Relationships of School Principals’ Ethical Leadership and Teachers’ Job Satisfaction on Teachers’ Organizational Commitment

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 1, 47 - 69, 27.07.2014

Canan Madenoğlu Şengül Uysal Yılmaz Sarıer Köksal Banoğlu

https://doi.org/10.14527/kuey.2014.003

Öz

The purpose of this research is to investigate the effect of school principals' ethical leadership behaviors and teachers' job satisfaction over the predictability level of teachers' organizational commitment. The current research is a descriptive study based on the relational model. The research population consists of 1220 teachers working at secondary public schools (Anatolin high school, science high school, vocational high school) located in Eskişehir downtown (Odunpazarı and Tepebasi districts). Seeing that the research population was accessible, no spesific sample method was used for data selection. After removing out the missing questionnaires, 940 teachers were included in this study. The research concluded that ethical leadership and teachers' job satisfaction are predictor variables which have the biggest effect on teachers' organizational commitment. Additionally, it was found that gender and school type variables predict teachers' organizational commitment to a small extent. That is, when job satisfaction perception of male teachers working at Anatolian high school and ethical leadership increase, their organizational commitment perception is predictable associated with the increase concerned. Besides, the results evidenced that ethical leadership behaviors of school administrators is the main predictor to explain teachers' job satisfaction while job satisfaction functions as a mediating variable of the relationship between ethical leadership and organizational commitment variables.

Anahtar Kelimeler

ethical leadership , job satisfaction , organizational commitment , regression analysis , mediating variable

Okul Müdürlerinin Etik Liderlik Davranışları ile Öğretmenlerin İş Doyumlarının Örgütsel Bağlılıkla İlişkisi

Öz

Bu araştırmanın amacı ortaöğretim kurumlarında (Anadolu lisesi, fen lisesi, meslek lisesi) çalışan öğretmenlerin görüşlerine göre, okul müdürlerinin etik liderliği, öğretmenlerin iş doyumu ve öğretmenlere ait demografik değişkenlerinin örgütsel bağlılığı yordama düzeyini ortaya koymaktır. Araştırma ilişkisel tarama modeline dayanan betimsel bir çalışmadır. Araştırma evrenini, 2011-2012 eğitim-öğretim yılında Eskişehir ilinin merkez ilçelerinde (Odunpazarı ve Tepebaşı) resmi ortaöğretim kurumlarında (Anadolu lisesi, fen lisesi, meslek lisesi) görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Evren ulaşılabilir olduğu için ayrıca örneklem alınmamış ve 940 öğretmenden toplanan veriler araştırmaya dahil edilmiştir. Araştırma sonucunda öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyini, okul müdürlerinin etik liderlik ve öğretmenlerin iş doyumu değişkenlerinin yordayıcısı olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca cinsiyet ve okul türü değişkenlerinin de örgütsel bağlılığı yordadığı belirlenmiştir. Diğer bir ifadeyle, Anadolu lisesinde görev yapan erkek öğretmenlerin iş doyumunda ve okul yöneticilerinde algıladıkları etik liderlik düzeyi örgütsel bağlılık düzeyinin bir yordayıcısıdır. Hiyerarşik regresyon analizi sonucunda, okul yöneticilerinin etik liderlik davranışlarının temel yordayıcı değişken olduğu, iş doyumunun ise örgütsel bağlılık üzerinde aracı değişken olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

etik liderlik , örgütsel bağlılık , iş doyumu , regresyon analizi , aracı değişken

Kaynakça

• Akınaltuğ, E. (2003). Yöneticilerde iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin incelenmesi: Tedaş örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Allen, N. J., & Meyer, J. P. (1990). The measurement and antecedents of affective, continuance and normative commitment to the organization. Journal of Occupational Psychology, 63(1), 1-18.
• Amabile, T. M. (1998). How to kill creativity. Harvard Business Review, 76, 77-87.
• Arbak, Y. ve Kesken, J. (2005). Örgütsel bağlılık, sağlık hizmetlerinde sürekli gelişim için davranışsal bir yaklaşım. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Aven, F. F., Parker, B., & McEnvoy, G. M. (1993). Gender and attitudinal commitment to organizations: A meta analysis. Journal of Applied Psychology, 72, 642–648.
• Aydın, A. (2004). Düşünce tarihi ve insan doğası. İstanbul: Gendaş.
• Balay, R. (2000). Özel ve resmi liselerde yönetici ve öğretmenlerin örgütsel bağlılığı (Ankara ili örneği) (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara. Baron, R. M., & David, A. K. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182.
• Bennis, W. (1989). Bir lider olabilmek. Çev. Utku Teksöz. İstanbul: Sistem.
• Bölüktepe, F. E. (1993). Kamu örgütlerinde iş tatmini (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Buluç, B. (2009). Sınıf öğretmenlerinin algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stilleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(57), 5-34.
• Calabrese. R. L. (1988.). Ethical leadership: A prerequisite for effective schools. NASSP Bulletin, 7(512), 1-4.
• Crawford. G., & Nicklaus, J. (2000). Philosophical & cultural values: Applying ethics in schools. NY: Larchmont, Eye on Education.
• Cohen, A. (2007). Commitment before and after: an evaluation and reconceptualization of organizational commitment. Human Resource Management Review, 17, 336-354.
• Cuilla, J. B. (1998). Leadership ethics: mapping the territory. In J. B. Cuilla (Ed.), Ethics, the heart of leadership (pp. 3-25). Quorum Books, Westport, CT.
• Czaja, M., & J., Lowe (2000). Preparing leaders for ethical decisions. The AASA Professor, 24(1), 7-12.
• Çakır, A. (2007) İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri ve okul kültürü algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Çelik, V. (2003). Eğitimsel liderlik. 3. Baskı. Ankara: Pegem A.
• Çetin, M. (2004). Örgüt kültürü ve örgütsel bağlılık. Ankara: Nobel.
• Çırpan, H. (1999). Lider mi? Yönetici mi? Aktive Dergisi, Haziran-Temmuz, 1-5
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik. Ankara: Pegem A.
• Dale, K., & Fox, M.L. (2008). Leadership style and organizational commitment: mediating effect of role stres. Journal of Managerial Issues, 20(1) 109-130.
• Danış, A. (2009). Anadolu teknik ve anadolu meslek lisesi öğretmenlerinin örgütsel bağlılık düzeyleri (İzmit örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Dixon, M. A., Turner, B. A., Cunningham, G. B., Sagas, M., & Kent, A. (2005). Challenge is key: An investigation of affective organizational commitment in undergraduate interns. Journal of Education for Business, 80, 172-180.
• Dobel, J. P. (1998). Political prudence and the ethics of leadership. Public Administration Review, January-February, 74-89.
• Eren, E. (2004). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. İstanbul: Beta.
• Eroğlu, F. (1998). Davranış bilimleri. İstanbul: Beta.
• Field, A. (2005). Discovering statistics using SPSS. London: Sage Publication.
• Green, J. (2000). Job satisfaction of community college chairpersons (Unpublished doctoral dissertation). Virginia State University, Virginia.
• Hameck, D. E. (1970). Leadership styles-decision making and the principal. Selected readings on general supervision. London: Macmillian.
• Hipp, K. A., & Bredeson, P.V. (1995). Exploring connections between teacher efficacy and principal’s behavior. Journal of School Leadership, 5(2), 136-150. Hunt, S. D., Wood, V. R., & Chonco, L. B. (1989). Corporate ethical values and organizational commitment in marketing. Journal of Marketing, 53(3), 79-90. Karagöz, A. (2008). İlk ve ortaöğretim okulu yöneticilerinin öğretmenler tarafından algılanan etik liderlik rolleri ile öğretmenlerin örgütsel adanmışlıkları arasındaki ilişki (Bursa ili örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Karaköse, T., & Kocabaş, İ. (2009). An investigation of ethical culture in educational organizations. African Journal of Business Management, 3(10), 504-510.
• Kırel, Ç. (1999). Esnek çalışma saatleri uygulamalarında cinsiyet, iş tatmini ve iş bağlılığı ilişkisi. İ.Ü. İşletme Fakültesi Dergisi, 28(2), 115-136.
• Korkmaz, M. (2007). Örgütsel sağlık üzerine liderlik stillerinin etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (49), 57-91.
• Kömürcüoğlu, H. (2003). Belirsizlik ortamında iş tatmini ve işe bağlılık. Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 5(1). Retrieved from http://www.isgucdergi.org
• Kul, M. ve Güçlü, M. (2010). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile beden eğitimi öğretmenlerinin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(2), 1021-1038.
• Lee J. A. (1977). Leader power for managing change. Academy of Management Review, (2), 74-76.
• Luthans, F. (1995). Organizational behavior. NY: McGraw-Hill.
• May, T. Y., Korczynski M., & Frenkel, S. J. (2002). Organizational and occupational commitment knowledge workers in large corporations, Journal of Management Studies, 39(6), 775-801.
• Meyer, J. P., & Allen, J. A. (1991). A three-component conceptualization of organizational commitment. Human Resource Management Review, 1(1), 61-89. Moorhouse, J. R. (2002). Desired characteristics of ethical leaders in business educational political and religious organization from East Tennessee (Unpublished doctoral dissertation). East Tennnessee State University, Tennessee.
• Morrow, P. C. (1983). Concept redundancy in organizational research, the case of work commitment. Journal of Occupational Behavior, 34, 40-56.
• Mowday, R. T., Steers, R. M., & Porter, L. W. (1979). The measurement of organizational commitment. Journal of Vocational Behavior, (14), 22-247.
• Özden, Y. (2002). Eğitimde yeni değerler. Ankara: PegemA.
• Quick, P., & Normore, A. H. (2004). Moral leadership in the 21 st century: Everyone is watching – especially the students. Kappa Delta Pi, The Educational Forum, 68(4), 336-447.
• Poyraz, K. ve Kama, B. (2008). Algılanan iş güvencesinin, iş tatmini, örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkilerinin incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 143-164.
• Rahim, M. A. (2004). Leader power, followers’ conflict management strategies and propensity to leave a job: a cross-cultural study. Paper presented at the annual conference of the International Association for Conflict Management, PA: Pittsburgh.
• Rebore, R. W. (2001). The ethics of educational leadership. Ohio: Merrill Prentice Hall.
• Schermerhorn, J.R., Hunt, J.G., & Osborn, R.N. (1994). Managing organization behavior (5 ed.). NY: John. Willey & Sons, Inc.
• Sezer, F. (2005). İlköğretim okulu müdürlerinin sergiledikleri liderlik stillerinin öğretmenlerin örgütsel bağlılığına etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Sergiovanni, T. J., & Starratt, R.J. (1998). Supervision: a redefinition. Boston: Mcgraw-Hill.
• Sharma, J. P., & Bajpai, N. (2010). Organizational commitment and its impact on job satisfaction of employees: A comperative study in public and private sector in India. International Bulletin of Business Administration, 9, 7-19.
• Smadov, S. (2006). İş doyumu ve örgütsel bağlılık: özel sektörde bir uygulama (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5th ed.). Boston: Pearson, Allyn & Bacon.
• Thiroux, J. (1998). Ethics theory and practise. NJ: R.R. Donneley& Sons Company.
• Tuncer, A. (1995). MEB bilgisayar eğitimi ve hizmetleri genel müdürlüğü personelinin iş doyumu ve örgütsel bağlılık durumları (Yayımlanmamış lisansüstü uzmanlık tezi). TODAİE, Ankara.
• Turhan, M. (2007). Genel ve mesleki lise yöneticilerinin etik liderlik davranışlarının okullardaki sosyal adalet üzerindeki etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Uğurlu, C. T. ve Üstüner, M. (2011). Öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeylerine yöneticilerinin etik liderlik ve örgütsel adalet davranışlarının etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (41), 434-448.
• Uğurlu, C. T. (2009). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örğütsel bağlılık düzeylerine yöneticilerinin etik liderlik ve örgütsel adalet davranışlarının etkisi (Hatay ili örneği) (Yayımlanmamış doktora tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Werner, I. (1993). Liderlik ve yönetim. (Çev. V. Üner). İstanbul: Rota.
• Yalçın, A. ve İplik, F. N. (2005). Beş yıldızlı otellerde çalışanların demografik özellikleri ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma: Adana ili örneği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 395-412.
• Yılmaz, E. (2005). Okullarda örgütsel güven ölçeğinin geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 739-756.
• Yılmaz, E. (2006). Okullardaki örgütsel güven düzeyinin okul yöneticilerinin etik liderlik özellikleri ve bazı değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Yüksel, İ. (2003). Hemşirelerin iş güçlüğü faktörlerinin belirlenmesi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık üzerindeki etkisinin analizi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(20), 131-139.
• Zeren, H. (2007). İlköğretim okulu müdürlerinin liderlik stilleri ile bu okullarda görevli öğretmenlerin örgütsel bağlılığı arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Harran Üniversitesi, Şanlıurfa.
• Zhu, W. (2008). The impact of ethical leadership on follower moral identity: The mediating role of psychological empowerment. Leadership Review, (8), 62-73. Received: 29/04/2013 Revision received: 08/05/2013
• Second revision received: 30/01/2014
• Third revision received: 21/03/2014 Approved: 24/03/2014