Lise Öğrencilerinin Meslek Tercihleri ve Bu Tercihlerine Etki Eden Faktörler

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 1, 32 - 53, 28.06.2019

Abdullah Atli Sertan Hamza Gür

Öz

Bu araştırmada lise öğrencilerinin ideal bir meslekte aradıkları özelliklerin neler olduğu, ileride seçmek istedikleri meslekler ve bu mesleklerin seçiminde kimlerden ne düzeyde etkilendiklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu içerisinde Malatya il merkezindeki liselerde öğrenim gören 469’u kız (%55) ve 386’sı erkek (%45) toplam 855 lise öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından hazırlanan anket formu kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre, lise öğrencilerinin ideal bir meslekte aradıkları en önemli özellikler “iyi gelirinin olması”, “mutluluk getirmesi” ve “kolay olması” olarak sıralanmaktadır. Lise öğrencilerinin ileride seçmek istedikleri ilk dört meslek sırasıyla “doktorluk”, “mühendislik”, “polis memurluğu” ve “öğretmenlik” meslekleridir. Öğrenciler meslek seçimlerinde en güçlü belirleyicileri sırasıyla “kendileri”, “anne-babaları”, “okuldaki öğretmenler” ve “okuldaki rehber öğretmenler” olarak görmektedirler. Elde edilen bulgular çerçevesinde uygulamacılara ve araştırmacılara yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Meslek, Meslek seçimi

Kaynakça

• Adıgüzel, Y. (2009). Shein’in kariyer çapaları perspektifinde Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF öğrencilerinin kariyer değerlerine ilişkin bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 277-292. Akgün, A., Can, H., & Kavuncubaşı, Ş. (1995). Kamu ve özel kesimde personel yönetimi. Ankara: Siyasal Kitabevi. Amundson, N. E., & Penner, K. (1998). Parent involved career exploration. The Career Development Quarterly, 47(2), 135-144. Aşcı, S. (2014). Öğrenci hemşirelerin meslek seçimlerini etkileyen faktörler (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Atli, A. (2012). Lise öğrencilerinin mesleki değerlerinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). İnönü Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya. Aytekin, A. (2005). Meslek seçimini etkileyen sosyo-ekonomik ve kültürel faktörler (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta. Başkal S. (2009). Anadolu, fen ve genel liselerde eğitim alan son sınıf öğrencilerinin bir üst öğrenime geçişte meslek seçimi ile ilgili yaşadıkları kaygıların çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Bentolila, S., Michelacci, C., & Suarez, J. (2010). Social contacts and occupational choice. Economica, 77(305), 20-45. Brown, D. (2003). Career information, career counseling and career development. ABD: Pearson Education, Inc. Brown, D., & Crace, R. K. (1996). Values in life role choices and outcomes: A conceptual model. The Career Development Quarterly, 44(3), 211-223. Büyükgöze Kavas, A. (2005). Eğitim fakültesi öğrencilerinin aldıkları mesleki rehberlik hizmetleri ve mesleklerini değiştirmek isteme düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 21, 111-122. Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö., E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. (23. Baskı). Ankara: Pegem Akademi. Creswell, J. W. (2014). Araştırma deseni: Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları. (Demir, S. B., Çev. Ed.). Ankara: Eğiten Kitap. Çakır, M.A. (2003). Bir mesleki grup rehberliği programının lise öğrencilerinin mesleki kararsızlık düzeylerine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Çiftçi, G. E., Bülbül, S. F., Muluk, N. B., Duyan, G. Ç., & Yılmaz, A. (2011). Sağlık bilimleri fakültesini tercih eden öğrencilerin, üniversite ve meslek tercihlerinde etkili olan faktörler. Kartal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Tıp Dergisi, 22(3), 151-160. Duffy, R. D., & Sedlacek, W. E. (2007). The work values of first-year college students: Exploring group differences. The Career Development Quarterly, 55, 359-364. Emre, T. (2014). Bireysel kariyer yönetimini etkileyen faktörler: İşletme öğrencilerinin kariyer tercihleri üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta. Erdil, Z. (2006). Hacettepe Üniversitesi hazırlık sınıfı öğrencilerinin mesleki ilgi ve yetenek alanları ile meslek tercihlerini etkileyen bazı faktörlerin belirlenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Feldman, D. C. (2003). The antecedents and consequences of early career indecision among young adults. Human Resource Management Review, 13(3), 499-531. Ferrari,L., Nota, L., Soresi, S., Blustein, D. V., Murphy, K. A., & Kenna, A. C. (2009). Constructions of work among adolescents in transition. Journal of Career Assessment, 17(1), 99-115. Field, S. (2008). Career coach: Managing your career in education. New York: Ferguson Publishing, Inc. Frady, W. P.(2005). A study of high school student’s career interest inventories and their relationships to students completion of occupational programs (Unpublished doctoral dissertation). Clemson University, USA. Genç, G., Kaya, A., & Genç, M. (2007). İnönü Üniversitesi tıp fakültesi öğrencilerinin meslek seçimini etkiyen faktörler. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(14), 49-63. Ginzberg, E., Ginsburg, S. W., Axelrad, S., & Herma, J. L. (1951). Occupational choice. New York: Mss Educational Publishing Company, Inc. Hairston, J. E. (2000). How parents influence African American students' decisions to prepare for vocational teaching careers. Journal of Career and Technical Education, 16(2), 5-15. Hoffner, C. A., Levine, K. J., Sullivan, Q. E., Crowell, D., Pedrick, L., & Berndt, P. (2006). TV characters at work: Television’s role in the occupational aspirations of economically disadvantaged youths. Journal of Career Development, 33(1), 3-18. Işık, E. (2013). Mesleki sonuç beklentisinin yordayıcıları olarak algılanan sosyal destek ve denetim odağı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1419-1430. Kammer, P. P. (1987). Intrinsic and extrinsic work values and career maturity of 9th-and 11th-grade boys and girls. Journal of Counseling and Development, 65, 420-423. Karaca, A. (2018). Yedinci sınıf öğrencilerinin çeşitli meslek grupları hakkındaki algılarının kelime ilişkilendirme testi aracılığıyla incelenmesi ve öğrencilerin gelecekte meslek seçiminde rol oynayan faktörlerin belirlenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Niğde. King, M. M., & Multon, K. D. (1996). The effects of television role models on the career aspirations of African American junior high school students. Journal of Career Development, 23(2), 111-125. Kiuru, N., Salmela-Aro, K., Nurmi, J. E., Zettergren, P., Andersson, H., & Bergman, L. (2012). Best friends in adolescence show similar educational careers in early adulthood. Journal of Applied Developmental Psychology, 33(2), 102-111. Kolukısa, C. (2015). Müzik öğretmeni adaylarının ilk ve ortaöğretimde aldıkları müzik eğitiminin meslek seçimine etkileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Korkut-Owen, F. (2008). Meslek seçimini etkileyen etmenler. R. Özyürek (Ed.). Kariyer yolculuğu (ss.1-16). Ankara: Ulusal Ajans. Korkut-Owen, F., Mutlu-Süral, T., Arıcı-Şahin, F., & Demirtaş-Zorbaz, T. (2015). Kariyer yelkenlisi modeli. F. Korkut-Owen (Ed.). Ankara: Anı Yayıncılık. Korkut-Owen, F., Kepir, D. D., Özdemir, S., Ulaş, Ö., & Yılmaz, O. (2012). Üniversite öğrencilerinin bölüm seçme nedenleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(3), 135-151. Kotrlik, J. W., & Harrison, B. C. (1989). Career decision patterns of high school seniors in Louisiana. Journal of Vocational Education Research, 14(2), 47-65. Kracke, B. (2002). The role of personality, parents and peers in adolescents career exploration. Journal of Adolescence, 25(1), 19-30. Kuzgun, Y. (2000). Meslek danışmanlığı kuram ve uygulamalar. Ankara Nobel Yayın Dağıtım. Kuzgun, Y. (2004). Meslek rehberliği ve danışmanlığına giriş. Ankara: Nobel Yayıncılık. Kuzgun, Y. (2006). Meslek gelişimi ve danışmanlığı. Ankara: Nobel Yayın. Laramore, D. (1984). Parents' role in the education and career decision-making process. Journal of Career Education, 10(4), 214-215. Leong, F. T. (1991). Career development attributes and occupational values of Asian American and White American college students. The Career Development Quarterly, 39(3), 221-230. Mashankhan, A. (2013). Yabancı uyruklu öğrencilerin kariyer tercihlerini etkileyen faktörler üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta. Meikle, H. (2008). The role of occupational values and support in career choice: an emphasis on women in science (Unpublished Doctoral Dissertation). University of South Florida, Florida, USA. Mercimekçi, M. (2003). Ortaöğretim kurumlarında verilen sanat eğitimi derslerinin öğrencilerin sanatla ilgili meslek seçimlerine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Murphy, S. A. (2000). The study of career values by generation and gender (Unpublished Doctoral Dissertation). The Fielding Institute, USA. Niles, S. G., & Bowlsbey, J. H. (2005). Career development interventions in the 21st century. Ohio: Pearson Educations Inc. Öğrenci, Seçme ve Yerleştirme Merkezi (2018). 2018 YKS değerlendirme raporu. https://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2018/GENEL/YKSDegrapor06082018.pdf adresinden edinilmiştir. Ömürbek, V., & Usul, H. (2008). Muhasebe mesleğinin seçilmesinde etkin olan etkenlerin faktör analiziyle incelenmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (37), 164-173. Özyürek, R., & Atıcı, M. K. (2016). Üniversite öğrencilerinin meslek seçimi kararlarında kendilerine yardım eden kaynakların belirlenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(17), 33-42. Patton, W. (2000). Changing career: The role of values. A. Collin & R. A. Young (Eds.). The future of career (ss. 69-82). United Kingdom: Cambridge University Press. Razon, N. (1983). Meslek seçimi ve mesleğe yöneltme. Eğitim ve Bilim, 8(43), 24-45. Reeves, D. L., & Karlitz, G. (2005). Career ideas for teen education and training. New York: Bright Futures Press. Roe, A. (1956). The psychology of occupations. New York: John Wiley & Sons, Inc. Round, J. B., & Armstrong, P. I. (2005). Assessment of interests and values. S. D. Brown & R.W. Lent (Eds.), Career development and counseling (ss. 305-329). New Jersey: John Wiley & Sons, Inc. Sav, D. (2008). Bireysel kariyer planlamada etkili olan faktörler ve üniversitelerin etkisi üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta. Schein, E. (2007). Career anchors revisited: Implications for career development in the 21st century. NHRD JOURNAL, 1(4), 27,33. Schröder, E., Schmitt-Rodermund, E., & Arnaud, N. (2011). Career choice intentions of adolescents with a family business background. Family Business Review, 24(4), 305-321. Sharf, R. S. (2006). Applying career development theory to counseling. USA: Thomson Brooks/Cole. Shoffner, M. F. (2006). Career counseling, theoretical perspectives. D.Capuzzi & M. D. Stauffer (Eds.), Career counseling foundations, perspectives and applications (ss. 40-68). ABD: Pearson Educations, Inc. Splete, H., & Freeman, G. A. (1985). Family influences on the career development of young adults. Journal of Career Development, 12(1), 55-64. Super, D. E. (1995). Values: their nature, assessment, and practical use. Super, D. E & Sverko, B. (Eds.), Life roles, values and careers (ss. 54-61). San Francisco: Jossey-Bass Publishers. Sverko, B., Babarovic, T., & Sverko, I. (2008). Assessment of value and role salience. J.A.Athanasou & R. V. Esbroeck (Eds.), International handbook of career guidance. Springer Science+Business Media. Vurucu, F. (2010). Meslek lisesi öğrencilerinin meslek seçimi yeterliliği ve meslek seçimini etkileyen faktörler (Yayımlanmamış doktora tezi). Yeditepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Yeşilyaprak, B. (2000). Eğitimde rehberlik hizmetleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Yeşilyaprak, B. (2011). Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığına giriş. B.Yeşilyaprak (Ed.). Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kuramdan uygulamaya (ss. 1-41). Ankara: Pegem Akademi. Yu, C. (2011). Chinese knowledge employees’ career values, perceived organizational support and career success. Business, 3, 274-282. Zunker, V. G. (2006). Career counseling a holistic approach. ABD: Brooks/Cole Product.