiştir. Diğer taraftan, şehir merkezi kıyı şeridinde ise hiç bir dönem fekal kirlilik görülmez iken toplam koliform açısından Fener Mahallesi Sahili, İslampaşa Yat Limanı ve Merkez Balıkçı Barınağında zaman zaman sınır değerlerin aşıldığı tespit edilmiştir. Bu sonuçlara göre derin deşarj sisteminin çalıştığı Rize şehir merkezi kıyı şeridi sularının bakteriyolojik su kalitesi yüzme suyu kalitesi ve insan sağlığı açısından uygun olmadığı, şehir merkezi dışındaki halk plajlarının ise uygun olduğu söylenebilir.

References

  • Ağaoğlu, S., Ekici, K., Alemdar, S. ve Dede, S. 1999. Van ve Yöresinin Kaynak Sularının Mikrobiyolojik, Fiziksel ve Kimyasal Kalitesi. Van Tıp Dergisi, 6(2):30-33.
  • Akkurt, S. ve Özdemir, M. 2007. Deniz Sularındaki Toplam ve Fekal Koliform Bakteri Sayıları, RTEÜ Su Ürünleri Fakültesi, Su Ürünleri Mühendisliği, Bitirme Çalışması, 30s, Rize.
  • Alemdar, S., Kahraman, T., Ağaoğlu, S. ve Alişarlı, M. 2009. Bitlis İçme Sularının Bazı Mikrobiyolojik ve Fizikokimyasal Özellikleri. Ekoloji Dergisi, 19(73):29-38.
  • Alişarlı, M., Ağaoğlu, S. ve Alemdar, S. 2007. Van Bölgesi İçme ve Kullanma Sularının Mikrobiyolojik Kalitesinin Halk sağlığı Yönünden İncelenmesi. Yüzüncü Yıl Veteriner Fakültesi Dergisi, 12(1):67-77.
  • Alkan, U., Çalışkan, S. ve Mescioğlu, Ü. 1999. Ulubat Gölünün Mikrobiyolojik Kirlilik Seviyesinin Belirlenmesi, Ekoloji Çevre Dergisi, 9(33):3-5.
  • Anonim, 2005. İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete Tarih ve Sayısı: 17.02.2005/ 25730, T.C.Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme Genel Müdürlüğü, Ankara.
  • Anonim, 2006. Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği (76/160/AB), Resmi Gazete Tarih ve Sayısı: 09.01.2006/ 26048, T.C.Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme Genel Müdürlüğü Ankara.
  • Anonim, 2012. Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği, Resmi Gazete Tarih ve Sayısı:
  • 01.2006/ 28488, T.C.Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme Genel Müdürlüğü, Ankara.
  • A.P.H.A. 1998. Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater, American Public Health Association, Washington, DC, USA, 1325 s.
  • APHA, AWWA, WEF. 2012. Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater, Multiple-tube Fermentation Technique for Members of the Coliform Group: 9221C. Estimation of Bacterial Density. 9221E Fecal Coliform Procedure In Standard Methods for the Examination of Water and Wa.
  • Avcı, S., Bakıcı, M. ve Erandaç, M. 2006. Tokat İlindeki İçme Sularının Bakteriler Yönünden Araştırılması. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 28(4):107-112.
  • Bilgehan, H. 1995. Klinik Mikrobiyolojide Tanı. Barış Yayınları Fakülteler Kitabevi, Güncelleştirilmiş 2.baskı, 768s.
  • Bulut, C., Akçimen, U., Uysal, K., Küçükkara, R. ve Savaşer, S. 2010. Karanfilliçay Deresi Suyunun Fizikokimyasal ve Mikrobiyolojik Parametrelerinin Mevsimsel Değişimi ve Akuakültür Açısından Değerlendirilmesi. Fen Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21:1-7.
  • Demirci, A., Gümüş, T. ve Demirci, M. 2007. Damacana Sularının Mikrobiyolojik Kalitesi Üzerine Pompa Temizliğinin Etkisi. Tekirdağ Zıraat Fakültesi Dergisi, 4(3):271-275.
  • Erüz, C., Sivri, N., Boran, M. ve Kurtoğlu, İ.Z., 1998. Trabzon Kıyılarında Su Kirliliğinin Balıkçılık Üzerine Etkileri. Doğu Anadolu Bölgesi III.Su Ürünleri Sempozyumu, 10-12 Haziran 1998, Erzurum, 437-444.
  • Gürün, S. ve Kımıran-Erdem, A. 2013. Ayamama Deresi’nin Marmara Denizi’ne Deşarj Alanındaki Bakteriyolojik Kirlilik Düzeyinin İncelenmesi. Ekoloji Dergisi, 22(86): 48-57.
  • Halkman, A. 1999. Koliform grup bakterilerin aranması ve sayılması, koliform grup - fekal koliformlar - E. coli ilişkisi. Ankara Üniversitesi Araştırma Fonu 97 11 12 01 nolu proje, Ankara Üniversitesi Gıda Müh. Böl. Gıda Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara.1999.
  • Kıvanç, M., Kunduhoğlu, B., Atik, S. ve Malkoçoğlu, B. 1996. Eskişehir’in İçme ve Kullanma Sularının Bakteriyolojik Kirliliği. Ekoloji Çevre Dergisi, 19:19-21.
  • Kenar, B. ve Altındiş, M. 2001. Afyon İl Merkezi İçme ve Kullanma Sularında Hijyenik Kalite Araştırması. Kocatepe Tıp Dergisi, 2:269-274.
  • Keven, F. 2002. Elazığ İçme Sularının Yedi Yıllık Periyottaki Kimyasal ve Mikrobiyolojik Değişimi. Gıda, 27(5):407-410.
  • Kolören, Z., Demirel E. ve Taş, B. 2011. Ulugöl (Ordu, Türkiye)’de Fekal Kirlilik İndikatörü Bakterilerin Tespiti. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 4(2):151-156.
  • Köksal, F., Oğuzkurt, N. ve Samastı, M. 2007. İstanbul İçme Sularının Bakteriyolojik Yönden İncelenmesi. Türk Mikrobiyolojisi Cemiyeti Dergisi, 37( 3):164-168.
  • Özkanca, R. 2014. Akuatik Mikrobiyoloji. Sürat Üniversite Yayınları, Gaziemir, İzmir.
  • Pepper, I. L. ve Gerba, C. P. 2004. Environmental Microbiology, A Laboratory Manual. Second Edition, Elsevier Academic Press, Burlington, USA, 209 s.
  • Sevim, A. 2005. Trabzon’daki Derelerin Fekal Koliform Kirliliği ve Koliform Bakterilerin Antibiyotik Direnç Profillerinin Araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, K.T.Ü., Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
  • Sivri, N. ve Şeker, D. 2009. İstanbul Güneybatı Sularında Enterik Bakterilerin CBS Desteği ile İncelenmesi. 10(4):505-511.
  • Tabak, F. 2002. Rize Sahillerinde Fekal Kirlenmenin Boyutları ve Özellikleri. Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkçılık Teknolojisi Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 58 s, Trabzon.
  • Terzi, E. 2013. Alabalık İşletmelerinden İzole Edilen Bakterilerde Antibiyotik Direnç Genlerinin Belirlenmesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Doktora Tezi, Trabzon.
  • Uğur, A., Yılmaz, F. ve Besler, A. 2000. Muğla Üniversitesinde Evsel Atık Su Arıtma Tesisinde Bakteriyolojik ve Fiziko-Kimyasal Ar aştırma. Ekoloji Çevre Dergisi, 10(37):9-11.
  • Üçok, M. C. ve Gürkanlı, Ç. T. 2012. Ordu Sahil Bölgesinde Koliform ve E.Coli Tayini. Mavi Yaşam Dergisi, 3(2):11-12.
  • Ünlü, A. ve Uslu, G. 1999. Hazar Gölünde Su Kalitesinin Değerlendirilmesi, Ekoloji, 8(32): 7-13.
  • Verep, B., Serdar, O., Turan, D. ve Şahin, C. 2005. İyidere (Trabzon)'nin Fiziko-Kimyasal Açıdan Su Kalitesinin Belirlenmesi. Ekoloji Dergisi, 14(57): 24-35.
There are 33 citations in total.

Details

Primary Language English
Journal Section Research Articles
Authors

Büşra Taşpınar This is me

Bülent Verep

Ertuğrul Terzi This is me

Didem Çetindemir This is me

Publication Date July 1, 2015
Published in Issue Year 2015

Cite

APA Taşpınar, B., Verep, B., Terzi, E., Çetindemir, D. (2015). A Research on the Bacteriological Pollution on the Coastal Water of Rize City. Aquaculture Studies, 15(2). https://doi.org/10.17693/yunusae.vi.235762
AMA Taşpınar B, Verep B, Terzi E, Çetindemir D. A Research on the Bacteriological Pollution on the Coastal Water of Rize City. AquaST. July 2015;15(2). doi:10.17693/yunusae.vi.235762
Chicago Taşpınar, Büşra, Bülent Verep, Ertuğrul Terzi, and Didem Çetindemir. “A Research on the Bacteriological Pollution on the Coastal Water of Rize City”. Aquaculture Studies 15, no. 2 (July 2015). https://doi.org/10.17693/yunusae.vi.235762.
EndNote Taşpınar B, Verep B, Terzi E, Çetindemir D (July 1, 2015) A Research on the Bacteriological Pollution on the Coastal Water of Rize City. Aquaculture Studies 15 2
IEEE B. Taşpınar, B. Verep, E. Terzi, and D. Çetindemir, “A Research on the Bacteriological Pollution on the Coastal Water of Rize City”, AquaST, vol. 15, no. 2, 2015, doi: 10.17693/yunusae.vi.235762.
ISNAD Taşpınar, Büşra et al. “A Research on the Bacteriological Pollution on the Coastal Water of Rize City”. Aquaculture Studies 15/2 (July 2015). https://doi.org/10.17693/yunusae.vi.235762.
JAMA Taşpınar B, Verep B, Terzi E, Çetindemir D. A Research on the Bacteriological Pollution on the Coastal Water of Rize City. AquaST. 2015;15. doi:10.17693/yunusae.vi.235762.
MLA Taşpınar, Büşra et al. “A Research on the Bacteriological Pollution on the Coastal Water of Rize City”. Aquaculture Studies, vol. 15, no. 2, 2015, doi:10.17693/yunusae.vi.235762.
Vancouver Taşpınar B, Verep B, Terzi E, Çetindemir D. A Research on the Bacteriological Pollution on the Coastal Water of Rize City. AquaST. 2015;15(2).