İkinci Dünya Savaşı’nın İzmir’deki Hububat Üretimine Etkisi

Yıl 2017, Cilt: 33 Sayı: 95, 93 - 122, 01.06.2017

Pakize Çoban Karabulut

Öz

İkinci Dünya Savaşı’nın başlaması ile stoklarda yeterli miktarda olmayan ihracat
ürünlerinin, özellikle hububat çeşitlerinin fiyatlarında birkaç ay içinde ciddi artışlar görülmeye başlanmıştır. Köylü, fiyatları artan ürünlerin ekimine yönelerek, savaş buhranı
nedeniyle yaşadığı olumsuz etkileri minimize etmek istemiştir. Hükümet ise stoklarda
yeteri kadar hububat bulunmasını sağlayarak, yabancı ülkelerle yaptığı ihracat anlaşmalarını devam ettirmiştir. Bu sebeple, Millî Korunma Kanunu (MKK) ile savaş yıllarında
piyasanın düzenlenmesi, halkın gıda ihtiyacının karşılanması ve köylünün ihtiyaç duyduğu ürünü ekmesinin sağlanması amacıyla gerekli düzenlemeleri yapma yetkisi hükümete tanınmıştır. Ayrıca, fiyatların olağanüstü artışının da önüne geçilebilmesi için
önlemler alınmış, ancak alınan tüm önlemlere rağmen savaş sonuna kadar bu konuda
başarılı olunamamıştır. Çalışmada İkinci Dünya Savaşı sürecinde hububat çeşitleri gibi
temel tüketim maddelerinin, alınan kararlardan nasıl etkilendiği ve İzmir köylüsünün
bu ürünün ekimine verdiği önem detaylı olarak ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

İkinci Dünya Savaşı, İzmir Vilayeti, Millî Korunma Kanunu, Hububat, Türkiye Ekonomisi

The Effect Of The Second World War To Graın Productıon In Izmır

Öz

With the beginning of the World War II, export products that were not abundant
in stock, especially grain varieties, began to show a significant increase in their price in a
few months. The peasant, who tended to the cultivation of products increasing in price,
wanted to minimize the negative effects experienced by the war crisis. On the other
hand, the government, by ensuring that there was enough grain in stock, continued
export agreements made with foreign countries. For this reason, the authorization was
given to the government via Turkish National Security Law to stabilize the market in
the war time and to meet the food needs of the people and to make some arrangements
to ensure the cultivation of the needed product. Moreover, some precautions were also
taken in order to prevent the extraordinary increase in prices, but, in spite of all the
precautions, it was not successful in this regard until the end of the war. In this work,
how the grain, which was an important product in the Second World War period, was
affected by the decisions accepted and the importance that Izmir peasant gave to the
cultivation of this product, are discussed in detail. 

Anahtar Kelimeler

Second World War, Izmir Province, Turkish National Security Law, Grain, Turkish Economy

Kaynakça

• Bakanlar Kurulu Kararları
• Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğü
• Muamelat Genel Müdürlüğü
• Cumhuriyet Halk Partisi Fonu
• TBMM, Zabıt Ceridesi, 6. Dönem
• TBMM, Zabıt Ceridesi, 7. Dönem
• C.Türkiye İstatistik Kurumu Arşiv Belgeleri
• T.C. B. İ. G. M., Tarla Mahsulleri İstatistiği (1940-1942), Ankara.
• T.C. B.İ.G.M., Dış Ticaret Yıllık İstatistik (1942-1945), C 4, Ankara 1946.
• T.C. B.İ.G.M., Fiyat İstatistiği (1944-1948), Akın Matbaası, Ankara 1947.
• T.C. B.İ.G.M., Fiyat İstatistikleri (1934-1948), Akın Matbaası, Ankara 1950.
• T.C. B.İ.G.M., Fiyat İstatistikleri (1935-1943), Biricik Matbaa, Ankara 1947. T.C. B.İ.G.M., Hayvanlar İstatistiği 1944, Hüsnütabiat Basımevi, İstanbul 1946.
• T.C. B.İ.G.M., İstatistik Yıllığı (1942-1945), C 15, Ankara 1955.
• T.C. B.İ.G.M., İstatistik Yıllığı 1948, C 16.
• T.C. B.İ.G.M., Maliye İstatistikleri (1936-1947), Hüsnütabiat Matbaası,İstanbul 1949.
• T.C. B.İ.G.M., Selim Sabit Aykut, Rakamlarla İktisadi ve İçtimai Türkiye, Recep Ulusoğlu Basımevi, C 2, Ankara 1943.
• T.C. B.İ.G.M., Selim Sabit Aykut, Rakamlarla Türkiye, C 1, Ankara 1947.
• T.C. B.İ.G.M., Tarım İstatistikleri Özeti (1942-1963), Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara 1964.
• T.C. B.İ.G.M., Tarla Mahsulleri İstatistiği (1937-1946), Ankara 1947.
• T.C. B.İ.G.M., Tarla Mahsulleri İstatistiği (1940-1942), Ankara.
• T.C. B.İ.G.M., Tarla Mahsulleri İstatistiği (1940-1945), Ankara 1947.
• T.C. B.İ.G.M., Tarla Ürünleri İstatistiği (1937-1939), Recep Ulusoğlu Matbaası, Ankara 1940.
• T.C. B.İ.G.M., Zirai İstatistik (1936-1956), Ankara 1957.
• Afyon Haber Gazetesi
• Akdeniz Gazetesi
• Anadolu Gazetesi
• Aydın Gazetesi
• Aydın Halkın Dili Gazetesi
• Balıkesir Gazetesi
• Resmî Gazete
• İzmir’de Köycülük Emirler ve Öğütler Dergisi, S 9, Şubat 1945.
• Akşin, Sina, Kısa Türkiye Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları,İstanbul 2011.
• Boratav, Korkut, Türkiye İktisat Tarihi (1908-2002), İmge Kitabevi, İstanbul 2005.
• Bulmuş, İsmail, Tarımsal Fiyat Oluşumunda Devlet Müdahalesi, Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları, Ankara 1978.
• Çavdar, Tevfik, Türkiye Ekonomisinin Tarihi (1900-1960), İmge Kitabevi, Ankara 2003.
• Dokuyan, Sabri, 1945-1950 Yılları Arasında Türkiye (Dış Politika-İç Politika), IQ Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2013.
• Feyizoğlu, Turhan, Bir Paylaşma Planının Perde Arkası Türkiye 1945, Bizim Kitaplar, İstanbul 2007.
• Gezgin, İsmail, Tarih Boyunca Çeşme, Şenocak Yayınları, İzmir 2009.
• Güneş, Gönül, İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Ankara’da Günlük Yaşam, Alter Yayınları, Ankara 2013.
• İhsan Bayram, Değirmendağı, Heyamola Yayınları, İstanbul 2011.
• İzmirli, Zuhal - İzmirli, Yücel, Makedonya’dan Esen İmbat, Kırmızı Kedi Yayınları, İstanbul 2010.
• Karabekir, Kazım, Günlükler (1906-1948), çev. Budak Kayabek, C 2, İstanbul 2009.
• Kemal H. Karpat, Kısa Türkiye Tarihi (1800-2012), Timaş Yayınları, İstanbul 2012.
• Keser, Ulvi, Yunanistan’ın Büyük Açlık Dönemi ve Türkiye, IQ Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2008.
• Metinsoy, Murat, İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye Savaş ve Gündelik Yaşam, Homer Kitabevi, İstanbul 2007.
• Önder, Zehra, II. Dünya Savaşı’nda Türk Dış Politikası, çev. Leyla Uslu,Bilgi Yayınları, Ankara 2010.
• Özata, Murat, Türkiye-ABD İlişkileri (1943-1945), Akademi Titiz Yayınları, İstanbul 2014.
• Seydi, Süleyman, 1939-1945 Zor Yıllar! 2. Dünya Savaşı’nda Türkiye’de İngiliz-Alman Propaganda ve İstihbarat Savaşı, Asil Yayınları, Ankara 2006.
• Pektaş, Şerafettin, Millî Şef Döneminde Cumhuriyet Gazetesi, Fırat Yayınları, İstanbul 2010.
• Tekeli, İlhan – İlkin, Selim, Cumhuriyetin Harcı- Köktenci Modernitenin Ekonomik Politikasının Gelişimi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları,İstanbul 2004.
• Tekeli, İlhan- İlkin, Selim, İktisadi Politikaları ve Uygulamalarıyla İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, İletişim Yayınları, C 2, İstanbul 2014.
• Timur, Taner, Türk Devrimi ve Sonrası, İmge Kitabevi, İstanbul 2001.
• Yetkin, Sabri- Erkan Serçe, Kuruluştan Günümüze İzmir Ticaret Borsası Tarihi, İzmir Ticaret Borsası, İzmir 1998.
• Yıldız, Aytaç, Üç Dönem Bir Aydın: Burhan Asaf Belge (1899-1967), İletişim Yayınları, İstanbul 2011.
• Akman, Şefik Taylan-İnci Solak Akman, “II. Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’de Hububat Üretiminin Vergilendirilmesi”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, S 1/2, 2011, ss.73-91.
• Özer, Sevilay, “II. Dünya Savaşı Yıllarında Uygulamaya Konulan Toprak Mahsulleri Vergisi ve Köylü Üzerindeki Etkisi”, Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, S 5, 2011, ss.215-234.
• Özlü, Hüsnü, “Arşiv Belgelerine Göre, İkinci Dünya Savaşı’nda İzmir ve Trakya’nın Savunmasına Yönelik Türk İngiliz Heyetinin Görüşmeleri ve Alınan Önlemler”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XII/24, İzmir 2012, ss.73-91.
• Sarısır, Serdar, “II. Dünya Savaşı Yıllarında Anadolu Sahillerine Sığınan Yunanlı Sivil Mülteciler”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S 7, Bahar/2010, ss.508-509.
• Topuz, Hüseyin, “Cumhuriyet Dönemi Ekonomisinde Tarımsal Yapının İncelenmesi (1923-1950)”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C 12, S 3, 2007, ss.367-380.
• Yüce, Mehmet, “Avarız Vergisinin Muhteşem Dönüşü: Olağanüstü Vergiler”, Akademik Bakış, S 3, Temmuz/2004, ss.1-19
• Çetin, Hasan, İkinci Dünya Savaşı Süresinde Türkiye’nin Sosyo-Ekonomik Durumu (1939-1945), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Uludağ 2007 Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, C 4.