Yazlık Bazı Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Diyarbakır Koşullarında Verim ve Kalite Yönünden Değerlendirilmesi

Yıl 2013, Cilt: 16 Sayı: 3, 16 - 24, 10.03.2014

Enver Kendal

Öz

Özet: Bu çalışma,  yazlık bazı ekmeklik buğday genotiplerin verim ve kalite performanslarını belirlemek için, 2004-2005 ve 2005-2006 yıllarında, Diyarbakır/merkezde sulu ve yağışa dayalı, Diyarbakır /Hazro’da ise sadece yağışa dayalı şartlarda olmak üzere toplam 6 çevrede yürütülmüştür. Denemede, CIMMYT ve ICARDA’dan temin edilen 15 adet yazlık genotiple birlikte, Bezostaya, Nurkent, Pehlivan ve Yüreğir gibi yazlık ve kışlık karakterli çeşitler standart olarak kullanılmıştır. Denemeler her yıl tesadüf blokları deneme deseninde ve dört tekrarlamalı olarak kurulmuştur. Araştırmada tane verimi, hektolitre ağırlığı, bin tane ağırlığı ve protein oranı incelenmiştir.

Yapılan varyans analizinde, tane verimi bakımından yıl, yer, çeşit ve yıl x çeşit, yıl x yer x çeşit interaksiyonlarında % 1 ve % 5 düzeyinde önemli farklılıklar bulunmuştur. Genotiplerin tane verimi 606-803 kg/da, hektolitre ağırlığı 77- 82 kg/hl, bin tane ağırlığı 31-43 g, protein oranı % 9.8- 11.2 arasında değişmiştir. En yüksek tane verimi 16 ve 14 nolu genotiplerden (803 ve 788 kg/da) elde edilmiştir. Yurt dışından temin edilen ileri kademedeki bazı genotiplerin kalite ve tane verimi bakımından standart çeşitlerden daha iyi oldukları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Yazlık ekmeklik buğday, Genotip, Lokasyon, Verim, Kalite

Evaluation of Some Spring Bread Wheat Genotypes in Terms of Yield and Quality in Diyarbakır Condition

 

Abstract: This study was conducted in three locations (irrigated and rainfall conditions in center of Diyarbakir, rainfall condition in Hazro-Diyarbakır) in 2004-2005 and 2005-2006 years, to determine the yield and quality performance of some bread wheat genotypes. In this study Bezostaya, Nurkent, Pehlivan and Yüreğir varieties were used as controls with 15 spring bread wheat lines which obtained from CIMMYT and ICARDA. Trials were established as randomized block design and with four replications. In this study, grain yield, test weight, thousand kernel weight and protein content were determined. The varyans analysis, significant differences were determined in terms of year & location & variety and interaction of year x location & year x location x variety in terms of grain yield at the level of 1% and 5%. Grain yield of genotypes, was varied between 6060-8030 kg/ha-1, test weight 77-82 kg/hl-1, thousand of grain weight 31-43 g, proein content 11.2% and 9.8. In terms of grain yield, was unearthed importance of year, irrigation and spring genotypes, also highest grain yield were obtained numbered 16 and 14 (8030-7880 kg/ha-1) genotypes. The study showed that the genotypes brought from abroad was better than from standard varieties in terms of grain yield and quality.

Key Words: Spring bread wheat, Genotype, Location, Yield, Quality

Anahtar Kelimeler

Spring bread wheat, Genotype, Location, Yield, Quality

Kaynakça

• Anonim, 2010. http//www.gataem.gov.tr
• Anonim, 2010. http://www.tuik.gov.tr/Start.
• Atlı, A., Koçak, N., Aktan, M. 1999. Ülkemiz çevre koşullarının kaliteli makarnalık buğday yetiştirmeye uygunluk yönünden değerlendirilmesi. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Semp., 8-11 Haziran, Konya. Sf. 345-351.
• Aydın, N., Tugay, E., Sakin, M.A.,Gökmen, S. 1999. Tokat Kazova koşullarında makarnalık buğday çeşitlerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempoz. 8-11 Haziran 1999, Konya. sf. 621-625.
• Aydın, N., Bayramoğlu, H.O., Mut, Z., Özcan, H. 2005. Ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşit ve hatlarının Karadeniz koşullarında verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Tarım Bilimleri Dergisi, 11(3): 257–262.
• Blackman, J.A. Payne, P.I. 1987. In: "Wheat Breeding - Its Scientific Basis", (Lupton, EG.H. ed.l, pp. 458459, Chapman and Hall, USA. 2005.
• Cook, R.J., Veseth, R.J. 19 Wheat Health Management. The American Phytopathological Society, St. Paul, Minnesota 55121, USA.
• Costa, J.M., Kronstad, W.E. 1994. Association of grain protein concentration and selected traits in hard red winter wheat populations in the pacific northwest. Crop Sci. 34: 1234-1239.
• Çölkesen, M., Öktem, A., Eren, N., Yağbasanlar, T., Özkan, H. 19 Çukurova ve Harran ovası koşullarına uygun ekmeklik ve makarnalık buğday çeşitlerinin saptanması üzerine bir araştırma. Tarla Bitk. Kon. 25–29 Nisan 1994, İzmir, Cilt I, s. 18-21.
• Feil, B. 1992. Breeding Progress in Small Grain Cereals. A Comparison of Old and Modern Cultivars. Plant breeding, 108:1-11.
• İkiz, F. 1976. Buğday Islahında Genotip x Çevre İntereaksiyonu İstatistik Analizleri, Doktora Tezi, E.Ü. Zir. Fak., Agronomi-Genetik Kürsüsü, İzmir.
• Karadoğan, T., Sağdıç, Ş., Çarkçı, K ., Akman, Z. 1999. Bazı arpa çeşitlerinin Isparta ekolojik şartlarına uyum yeteneklerinin belirlenmesi. Türkiye III. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-18 Kasım 1999, Adana. Sf. 395-400.
• Kahraman, T., Avcı, R., Öztürk, İ. 2008. Islah çalışmaları sonucu geliştirilen bazı ekmeklik buğday hatlarının tane verimi ve bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. Ülkesel Tahıl Sempozyumu, 2-5 Haziran 2008, Konya. Sf.158-166.
• Kendal, E., Kılıç, H., Tekdal, S., Altıkat, A. 2010. Bazı arpa genotiplerinin Diyarbakır ve Adıyaman kuru koşullarında verim ve verim unsurlarının incelenmesi. Harran Üniv. Ziraat Fak. Dergisi, 14 (2), 47-56.
• Kendal, E., Tekdal, S., Altıkat, A., Aktaş, H., Karaman, M. 20 Rusya orijinli bazı yazlık ekmeklik buğday çeşitlerinin Güneydoğu Anadolu bölgesi sulu koşullarında uyum kabiliyetlerinin belirlenmesi. Osman Gazi Üniv. Ziraat Fakültesi, Uluslararası Katılımlı 1. Ali Numan Kıraç Tarım Kong. ve Fuarı, Eskişehir. Sf. 350-354. Kendal, E., Tekdal, S., Aktaş, H., Altıkat, A., Karaman, M. 20 Yurt dışı kaynaklı bazı yazlık ekmeklik buğday çeşitlerinin Diyarbakır kuru koşullarında yerli çeşitlerle rekabet gücünün araştırılması. GAP VI. Tarım Kongresi, Harran Üniv. Ziraat Fakültesi Şanlıurfa, sf: 633-638. Kırtok, Y., Genç, İ., Çölkesen, M., Yağbasanlar, T., Kılınç, M. 1992.Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde sulu koşullara uygun yemlik ve biralık arpa çeşitlerinin tespiti üzerinde araştırmalar. Ç.Ü.Z.F. Genel Yayın No: 29,GAP Yayınları No:57.
• Kılıç, H., Yağbasanlar, T., Türk, Z. 2003. Makarnalık Buğdayda Bazı Tarımsal Özelliklerin Genotip X Çevre İntereaksiyonu, Kalıtım Derecesi Tahminleri ile Stabilite Analizleri. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi, Diyarbakır. Cilt 1, sf. 52-57.
• Kılıç, H. 2005. Ekmeklik buğdayda bazı tarımsal özelliklerin genotip x çevre intereaksiyonu, kalıtım derecesi tahminleri ile stabilite analizleri. Tarla Bitkileri Merkez Araş. Ens. Dergisi, 14 (1):75-84.
• Kılıç, H., Yağbasanlar, T. 20 Genotype x Environment Interaction and Phenotypic Stability Analysis for Grain Yield and Some Quality Traits of Durum Wheat in the South-Eastern Anatolia Region. Not. Bot. Hort. Agr. Cluj., 38 (3): 253-258. Kömeç, Ö. 2003. Bazı ekmeklik çeşit ve hatlarının, kalite özelliklerinin belirlenmesi. KSÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 36s, Kahramanmaraş.
• Kün, E. 1996.Tahıllar-I (Serin İklim Tahılları). Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayınları, 1451, Ankara.
• Olered, R., Johnson, H., 1986. Determination of the technological quality of bread grain. Research and Results in Plant Breeding. L.I.S. förlog-Stockhom. Sweden. Page: 157-164.
• Peterson, C.J., R.A. Graybosch, P.S. Baenziger, A.W. Grombacher. Genotype and environment effects on quality characteristics of hard red winter wheat. Crop Sci. 32: 98-103, 1992.
• Seçkin, R., 1970. Buğdayın bileşimi ve kalitesine etki yapan faktörler. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları:430 Konferanslar Serisi: 8.
• Sade, B., Topal, A. Soylu, S. 1999. Konya sulu koşullarında yetiştirilebilecek makarnalık buğday çeşitlerinin belirlenmesi. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu, 8-11 Haziran 1999, Konya. Sf. 91-96. Şener, O., Kılınç M., Yağbasanlar T., Gözübenli, H., Karadavut, U., 1997. Hatay koşullarında bazı ekmeklik (Triticum aestivum L. Em Thell) ve makarnalık buğday (Triticum durum Desf) çeşit ve hatlarının saptanması. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, 22 – 25 Eylül 1997, Samsun, sf. 1-5.
• Taghouti, M., Gaboun, F., Nsarellah, N., Rhrib, R., ElHaila, M., Kamar, M., Abbad -Andaloussi F. and Udupa S. M. 2010. Genotype x Environment interaction for quality traits in durum wheat cultivars adapted to different environments. African Journal of Biotechnology, 9(21):3054-3062.
• Tugay, M.E. 1978. Dört ekmeklik buğday çeşidinde ekim sıklığı ve azotun verim, verim komponentleri ve diğer bazı özellikler üzerine etkileri. Ege Üniv. Zir. Fak. Yayınları No: 316.
• TUİK, 2011. http://www.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel. Ünal, S. 200
• Buğdayda kalitenin önemi ve belirlenmesinde kullanılan yöntemler. Hububat Ürünleri Tekn. Kongre ve Serg. Gaziantep, Sf. 25 Whitfield, D.M., Smith, C.J. 1992. Nitrogen uptake, water use, garin use, grain yield and protein content in wheat. Field Crops Res. 29:1-14. Yağdı, K. 200
• Bursa koşullarında geliştirilen ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) hatlarının bazı kalite özelliklerinin araştırılması. Uludağ Üniv. Zir. Fak. Derg., 18(1): 11-23. Zencirci, N., Eser, V., Baran, İ., 1990. Bazı stabilite istatistiklerinin karşılaştırılması üzerine bir yaklaşım. Tarla Bitkileri Merkez Araş. Enst. Yayın No: 1990/2, Ankara.
• Zhu J., Khan K. 2008. Effects of Genotype and Environment on Glutenin Polymersand Breadmaking Quality. Cer. Chem. 78(2):125–130.