Oltu’nun İşgali, Kurtuluşu Ve Anavatan’a Katılımı (1878-1920)

Yıl 2017, Cilt: 32 Sayı: 94, 29 - 48, 05.03.2017

Selami Kılıç

Öz

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonrası 3 Mart 1878’de imzalanan Ayastefanos (Yeşilköy) Antlaşması’na göre, Oltu, savaş tazminatı karşılığı Kars, Ardahan Batum ve Bayezid sancakları ile birlikte Rusya’ya bırakıldı. Bölgedeki Rus işgali tam 40 yıl sürdü ve 25
Mart 1918’de Türk ordusunun Oltu’ya girmesiyle son buldu.

Oltu halkı, 30 Ekim 1918’de imzalanan Mondros Mütarekesi koşullarını kabul etmeyerek, yeniden örgütlenmeye başladı. 18 Ocak 1919’da Kars’ta kurulan “Cenubi Garbi
Kafkas Hükümeti” ne bağlı “Şûra Şubeleri” arasına Oltu da katıldı. Ancak bu hükümetin İngilizler tarafından dağıtılmasından sonra “Oltu İslam Komitesi” harekete geçerek,
“Oltu Şûra Hükümeti”ni kurdu.

Oltu ve çevresini bir yıl kadar başarı ile yöneten ve Ermenileri sınırları içerisine
sokmayan “Oltu Şûra Hükümeti” Büyük Millet Meclisi Hükümetine Oltu’nun Anavatana katılma arzusunda olduğunu bildirdi. Büyük Millet Meclisi, 17 Mayıs 1920’de bu
isteği kabul ederek, Oltu’nun Anavatana katıldığını ilan etti. Bu arada Ermeniler 1920
Haziranı’nda Oltu’yu işgal etmek için taarruza geçtilerse de yerli kuvvetlerin ve IX. Kafkas
Tümeni’ne bağlı birliklerin karşı taarruzu ile kesin zafer kazanıldı. Böylece Oltu’nun bir
Türk yurdu olduğu gerçeği kabul edilmiş oluyordu.

Anahtar Kelimeler

Oltu Şûra Hükümeti, Cenubi Garbi Kafkas Hükümeti, Kars, Mondros Mütarekesi

The Occupatıon, Lıberatıon And Partıcıpatıon Of Oltu To Homeland (1878-1920)

Öz

According to the Ayastefanos (Yeşilköy) Treaty on 3 March 1878, Oltu was delivered
to Russia together with the districts of Kars, Ardahan, Batum and Bayezid as a reparation
of war. The Russian occupation lasted 40 years and came to an end with the coming of
the Turkish Army on 25 March 1918.

People in Oltu began to reorganize themselves, refusing to obey the articles of Armistice of Mudros signed on 30 October 1918. In the “Council Offices”, ancillary to
“Cenubi Garbi Kafkas Hükümeti” founded in Kars on 18 January 1919, Oltu took place,
after the annihilation of this Government by the English, The Oltu Islamic Comittee
went into action and founded “Oltu Şûra Government”.

The “Oltu Şûra Government” successfully governed Oltu around a year and did
not let the Armenians into its borders. Oltu Şûra Government also let the Grand National Assembly Government know that Oltu wanted to join the motherland. The Grand
National Assembly declared that Oltu had been added to motherland on 17th of May in
1920. Though the Armenians attacked Oltu in June 1920 in order to conquer, they were
defeated by the local forces and the 9th Kafkas division. As a result of this, the fact that
Oltu was a land of Turks was accepted.

Anahtar Kelimeler

Armistice of Mudros, Oltu Şûra Goverment, Oltu Islamic Comittee, 9th Kafkas Division

Kaynakça

• Akdağ, Y.H., “Kurtuluş Savaşı Tarihimizde Önemli Bir Noktanın Aydınlatılması”, Kars Halkevi Dergisi (Doğuş), Yıl: 5, S 46 (İlkteşrin Ekim), Kars, s.17-19, 1939.
• Aslan, B., I. Dünya Savaşı Esnasında Azerbaycan Türklerinin Anadolu Türklerine “Kardaş Kömeği (Yardımları)” ve Bakü Müslüman Cemiyet-i Hayriyesi, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2000.
• Aslan, B., “I. Dünya Savaşı Esnasında Azerbaycan Türklerinin Erzurum Ahalisine Yaptığı Kardaş Kömeği (Yardımı)”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S 6, Erzurum, s. 161-178, 1996.
• Akbulut, D. A., “Brest Litovsk’ta ‘Arazi-i Meşgule’ Meselesi”, Akademik Açı, 1996/1, Samsun, s. 1-9, 1996.
• Aydoğan, E. (Haz.), Oltu Şûra Hükümetinin Ermeni Mücadelesi, Salkım Söğüt Yayınları, Ankara, 2005.
• Dayı, S. E., Elviye-i Selâse’de (Kars, Ardahan, Batum) Milli Teşkilatlanma, Kültür Eğitim Vakfı Yayınları, Erzurum, 1997.
• Gerhard, M. von., Der Nationale Kampf der Rußland Türken, Berlin, 1936.
• Erdoğan, F., Türk Ellerinde Hatıralarım, Yeni Matbaa, Ankara, 1954.
• Genelkurmay Başkanlığı Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Dairesi Başkanlığı Arşivi (ATASE).
• Gökdemir, A.E., Cenub-i Garbi Kafkas Hükümeti, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1989.
• Haşimoğlu, M., “Bakü İslam Cemiyeti Hayriyesi ve Oltu Milli İslam Komitesi”, Tarih Yolunda, S 2, Erzurum, s. 13-22, 1959.
• Haşimoğlu, Y., (TBMM. İlk Dönem Oltu Milletvekili), Hayat ve Hatıralarından, Ankara.
• ------------, Hatıralar, (Haz: Süreyya Şehidoğlu), Ankara Basım ve Ciltevi, Ankara, 1973.
• Kılıç, S., Türk-Sovyet İlişkilerinin Doğuşu (Brest-Litovsk Barışı ve Müzakereleri), Dergâh Yayınları, İstanbul, 1998.
• Kırzıoğlu, M. F., “Cenûbu-Garbi Kafkas Cumhuriyeti (Kars Milli-Şûrâ Hükümeti)”, Türk Kültürü, S 72, İstanbul, 1968, s. 948-968.
• Kurat, A.N., Türkiye ve Rusya, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1990. ------------, “Üç Sancak: Kars, Batum, Ardahan”, Türk Yurdu, VII/3 (345), Ankara, s. 25-28, 1970.
• Munschi, H., Die Republik Aserbeidschan, Berlin, 1930.
• Önal, S., Milli Mücadele’de Oltu, Ayyıldız Matbaası, Ankara, 1968.
• ------------, “Oltulu Yusuf Ziya Bey”, Türk Kültürü, S 70, İstanbul, 1968, s. 733-736.
• ------------, “Oltu’nun 50. Kurtuluş Yıldönümü”, Türk Kültürü, S 65, İstanbul, 1968, s. 311-315,
• ------------, “Oltu Şûra Hükümeti ve Oltu’nun Anavatanla Birleşmesi”, Türk Kültürü, S 72, İstanbul, 1968, s. 969-983.
• Şehidoğlu, S., “Keğanili Mahmut Ağa”, Tarih Yolunda Erzurum, S 5-6, Erzurum, 1960, s. 27-28.
• Suny, R. G., Bakü Komünü, Türkçesi: Kudret Emiroğlu, Belge Yayınları, İstanbul, 1990.
• TBMM. Zabıt Ceridesi, I/1, 17 Mayıs 1335, Ankara, 1959.
• Türk İstiklal Harbi Doğu Cephesi (1919-1921), III, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1965.