Antalya’da Salgın Hastalıklar (1894-1922)

Yıl 2008, Cilt: 24 Sayı: 71, 445 - 486, 07.07.2008

Ali Rıza Gönüllü

Öz

Antalya, sahip olduğu fiziki yapıdan ve deniz ticaret yolları üzerinde
bulunmasından dolayı, salgın hastalıklara açık olan bir şehirdir. Bilhassa
XIX. Yüzyılın son yıllarından itibaren, Antalya’da önemli salgın hastalıklar
meydana gelmiştir. Antalya’da ortaya çıkan salgın hastalıklar arasında kolera, veba, tifüs, çiçek, sıtma gibi hastalıklar bulunmaktadır. Antalya’da salgın hastalıklar, daha çok insanların yoğun olarak yaşadığı ve sağlık şartlarının uygun olmadığı mekanlarda meydana gelmekte ve kısa bir süre içinde
etrafa yayılmaktadır. Salgın hastalık tehlikesi belirdiği zaman mahalli yönetim, merkezi yönetimle işbirliği içine girmekte ve hemen sıhhi önlemler
alınmakta, temizlik şartları yerine getirilmekte, mahallinde ve kara ile deniz ticaret yolları üzerinde karantina tedbirleri uygulanmaktadır. Antalya’da meydana gelen salgın hastalıklar neticesinde bir çok insan ölmüş, ticari hayatta önemli meseleler ortaya çıkmış ve devlet önemli ölçüde maddi zarara uğramıştır. Böylece salgın hastalıklar ferdi, sosyal ve ekonomik
hayatta telafisi imkansız kayıplar meydana getirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Salgın Hastalık, Kolera, Veba, Çiçek, Tifüs, Sıtma, Karantina, Antalya

Epidemic Diseases in Antalya (1894-1922)

Öz

Antalya is a city which is adequate to diseases because of its physical
conditions and being on trade roads. Especially important diseases occured at the end of XIX. century in Antalya. Epidemic diseases occured in
Antalya as cholera, typhus, smallpox, malaria and plague. Epidemic diseases in Antalya occured at the places where people lived crowdedly and
spread in a short time, mostly in the places which were not suitable for health conditions. When an epidemic disease danger occured, city administration cooperated with central administration and took health precautions,
execute cleaning conditions and quarantined locally, land or sea trade roads. A lot of people died, important events happened in trade life and damaged state materially as the result of epidemic diseases in Antalya. So
epidemic diseases caused personal, social and economical losts which are
impossible to put back. 

Anahtar Kelimeler

Epidemic Disease, Cholera, Plague, Smallpox, Typhus, Malaria, Antalya

Kaynakça

• ARŞİV BELGELERİ OSMANLI ARŞİVİ 1.1.1.Bâb-ı Âlî Belgeleri
• 1.1.1.1.1310 Sonrası İrâde Maliye, (İ. ML.)
• 1.1.1.1.Sadaret Mektubî Kalemi Mühimme Kalemi (Odası), (A. MKT. MHM.).
• 1.1.2.Yıldız Sarayı Belgeleri
• 1.1.2.1.Yıldız Sadaret Hususî Maruzat Evrakı, (Y. A. Hus.).
• 1.1.3.DahiliKİTAP ve MAKALELER
• Ayar, Mesut, Osmanlı Devletinde Kolera İstanbul Örneği (1892-1895), İstanbul 2008.
• Beyoğlu, Süleyman, “Alanya Yapı Tarihine Dair Bazı Belgeler (1907-1919)”, Alanya Tarih ve Kültür Seminerleri III, Konya 2004, s.593-594.
• Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, İstanbul 1986.
• Çalık, Ramazan- Tepekaya, Muzaffer, “Birinci Dünya Savaşı Esnasında Anadolu’daki Salgın Hastalıklar ve Ermeniler”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 16 , Konya 2001, s.205-228.
• Erksan, Rıza, “Antalya’da Sıtma Mücadelesi”, Türk Akdeniz Dergisi, Sayı 3, Antalya Haziran 1937, s.22-24.
• Gönüllü, Ali Rıza, Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Alanya (1908-1938), Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara 2008.
• Gönüllü, Ali Rıza, Demokrat Parti Dönemi’nde Antalya (1950-1960), (Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Tarihi Ana Bilim Dalı Cumhuriyet Tarihi Bilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi.), İstanbul 2008.
• İnfeksiyon Hastalıkları, Editör: Ayşe Wilke Topçu-Gönen SöyletirMehmet Doğanay, İstanbul 1996.
• Kuruca, Nazım, “Salgın Hastalıkların XIX. Yüzyılda Trabzon ve Havalisinde İktisadi ve Sosyal Hayata Etkileri”, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı 9, Ankara Şubat 2007, s.11-22.
• Sarıyıldız, Gülden, “Karantina”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXIV, İstanbul 2001, s.463-465.
• Son Devir Osmanlı Hastaneleri, Editör: Ömer FarukYılmaz, İstanbul 2008.
• Şelâle Gazetesi, S.360, Antalya 10 Ocak 1951, s.1.
• Temel, Mehmet, Atatürk Dönemi’nde Bulaşıcı ve Salgın Hastalıklarla Mücadele, İstanbul 2008.
• Uzel, İlter, “İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde (1908-1918), Osmanlı Ordusunda Sağlık Hizmetleri”, Dördüncü Askeri Tarih Semineri Bildirileri, Ankara 1989, s.206-237. ye Nezâreti Belgeleri
• 1.1.3.1.Dahiliye Nezareti Teşrii Muamelat ve Islahat Komisyonu Belgeleri, (DH.TMIK. S.).
• 1.1.3.2.Dahiliye Nezâreti Umûr-ı Mahalliye-i Vilâyât Müdüriyeti, (DH. UMVM.).
• 1.1.3.3.Dahiliye Nezâreti Kalem-i Mahsus Müdüriyeti, (DH. KMS.).
• 1.1.3.4.Dahiliye Nezâreti Mektubi Kalemi, (DH. MKT.).
• SÂLNÂMELER Konya Vilâyeti Sâlnâmesi, Konya 1285.
• Konya Vilâyeti Sâlnâmesi, Konya 1317.
• Konya Vilâyeti Sâlnâmesi, Konya 1322.
• Konya Vilâyeti Sâlnâmesi, Konya 1332.