Osmanlı’dan Cumhuriyete Bir Bürokrat ve Siyasetçi: Mehmet Sabri Toprak (1878 – 1938)

Yıl 2008, Cilt: 24 Sayı: 71, 513 - 542, 07.07.2008

Seyfi Yıldırım

Öz

Mehmet Sabri Toprak, Darüşşafaka’nın posta-telgraf şubesinden mezun, bu okulun Balkan kökenli öğrencilerindendir. Mezun olduğu branşa
uygun olarak Posta ve Telgraf idaresinin alt ve üst kademelerinde görev
yapmış, Millî Mücadele’nin posta ve telgraf işlerini en üst sorumlu bürokrat olarak yürütmüştür. Bir İttihatçı olarak hem Mebusan Meclisi’nde hem
de Fenerbahçe yönetiminde bulunmuştur. Posta ve Telgraf alanındaki gelişmeleri çeşitli defalar gittiği Avrupa’da görme imkânı bulmuş ve bunlardan bazılarını ülkeye getirmiştir. Ayrıca onun modernist tarafı tarım sektörüne de yansımış olup Tarım Bakanlığı yaptığı dönemde hem Avrupa hem
de Sovyet Rusya’da incelemeler yaparak bu konudaki bazı yenilikleri ülkeye kazandırmıştır. Mustafa Kemal Atatürk’le yakın arkadaş olan Mehmet
Sabri Cumhuriyetin kuruluşundan 1938’deki ölümüne kadar milletvekili
olarak Meclis’te bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Sabri (Toprak), Posta ve Telgraf, Fenerbahçe, Millî Mücadele, Teceddüt Fırkası

An Ottoman and Republican Politician Bureaucrat: Mehmet Sabri Toprak (1878-1938)

Öz

Mehmet Sabri Toprak, a graduate of postal and telegraph division of
Darussafaka, was one of the Balkanite originated students at Darussafaka.
Toprak undertook some duties with various ranks at Postal Service in accordance with his graduation and carried on the duty of Postal and Telegraph during the National Struggle. He has been at the parliament as a member of Union and Progress Party and was a board member of Fenerbahce.
He had the chance to observe some innovations on postal and telegraph
service by visiting Europe in different times. His reformist side could be
easily seen in respect of the renovations which were transferred from Europe and Soviet Russia to Turkey in his ministry of agriculture period.
Mehmet Sabri Toprak was also a cordial friend of Mustafa Kemal Atatürk
and a member of parliament until 1938.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Sabri (Toprak), Postal and Telegraph, Fenerbahce, The National Struggle, Teceddut Party

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi BCA, Bakanlar Kurulu Kararları Fonu, .Fon Kodu: 030.18.1.1, Yer No: 4.44..4, Dosya _,1309.
• BCA, Başbakanlık Muamelat Fonu, Fon Kodu: 030.10.0.0, Yer No: 195.335..9, Dosya _ 232204M.
• BCA, Bakanlar Kurulu Kararları Fonu, .Fon Kodu: 030.18.1.1, Yer No: 4.46..5, Dosya _:1349; Ek No: 238/6;
• BCA. 030.18.1.1/25.42.3, Karar _ 5411.
• BCA. 030.10.0/200.362.11, Ek _ 23810.
• BCA. 030.18.1.1/16.67.13/ 2678.
• Emekli Sandığı Arşivi
• Mülki Tescil Fonu, 640 nolu Mehmet Sabri (Toprak) Emekli Sicil dosyası.
• Meclis Zabıtları
• Meclisi Mebusan Zabıtları
• MMZC, 26 Mart 1917, Cilt: 3, devre 3, TBMM Basımevi 1991, s.344, 345.
• MMZC, 26 Şubat 1918, Cilt 2, TBMM Basımevi 1991, s.534, 535.
• MMZC, Cilt 2, TBMM Basımevi 1991.
• MMZC, 5 Temmuz 1914, Cilt 21, TBMM Basımevi 1991, s.381-383.
• MMZC, 24 Mayıs 1914, Cilt 1, TBMM Basımevi 1991, s.179-183.
• MMZC, 26 Şubat 1334, Cilt: 2, TBMM Basımevi 1991, s.624,
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıtları
• TBMMZC, 14.04.1927, Cilt: 31, TBMM Basımevi, s.152-155.
• TBMMZC, 14.04.1927, Cilt 31, TBMM Basımevi, s.157-160.
• TBMMZC, 19.06.1927, Cilt 33, TBMM Basımevi, s.249-263.
• TBMMZC, 23.03.1325, Cilt:16, TBMM Basımevi, 1976.
• TBMMZC, 10.02.1926, Cilt: 22, TBMM Basımevi 1977, s.132-133.
• Yayınlanmış Arşiv Kaynakları
• Dâhiliye Nezareti Sicilli-i Ahval Defterleri Fihristi, Defter No: 163, Sıra No:
• 95, Sayfa No: 1294.
• KİTAPLAR
• Adaoğlu, H.Ahsen; Türkiye Hayvan Yetiştiriciliğinde Suni Tohumlama,
• Yenidesen Matbaası, Ankara 1960.
• Alşan, Reşat; Cumhuriyetin Kuruluşu ve İlk On beş Yılında PTT İşletmesi, Ankara 1990.
• Birgen, Muhittin; İttihat ve Terakki’de On sene İttihat ve Terakki Neydi? Hazırlayan: Zeki Arıkan, Kitap Yayınevi, 1. cilt, İstanbul 2006.
• Carr, E.H.; Sovyet Rusya Tarihi Bolşevik Devrimi 2 1917-1923, Cilt II, Çev. Metis Yayınları, İstanbul 1998.
• Dağlaroğlu, Rüştü; 1907-1987 Fenerbahçe Spor Kulübü Tarihi, İstanbul 1988.
• Demir, Fevzi; Osmanlı Devleti’nde II. Meşrutiyet Dönemi Meclis-i Mebusan Seçimleri 1908-1914, İmge Kitabevi, İstanbul 2007.
• Deringör, Halit; Fenerbahçe Cumhuriyeti ve Cumhurbaşkanları, Çağdaş Yayınları, 2. baskı, İstanbul 1998.
• Diker, Handan; Cumhuriyetin İlk Döneminde Haberleşmenin Gelişimi P.T.T. Örneği, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1995.
• Doğan, Yalçın; Fenerbahçe Cumhuriyeti, Tekin Yayınevi, 2. Baskı, İstanbul 1989.
• Eğitim Notları Yurt İçi Posta Taşıması, Posta Dairesi Başkanlığı Etüd ve Planlama Şubesi Müdürlüğü, Ankara 1968.
• Eskin, Şekip; Türk Posta Tarihi, Ankara 1942.
• Geçmişten Günümüze Posta Eğitim Notları, T.C. Ulaştırma Bakanlığı PTT Genel Müdürlüğü, Ankara 2007.
• Gökoğlu, Baha; Posta ve Telgraf Tarihine Ait Tetkikler: IV, İnkılâbımızda Posta ve Telgrafçılar, İkbal Kitaphanesi, İstanbul 1938.
• Şimşir, Bilal; Malta Sürgünleri, Bilge Yayınevi, İkinci Basım, Bilgi Yayınevi, İstanbul 1985.
• Tanrıkulu, Altan; Fenerbahçe Tarihi Efsaneleriyle, Kahramanlarıyla, Rakamlarıyla, Yapı ve Kredi Bankası Yayınları, İstanbul 2002.
• Tunaya, Tarık Zafer; Türkiye’de Siyasal Partiler, Cilt II, Mütareke Dönemi, Hürriyet Vakfı Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 1986.
• Turgay, S. Necati; Son 20 Yıl İçinde Türkiye Pamukçuluğu’nda Gelişmeler Üretim Endüstri Ticaret, Tarım Bakanlığı Bölge Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Yayın No:20, Ankara 1969.
• Türk Parlamento Tarihi, (ed): Kazım Öztürk, TBMM, II. Dönem 1923-1927, III. Cilt, Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları, No:3.
• Yalman, Ahmet Emin; Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, (1888-1922), Cilt: I, Pera Turizm ve Ticaret A.Ş., İstanbul 1997.; Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim 1922–1971, Yayına Hazırlayan: Erol Şadi Erdinç, 2. Baskı, Pera Turizm ve Ticaret A.Ş, İstanbul 2007.
• Ziraat Kanunları, T.C. Ziraat Vekâleti Neşriyatı, Sayı: 461, Ankara 1940.
• Zhukovksky, P. M.; Türkiye’nin Ziraî Bünyesi, Çev. C.Kıpçak-H.Nouruzhan- S. Türkistanlı, Ankara 1951.
• MAKALELER "Ziraat Vekilinin Rusya’daki Müşahadatı", Cumhuriyet, 23.1.1926.
• Durukal, Hüsnü Sadık; "Talat Paşa ile Nasıl Tanıştım", Pos-Tel, Aylık Meslek ve Kültür Dergisi, Ağustos 1961.
• İNTERNET Küçüksezer, Cemal; Darüşşafaka Tarihine Bakış ve Bir Değerlendirme Denemesi, http://www.darussafaka.org.tr/tarihce2.asp, alınma tarihi 28.3.2008.
• http://tr.wikipedia.org/wiki/Dar%C3%BC%C5%9F%C5%9Fafaka