Çankırı’da Yayınlanan Gazetelere Göre Menemen Olayı

Yıl 2012, Cilt: 28 Sayı: 83, 39 - 64, 07.07.2012

İsmet Özen

Öz

23 Aralık 1930’da Menemen’de Cumhuriyet rejimine karşı bir irtica olayı meydana gelmişti. Olayda Kubilay Bey ve iki bekçi şehit edilmişse de kısa sürede olayın elebaşları etkisiz hale getirilmiş ve ardından yargılama süreci başlamıştı. Menemen Olayı tüm yurtta olduğu gibi Çankırı’da da büyük bir üzüntü ve nefretle karşılanmıştı. Bu çalışmada, Menemen Olayının, Çankırı’da yayınlanan iki yerel gazeteye (Çankırı ve Çankırı’da Duygu) yansıması ele alınmıştır. Adı geçen iki gazetede Menemen Olayının süreci ve duyulan tepkiler ortaya konmaya çalışılmıştır. Haberler ulusal basından alınmış olmakla beraber tepkiler ve tepki içeren yazılar Çankırı’ya özgüdür. Adı geçen gazetelerde, Menemen Olayı sürecinin okuyucuya nakledilmesi, olayın lanetlenmesi ve halkın yeni rejime bağlılığını vurgulama konusunda herhangi bir görüş ayrılığı yoktur. Bundan başka gazeteler, Hükümetin izlemiş olduğu politikayı destekleyen haber ve yazılara yer vermiştir. 23 Aralık 1930’da Menemen’de Cumhuriyet rejimine karşı bir irtica olayı meydana gelmişti. Olayda Kubilay Bey ve iki bekçi şehit edilmişse de kısa sürede olayın elebaşları etkisiz hale getirilmiş ve ardından yargılama süreci başlamıştı. Menemen Olayı tüm yurtta olduğu gibi Çankırı’da da büyük bir üzüntü ve nefretle karşılanmıştı. Bu çalışmada, Menemen Olayının, Çankırı’da yayınlanan iki yerel gazeteye (Çankırı ve Çankırı’da Duygu) yansıması ele alınmıştır. Adı geçen iki gazetede Menemen Olayının süreci ve duyulan tepkiler ortaya konmaya çalışılmıştır. Haberler ulusal basından alınmış olmakla beraber tepkiler ve tepki içeren yazılar Çankırı’ya özgüdür. Adı geçen gazetelerde, Menemen Olayı sürecinin okuyucuya nakledilmesi, olayın lanetlenmesi ve halkın yeni rejime bağlılığını vurgulama konusunda herhangi bir görüş ayrılığı yoktur. Bundan başka gazeteler, Hükümetin izlemiş olduğu politikayı destekleyen haber ve yazılara yer vermiştir. 

Anahtar Kelimeler

Menemen Olayı, Kubilay, Çankırı, Çankırı Gazetesi ve Çankırı’da Duygu Gazetesi

The Menemen Affair Acording to Çankırı Press

Öz

A reactionist affair happened against new republican regime of Turkey in Menemen on 23 December 1930. Although Kubilay and two guards were martyrized, the
leaders of the affair got killed or arrasted and after that the process of trial began. The
Menemen Affair caused big sadness and dislike in country and Çankırı as well. In this
essay, the reflections of the Menemen Affair from two Çankırı Press (Çankırı and Çankırıda Duygu) have been examined. The news of Menemen Affair and reactions against
it have been searched. Though news of the Menemen Affair had been quoted from national press, reactions and articles were peculiar to Çankırı Press. In named above Çankırı press, there is no difference about conveying information of the Menemen Affair,
damning of Affair and stressing point of loyalty of people to the new regime. Moreover,
these newspapers supported Government’s policy about the affair with their news and
comments.

Anahtar Kelimeler

The Menemen Affair, Kubilay, Çankırı, Çankırı Press, Çankırıda Duygu Press

Kaynakça

• ACAR, Bahriye, “İzmir Basınında Menemen Olayı”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Yay., İzmir 1998, Sayı:8, Cilt:3, s.137-146.
• ACAR, Bahriye, İzmir Basınında Menemen Olayı, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 1997.
• AĞAOĞLU, Ahmet, Serbest Fırka Hatıraları, İletişim Yayınları, İstanbul 2011.
• ATİLHAN, Cevat Rifat, Menemen Hadisesinin İç Yüzü, Yaylacık Matbaası, Akyurt Neşriyat, İstanbul 1968.
• AYSAL, Necdet, Yönetsel Alanda Değişimler ve Devrim Hareketlerine Karşı Gerici Tepkiler “Serbest Cumhuriyet Fırkası–Menemen Olayı”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.44, Güz 2009, s.581-625.
• BİNGÖL, Sedat, 150’likler Meselesi: Bir İhanetin Anatomisi, Bengi Yayınları, Ankara 2010.
• NOYAN, Mehmet, Milli Mücadelede Yüzellilikler Olayı ve Rıza Tevfik Bölükbaşı, Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2007.
• ÇAĞATAY, Neşet, Türkiye’de Gerici Eylemler (1923’den Bu Yana), Ankara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1972.
• ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1839-1950), İmge Kitabevi, Ankara 2008.
• ÇERKEZ Ethem, Anılarım, Berfin Yayınları, İstanbul, 1998.
• ERDEHA, Kamil, Yüzellilikler Yahut Milli Mücadelenin Muhasebesi, Tekin Yayınevi, İstanbul 1998.
• ESENGİN, Kenan, Millî Mücadele’de İç Ayaklanmalar, Ağrı Yayınları, İstanbul, 1975.
• GOLOĞLU, Mahmut, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-I 1924-1930, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2009.
• GÜRSOY, Metin, Dünyadaki Büyük Ekonomik Krizler ve Türkiye Ekonomisine Etkileri, Metis Yayınları, İstanbul 1989.
• HALICI, Şaduman, Yüzellilikler, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir 1998.
• SOYSAL, İlhami, 150’likler, Gür Yayınları, İstanbul 1988.
• KAZGAN, Gülten, Türkiye Ekonomisinde Krizler (1929–2001), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2008.
• ATATÜRK, Kemal, Nutuk 1919-1927, Hazırlayan: Zeynep Korkmaz, Atatürk Araştırma Merkezi, 1995.
• KÖSE, Erdinç , Menemen Olayı ve Ulusal Basındaki Tepkiler, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2007.
• KURNAZ, Cemal, Ahmet Talat Onay, Hayatı-Eserleri, Milli Eğitim Bakanlığı Yayını, Ankara 1999.
• KURTOĞLU, İsmail, Menemen Olayı, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir 2000.
• KUTAY, Cemal, Çerkez Ethem Dosyası, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 1990.
• KUTAY, Cemal, Yüzellilikler Faciası, Tarih Kütüphanesi Yayınları, İstanbul 1955.
• Millet Meclisi Tutanak Dergisi, D. III, C. 22, Sa. 2, http://www.tbmm.gov.tr/tarihce/ataturk_konusma/3d4yy.htm. (Erişim Tarihi: 01.07.2012)
• ERGÜN, Mustafa, Atatürk Devri Türk Eğitimi, http://www.egitim.aku.edu.tr/ata2.htm. (Erişim Tarihi: 02.07.2012).
• OKYAR, Fethi, Üç Devirde Bir Adam, Yay. Haz., Cemal Kutay, İstanbul, Tercüman Yayınları, İstanbul 1980.
• ÖZDEMİR, Kamuran, Cumhuriyet Döneminde Şapka Devrimi ve Tepkiler, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir 2007.
• ÖZTÜRK, Kazım, Türk Parlamento Tarihi, Cilt.3, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara 1995.
• SELMAN, Yaşar, “Menemen Kubilay Anıtı’nın Açılışı”, History Studies, Volume 3/2, 2011, s.385-400.
• SOYAK, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıralar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010.
• ŞİMŞİR, Bilal N. , Kürtçülük II (1924-1999), Bilgi Yayınevi, 2009.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 2, İçtima Senesi 2, Cilt. 7, TBMM Matbaası, Ankara 1970.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:3, İçtima:4, Cilt:24.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:3, İçtima:4, Cilt:25.
• TEZEL, Yahya S., Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2002.
• TUNÇAY, Mete, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması (1923-1931), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Ankara 2010.
• UĞURLU, Nurer, Kürtler ve Şeyh Sait İsyanı, Örgün Yayınları, 2006.
• ÜSTÜN, Kemal, Devrim Şehidi Öğretmen Kubilay, Çağdaş Yay., İstanbul 1990.
• YEŞİL, Ahmet, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Cedit Neşriyat, Ankara 2002.
• YETKİN, Çetin, Serbest Cumhuriyet Fırkası Olayı, Karacan Yayınları, İstanbul 1982.
• YÜZDEMİR, Ali, “Çankırı Yerel Basını, “Necât ve Çankırı” Örnekleri”,
• Çankırı Araştırmaları Dergisi, Sayı.3, Kasım 2008, s.161-179. Gazeteler
• Çankırı, 10 Şubat 1931; 24 Şubat 1931; 10 Mart 1931; 31 Mart 1931.
• Çankırı’da Duygu, 3 İkinci Kanun 1931; 10 İkinci Kanun 1931, 17 İkinci Kanun 1931, 7 Şubat 1931, 14 Şubat 1931.
• Resmi Ceride, 22.12.1341, Sayı, 230; 13.12.1341, Sayı:243.
• Resmi Gazete, 3.1.1931, Sayı:1689; 3.2.1931, Sayı:1716; 28.2.1931, Sayı.1735.