YÖRESEL EL SANATLARINDA VAN HALISI

Yıl 2018, Sayı: 1, 0 - 0, 25.06.2018

Münevver Ünsal Mercan

Öz

Türk tarihiyle paralel bir gelişme seyri içerisinde bulunan halı

sanatımız, tamamen milli değerlerimiz arasında bulunan en önemli unsurların

ilk sıralarında yer alır. Bütünüyle bize ait olan ve yaşadığımız her coğrafyada

en otantik örnekleriyle bizi ifade eden bu dokuma türü tarihin her döneminde

milletimizin fertleri tarafından ortak motiflerin ekseriyetinin kullanılmasıyla,

farklı bölgelerde ve değişik zamanlarda Türk Kültür Birliği ve devamlılığı

bakımından çarpıcı örnekler sunmaktadır.

Yüzeyi farklı renklerde motiflerle ve bu motiflerin oluşturduğu

desenlerle süslü havlı dokumaya halı adı verilir. Doğu memleketlerinde

bunlara ‘kalı’ da denir. ‘Kalın çeyiz’ veya kalınlığı çeyiz eşyası anlamına

gelir. Bir kızın evinde ömrü boyunca kalabilecek çeyiz eşyasının başında,

Türklerin milli sanat eseri olan halı gelir. Bundan dolayı kelimenin ‘kalıng,

kalın, kalı’ kelimesinden geldiği tahmin edilir. Van’da da halıya ‘haliçe’ adı

verilmektedir.

Bölgenin iklim şartları, yöre insanının hayvancılıkla uğraşması uzun

süren kış ayları sebebiyle halk dokumacılığa önem vermiştir. Bu dokumalar

ticari amaçtan çok ihtiyacı karşılama amaçlıdır. Taban halısı, kenarlık halı,

divan halısı olarak dokunduğu gibi namazlık heybe, beşik, hatta kapı perdesi

olarak da dokunmuştur. Bu dokumalarda kullanılan dokuma ipliği saf yündür.

Van Halı Motifleri, Anadolu’da dokunan halı motiflerinden farklı değildir.

Anahtar Kelimeler

Çevre, İnsan, Dokuma, Halı, Motif

Kaynakça

• Çelik, A. (2002). Sungurbey Caminde Bulunan Çift Başlı Kartal Figürlü Halı Üzerine Düşünceler. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S. 9, ss. 45-59. Deniz, B. (2005). Anadolu Türk Halı Sanatının Kaynakları. Sanat Tarihi Dergisi, Sayı/ Number: XIV-1 Nisan/ April, s. 79-103. El Sanatları Teknolojisi Halı Dokuma, Ankara, 2012. Güngör, İ. H. (1984). Türk Halıları. İstanbul. Kalabek Avcıoğlu, N., Vuruşkan D., Çoruh E. (2014). Teknolojik Araştırmalar: TTED (8) 52-61. Kırgızoğlu, G. N. (1995). Altaylardan Tunaboyu’na Türk Dünyasında Ortak Yanışlar (Motifler). Ankara: Boyut Sahaf. Nefes, E. v.d. (2016). Ankara Vakıf Eserleri Müzesinde Samsun Camilerinden Derlenmiş Tarihi Halılar. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Cilt 16, Sayı 3, 201 6, s. 91-125. Ünsal, M. (1990). Van ve Yöresi Kilim Motiflerinin Dili. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, C.6, S.1, s.281–302. Yıldırım, M. (2000). Anadolu Selçuklu Halıları İle Azerbaycan Halıları Arasındaki Motif Birliği Üzerine. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, X, s. 251.