Atatürk Dönemi Ve Sonrasında Türkiye-İtalya İlişkilerini Etkileyen Faktörler

Yıl 2015, Cilt: 31 Sayı: 91, 69 - 92, 01.05.2015

Mevlüt Çelebi

Öz

XX. yüzyılın başlarından ortalarına kadar, Osmanlı Devleti ve yerine kurulan Türkiye
Cumhuriyeti’nin İtalya ile ilişkileri inişli çıkışlı olmuştur. Osmanlı toprağı olan Trablusgarp bölgesine yerleşen İtalya, I. Dünya Savaşı’na da Anadolu’da toprak kazanmak için girdi. Bunun için
İngiltere ve Fransa ile gizli antlaşmalar imzaladı. Fakat savaştan sonra Müttefikleri İtalya’ya verdikleri sözleri tutmadılar. Bunun üzerine İtalya, ekonomik imtiyazlar elde etmek için Anadolu’da
başlayan İstiklâl Savaşı’nı destekledi.
Anadolu’ya yayılma hedefine bu dönemde de ulaşamayan İtalya’da iktidara gelen Mussolini, gözünü Anadolu’ya dikti. Türkiye Cumhuriyeti, ilk yıllarında İtalya’yı en büyük tehdit olarak
gördü. 1928’de Türkiye ile İtalya arasında imzalanan dostluk antlaşması ilişkileri yumuşatmakla
birlikte, iki ülke ilişkileri hiçbir zaman istenen düzeye gelmedi. II. Dünya Savaşı’dan yenik ayrılan İtalya’da meydana gelen rejim değişikliğinden sonra Türk-İtalyan ilişkileri dostane bir seyir
takip etti.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, İtalya, Türk-İtalyan İlişkileri, Atatürk, Mussolini

The Factors Affectıng Turkey-Italy Relatıons In Atatürk Perıod And After

Öz

Since the beginning of the 20th century, until 1945, it has been bumpy relations with the
Ottoman Empire and Turkey with Italy. The settling in Tripoli, Italy entered the First World War
to gain ground in Anatolia. For this purpose, it has signed secret agreements with Britain and
France. But after the war, the Allies did not keep their promises to Italy. Italy supported the War
of Independence that began in Anatolia in order to obtain economic concessions.
In 1922, Mussolini came to power in Italy, chose to spread Anatolia target. The Republic of
Turkey was seen as the biggest threat to Italy. Although softened in 1928 friendship treaty signed
between Italy and Turkey relations, bilateral relations have never come to the desired level. In
Italy, it was defeated in Second World War after the regime change occurred from the TurkishItalian relations was followed by a friendly looking

Anahtar Kelimeler

Turkey, Italy, Turkey-Italy Relations, Atatürk, Mussolini

Kaynakça

• Archivio Storico Diplomatico Ministero degli Affari Esteri
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi
• Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Arşivi
• Türkiye Cumhuriyeti Roma Büyükelçiliği Arşivi
• Ufficio Storico Stato Maggiore dell’Esercito
• Akşam
• Cumhuriyet
• Hâkimiyet-i Milliye
• İkdam
• Milliyet
• Resmi Gazete
• Son Posta
• Ulus
• Vakit
• Vatan
• Zafer
• “L’Attivita e lo sviluppo del Banco di Roma nell’Egitto e in Asia Minore”, Rassegna Italiana del Mediterraneo, No.1, (Gennaio 1921)
• AKŞİN, Aptülahat, Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasisi, Ankara 1991.
• ARAS, Ahmet, Amerikan Belgelerinde II. Dünya Savaşı Sonrası Türkiye (1945-1950), Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlk. ve İnk. Tarihi Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2007.
• ATATÜRK, Gazi Mustafa Kemal, Nutuk-Söylev, C II, TTK Yay., Ankara, 1984.
• Atatürk’ün Millî Dış Politikası, C II, Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara, 1994.
• Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri -IV-, TTK Yay., Ankara, 1991.
• BAYUR, Yusuf Hikmet, XX. Yüzyılda Türklüğün Tarih ve Acun Siyasası Üzerindeki Etkileri, TTK Yay., Ankara, 1974.
• BEVIONE, Giuseppe, L’Asia Minore e l’Italia, Torino, 1914.
• BULUT, Sedef, “Sovyet Tehdidine Karşı Güvenlik Arayışları: I. ve II. Menderes Hükümetlerinin (1950-1954) NATO Üyeliği ve Balkan Politikası”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S 41, (Mayıs 2008), s. 35-61.
• CAPRA, Giuseppe, L’Asia Minore e la Siria nei rapporti con l’Italia, S.Benigno Canavese, 1915.
• CEBESOY, Ali Fuat, Millî Mücadele Hâtıraları, İstanbul 1953.
• ÇELEBİ, Mevlüt, “Millî Mücadele’de İtalyan İşgalleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C IX, S 26, (Mart 1993), ss.395-416.
• ________, “Millî Mücadele Döneminde Türk-İtalyan İlişkileri”, Belleten, C LXII, S 233, (Nisan 1998), ss.157-206.
• ________, “İtalyanca Bir Dökümana Göre Kıbrıs Cumhuriyeti’ni Hazırlayan Gelişmeler”, II. Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi, (24-27 Kasım 1998), C II, Yayına Hazırlayanlar: İsmail Bozkurt, Hüseyin Ateşin, M. Kansu, Gazimağusa, 1999, ss.231-237.
• ________, Millî Mücadele Döneminde Türk-İtalyan İlişkileri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara, 2002.
• ________, “Başvekil İsmet Paşa’nın İtalya Seyahati”, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih İncelemeleri Dergisi, C XXII, S 2, (Aralık 2007), ss. 21- 52.
• ________, Başvekil İsmet Paşa’nın İtalya Seyahati ve Yankıları, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını, İzmir, 2009.
• DERİNGİL, Selim, Denge Oyunu, İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Dış Politikası, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1994.
• GIANNINI, Amedeo, La Questione Orientale alla conferenza della pace, Roma 1921.
• GIORDANO, Giancarlo, Carlo Sforza: La diplomazia 1896-1921, Milano 1987.
• GÖNLÜBOL, Mehmet-Sar, Cem, Olaylarla Türk Dış Politikası, C I, (1919-1973), AÜSBF Yay., Ankara, 1987.
• GRASSI, Fabio L., L’Italia e la questione turca (1919-1923), Opinione pubblica e politica estera, Silvio Zamorani Ed. Torino, 1996.
• IMPERATORI, Giulio, “In Anatolia- Dal Meandro al Duden-”, Rassegna Italiana del Mediterraneo, No: 7, (Agosto 1921), ss.207-209.
• KURTCEPHE, İsrafil, Türk-İtalyan İlişkileri (1911-1916), TTK Yayını, Ankara, 1995.
• MACARIO, Gianni Baj, “Notizie sulla campagna Turco-Greca,1919-1922 -I-”, Rivista militare italiana, -V-, (Novembre 1931), ss.1669-1703.
• MANTEGAZZA ,Vico, Italiani in Oriente, Eraclea, Roma 1922.
• MUSSOLINI, Benito, “La luna crescente”, Gerarchia, -I-, (25 Settembre 1922), ss. 477-479. NOLFO, Enrico Di, Mussolini e la politica estera italiana, Padova 1960.
• PACE, Biagio, Dalla pianura di Adalia alla valle del Meandro, Milano 1927.
• PARIBENI, Roberto, L’Asia Minore e la regione di Adalia, Roma 1915.
• PETRICIOLI, Marta, L’Italia in Asia Minore, Firenze, Sansoni Ed. 1983.
• ________, Archeologia e politica estera tra le due guerre, Firenze 1988.
• PRETORO, Francesco Di, “L’Asia Minore e l’Italia attraverso la storia”, Gerarchia, -I-, (25 Ottobre l922), ss. 605-613.
• RAİNERO, Romain, Storia della Turchia, Marzorati, Milano, 1972.
• ________, “Kemal Atatürk Devriminin İtalya‘daki Yankıları”, Atatürk’ün Düşünce ve Uygulamalarının Evrensel Boyutları, (2-6 Kasım 1981), Uluslararası Sempozyum, TTK Yay., Ankara, 1983, ss.121-129.
• SFORZA, Carlo, Un anno di politica estera, (raccolti a cura di Amedeo Giannini), Roma 1921.
• SILLANI, Tomaso, “L’Asia Minore”, Nuova Antologia, Anno:51, C CLXXXI, Fas., 1055 (1 Gennaio 1916), ss.66-79.
• SOYAK, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıralar II, Yapı Kredi Bankası Yayını, İstanbul, 1973.
• SOYSAL, İsmail, Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, C I, (1920-1945), TTK Yay., Ankara, 1983.
• Trattati e Convenzioni fra il Regno d’Italia e gli altri Stati, Volume: 27, (1 Gennaio-31 Dicembre 1921), Ministero Degli Affari Esteri, Roma, 1931.
• Türk Dış Politikası, C I, Editör: Baskın Oran, İletişim Yayınları, İstanbul, 2001.
• TURAN, Şerafettin, İsmet İnönü Yaşamı, Dönemi ve Kişiliği, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2003.
• Türk İstiklâl Harbi, C II, Batı Cephesi, 1. Kısım, Genkur. Başk. Yay., Ankara, 1963.
• Türk İstiklâl Harbi, C II, Batı Cephesi, 4. Kısım, Genkur. Başk. Yay., Ankara, 1974.
• Türk İstiklâl Harbi, C 7, İdarî Faaliyetler, Genkur. Başk. Yay., Ankara, 1975.
• Türkiye Dış Politikasında 50 Yıl Cumhuriyetin İlk On Yılı ve Balkan Paktı (1923-1934), Dışişleri Bakanlığı Araştırma ve Siyaset Planlama Genel Müdürlüğü, Ankara, (t.y.)
• YANIK, Lerna K., “Atlantik Paktı’ndan NATO’ya: Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Türkiye’nin Konumu ve Uluslararası Rolü Tartışmalarından Bir Kesit”, Uluslararası İlişkiler, C 9, S 34 (Yaz 2012), s. 29-50.
• Webster, Richard A., L’imperialismo industriale italiano, 1908-1915, İtalyancaya çeviren: Mariangela Chiabrando, Torino, Giulio Einaudi Ed.,1974.
• Weisband, Edward, İkinci Dünya Savaşı’nda İnönü’nün Dış Politikası, Çev. M. Ali Kayabal, İstanbul, Milliyet Yay., 1974.
• http://www.deik.org.tr/Konsey/78/Türk_İtalyan.html. (Erişim:04.04.2014 23:22.)
• http://www.gib.gov.tr/fileadmin/mevzuatek/uluslararasi_mevzuat/ITALYA.
• htm (Erişim:04.04.2014 23:24.)