Yabancı Bir Devletin Tahkim Yeri Olarak Kararlaştırıldığı Hallerde Tahkim Anlaşmasının Geçerliliğine İlişkin Türk Mahkemelerinin Yapacağı İnceleme ve Uygulanacak Hukuk

Year 2019, Volume: 39 Issue: 1, 33 - 61, 26.06.2019

Esen Aydın

Abstract

Çalışmamızın ilk bölümünde, yabancı bir devletin tahkim yeri olarak belirlendiği hallerde, tahkime tabi bir uyuşmazlığın devlet mahkemesine götürülmesi ve buna yapılan itirazlar üzerine mahkemece yapılacak olan inceleme ele alınmıştır. Davalı, esasa ilişkin açılan davada tahkim itirazı ileri sürebilir ve davacı da tahkim anlaşmasının geçersiz olduğunu iddia edebilir. Söz konusu iddialar üzerine, öncelikle mahkemenin tahkim anlaşmasının geçerliliği hakkında yapacağı incelemenin kapsamının belirlenmesi gerekmektedir. Bu inceleme prima facie düzeyde, sadece mevcut bir tahkim anlaşmasının bulunup bulunmadığına ilişkin olabileceği gibi, mahkeme tahkim anlaşmasının geçerli olup olmadığını detaylı biçimde inceleyerek karara da bağlayabilir. Yabancı bir devletin tahkim yeri olarak belirlendiği hallerde özellik arz eden durumlar ve bu hususun incelemenin kapsamı üzerindeki etkileri çalışmamızda ele alınmıştır. İkinci bölümde ise mahkemenin tahkim anlaşmasının geçerliliğini inceleyip kararlaştıracağı hallerde incelemenin hangi hukuka göre yapılacağı değerlendirilmiştir. Yabancı bir devletin tahkim yeri olarak belirlendiği hallerde, tahkim anlaşmasının geçerliliğine uygulanacak hukuk hususunda Türk hukukunda boşluk söz konusudur. Bu boşluğun ne şekilde doldurulabileceğine ilişkin olarak doktrinde ileri sürülen görüşlere yer verilmiştir. 

Keywords

Tahkim Yeri, Tahkim Anlaşmasının Geçerliliği, Tahkim İtirazı, Prima Facie İnceleme, Tahkim Anlaşmasına Uygulanacak Hukuk

Review of the Validity of the Arbitration Agreements by Turkish Courts in Cases Where the Seat of Arbitration is in a Foreign Country and the Applicable Law

Abstract

The scope of the review held by the courts in cases where a dispute subject to arbitration is brought before a court are discussed in the first part of our study, by paying particular attention to cases where seat of arbitration is in a foreign country. In the case on the merits of the dispute, the respondent can raise an arbitration objection and the claimant can assert that the arbitration agreement is invalid. Subsequent to relevant objections, first the scope of the review held by the court should be identified. The review can be prima facie, serving the purpose to determine if there is an existing arbitration agreement or the court can opt for a broad review and determine the validity of the arbitration agreement. The importance of choosing a foreign seat and the effects of this choice on the scope of the review are discussed in our study. In cases where the court reviews the validity of the arbitration agreement, the law applicable to the arbitration agreement should be determined and this issue is discussed in the second part of our study. When the seat of arbitration is in a foreign country, there is a gap in Turkish law regarding the law applicable to the arbitration agreement. The opinions put forward in the doctrine as to how to fill this gap are evaluated. 

Keywords

Seat of arbitration, validity of the arbitration agreement, Objection as to arbitration, Prima facie review, Law applicable to the arbitration agreement

References

• Akıncı Z, Milletlerarası Tahkim (4th edn, Vedat 2016) Bachand F, ‘Does the Article 8 of the Model Law Call For Full or Prima Facie Review of the Arbitral Tribunal’s Jurisdiction’ (2006) 22 Arbitration International 463
• Balkar Bozkurt S, ‘Milletlerarası Tahkimde Yargılama Masraflarının Hak Arama Özgürlüğüne Etkisi ve Sonuçları’ (2015) 10 BAÜHFD 120
• Brekoulakis S, ‘The Negative Effect of Compétence Compétence: The Verdict Has to Be Negative’ (2009) 2 Austrian Arbitration Review 237 <https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_ id=1414325>
• Çelikel A and Erdem B, Milletlerarası Özel Hukuk (15th edn, Beta 2017) Ekşi N, Milletlerarası Deniz Ticareti Alanında “Incorporation” Yoluyla Yapılan Tahkim Anlaşmaları (Beta 2004)
• ——, 4686 Sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu’na İlişkin Yargıtay Kararları (On İki Levha 2009)
• ——, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Tahkim (2nd edn, Beta 2019) Erkan M, Milletlerarası Tahkimde Yetki Sorunları (Yetkin 2013)
• Esen E, Uluslararası Ticari Tahkimde Tahkim Anlaşmasının Üçüncü Kişilere Teşmili (Beta 2008)
• ——, ‘Uluslararası Tahkime Tabi Bir Uyuşmazlığın Devlet Mahkemelerine Götürülmesi Halinde Tahkim Anlaşmasının Geçerliliğine İlişkin İtirazların İncelenmesi ve Kompetenz-Kompetenz Prensibi’ [2011] GSÜHFD - Prof. Dr. Atâ Sakmar’a Armağan 355
• ——, ‘Yetkili Kılınan Tahkim Kurumunun Mevcut Veya Belirli Olmadığı Tahkim Anlaşmalarının Geçerliliği’ (2017) 6 UTTDER 75
• Fouchard P, Gaillard E and Goldman B, On International Commercial Arbitration (Emmanuel Gaillard and John Savage eds, Kluwer Law International 1999)
• Gaillard E, ‘L’effet Négatif de La Compétence-Compétence’, Etudes de procédure et d’arbitrage en l’honneur de Jean–François Poudret (Stämpfli Verlag AG 1999)
• Gaillard E and Banifatemi Y, ‘Negative Effect of Competence-Competence: The Rule of Priority in Favour of the Arbitrators’ in Emmanuel Gaillard and Domenico Di Pietro (eds), Enforcement of Arbitration Agreements and International Arbitral Awards-The New York Convention in Practice (Cameron May 2007)
• Gölcüklü İ, Milletlerarası Tahkimde Dava Açma Yasakları (On İki Levha 2018)
• Lew JDM, Mistelis L and Kröll SM, Comparative International Commercial Arbitration (Kluwer Law International 2003)
• Nomer E, Devletler Hususi Hukuku (22nd edn, Beta 2017)
• Özçelik NŞ, ‘Resmi Yargı ve Tahkimin Ayrı Ayrı ve Birlikte Yetkilendirildiği Tahkim Anlaşmalarının Geçerliliği’ (2016) 36 MHB 53
• Özdemir Kocasakal H, ‘Milletlerarası Tahkim Kanununun Uygulama Alanının Belirlenmesi’, Prof. Dr. Özer Seliçi’ye Armağan (Seçkin 2006)
• ——, ‘Yargıtay 15. Hukuk Dairesi’nin Bir Kararı Çerçevesinde Mahkemelere de Yetki Veren Tahkim Anlaşmalarının Geçerliliğinin Tespitinin Mahkemeler Tarafından Yapılıp Yapılamayacağı’, Prof. Dr. Hamdi Yasaman’a Armağan (On İki Levha 2017)
• Özel S, Milletlerarası Ticari Tahkimde Kanunlar İhtilafı Meseleleri (Legal 2008)
• Pekcanıtez H, Atalay O and Özekes M, Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı (4th edn, Yetkin 2016)
• Şanlı C, Hukuki Mütalaalarım (Adalet 2016)
• ——, Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları (6th edn, Beta 2016)
• Şanlı C, Esen E and Ataman-Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk (6th edn, Vedat 2018)
• Sarıöz Büyükalp Aİ, ‘Milletlerarası Ticari Tahkimde Tahkim İtirazı Ile Karşılaşan Türk Hâkimin Tahkim Anlaşmasının Geçerliliğine Dair Yapacağı İncelemenin Kapsamı ve Sonuçları’ (2014) 9 BAÜHFD 195
• ——, ‘Uluslararası Tahkimde “Tahkim Anlaşmasının Hükümsüz, Tesirsiz Veya İcrasının İmkânsız Olması” Kavramları’ (2015) 16 Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan – DEÜHFD 2015
• Tekin SE, Milletlerarası Tahkim Hukukunda Tahkim Anlaşmasının Esas Bakımından Geçerliliğine Uygulanacak Hukuk (On İki Levha 2019)
• Tekinalp G and Uyanık A, Milletlerarası Özel Hukuk Bağlama Kuralları (12th edn, Vedat 2016)
• Töre N, Milletlerarası Tahkimde Tahkim Anlaşmasının Varlığı Geçerliliği ve Etkileri (Turhan 2019)
• van den Berg A, The New York Arbitration Convention of 1958 (Kluwer Law and Taxation 1981)
• Weigand F-B, Practitioner’s Handbook on International Arbitration (Verlag CH Beck 2002)
• Yavuz C, ‘Türk Hukukunda Tahkim Sözleşmesi ve Tabi Olduğu Hükümler’, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi II. Uluslararası Özel Hukuk Sempozyumu “Tahkim” (2009)
• Yeşilırmak A, ‘Geçerli Bir Tahkim Anlaşmasının Varlığına Rağmen Genel Haciz Yoluyla Takip Yapılabilir Mi?’ [2011] TBB Dergisi 205
• Yeşilova B, Milletlerarası Ticari Tahkimde Nihai Karardan Önce Mahkemelerin Yardımı ve Denetimi (İzmir Güncel Hukuk Yayınları 2008)
• ——, ‘Tahkim (İlk) İtirazı Üzerine – Hakemlerin Yetkisiyle İlgili Olarak – Mahkemelerce Yapılacak Denetim ve Sonuçları (Milletlerarası Tahkim Kanunu m.5/I)’ (2010) 11 DEÜHFD 739
• ——, ‘1961 Cenevre (Avrupa) Sözleşmesi’nin Türk Milletlerarası Tahkim Hukukundaki Yeri ve Uygulama Alanı (MTK m.I/VI)’ (2014) 3 UTTDER 137