Damat Ferit Paşa Hükümetleri Döneminde Kuva-yı Milliye Hareketine Yöneltilen İthamlar

Yıl 2008, Cilt: 24 Sayı: 70, 17 - 56, 03.03.2008

Osman Akandere

Öz

Millî Mücadele Dönemi’ne bakıldığı zaman Kuvâ-yı Milliyeciler, yalnız İtilaf Devletleri ile değil, Damat Ferit Paşa Hükümetleri ve Millî Mücadele’ye muhalif basın ile de mücadele etmişlerdir. Nitekim gerek Sultan Vahdettin gerekse de Damat Ferit Paşa Hükümetleri Anadolu’da düşmanla mücadele eden Kuvâ-yı Milliye’nin önüne geçebilmek için azamî derecede gayret sarf etmişlerdir. Kuvâ-yı Milliye Hareketi’ni, İttihatçılık, Bolşeviklik, asilik, dinsizlik vb. şekillerde suçlayarak halkın bu harekete katılmasının önüne geçmek ve bu suretle halk desteğinden mahrum olacak Kuvâ-yı Milliye Hareketi’ni kolayca tenkil edebilmek istemişlerdir. Fakat Kuvâ-yı Milliye aleyhinde yapılan bu propagandalar Anadolu’da kısmî kargaşaya sebebiyet verdiyse de nihaî olarak amacına ulaşamamıştır.

Anahtar Kelimeler

Damat Ferit Paşa Hükümetleri, Millî Mücadele, Kuva-yı Milliye Hareketi, Kuva-yı Milliyeciler, İthamlar

Accusatıons To The Natıonalıst Movement In The Era Of Damat Ferit Paşa Governments

Öz

The Nationalist Forces struggled not only with the Allied Powers but
also Damat Ferit Paşa Government and opponent press in the National
Struggle Era. As a matter of fact, Sultan Vahdettin and Damat Ferit Paşa
Government used most of their efforts to prevent the Nationalist Powers
who were struggling with the enemy in Anatolia. The opponents accused
the Nationalist Forces of being supporter of Committee of Union and
Progress Party, Bolshevist, rebellious, irreligious etc. They tried to prevent
the public’s joining to the movement and by this way they wanted to criticize the Nationalist Movement easily without public support. Although
propagandas against the Nationalist Forces caused partial anarchy, they
were unable to reach the main goal.

Anahtar Kelimeler

Damat Ferit Paşa Governments, National Struggle, Nationalist Movement, Members of the Nationalist Forces, Accusations

Kaynakça

• I. Arşiv Belgeleri* Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• Babıâli Evrak Odası (BOA, BEO)
• II. Gazete ve Dergiler** Alemdar
• Peyam
• Peyam-ı Sabah
• Takvim-i Vekayi
• Vakit
• III. Kitaplar AKER, M. Şefik, 57. Tümen ve Aydın Millî Cidali, Cilt: 3, İstanbul
• Askerî Matbaası, İst–1937.
• AKYÜZ, Yahya, Türk Kurtuluş Savaşı ve Fransız Kamuoyu 1919–1922, TTK Basımevi, Ank–1975.
• ATA, Ferudun, İşgal İstanbul’unda Tehcir Yargılamaları, TTK Basımevi, Ank–2005.
• ATATÜRK, M. Kemal, Nutuk (1919–1927), Yay. Haz: Zeynep Korkmaz, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ank–2005.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ank–1997.
• ATAY, Falih Rıfkı, Çankaya, Bateş Yayınları, İst–1998.
• AYBARS, Ergün, İstiklal Mahkemeleri –Yakın Tarihimizin Gerçekleri, Milliyet Yayınları, İkinci Basım, İst–1998.
• BALCIOĞLU, Mustafa, İki İsyan –Koçgiri, Pontus- Bir Paşa -Nurettin Paşa-, Nobel Yayınları, Ank–2000.
• BAYAR, Celal, Ben de Yazdım, Cilt: 7, Sabah Kitapçılık, İst–1997.
• BELEN, Fahri, Türk Kurtuluş Savaşı, Başbakanlık Basımevi, Ank–1973.
• BEYATLI, Yahya Kemal, Siyasî ve Edebî Portreler, Baha Matbaası, İst–1976.
• BIYIKLIOĞLU, Tevfik, Atatürk Anadolu’da (1919–1921), Cilt: 1, Kent Basımevi, İkinci Basım, İst–1981.
• CEBESOY, Ali Fuat, Millî Mücadele Hatıraları, Temel Yayınları, İst–2000.
• GENÇOSMANOĞLU, K. Zeki-N. Ahmet Banoğlu, Atatürk Ansiklopedisi, Türkiye Cumhuriyeti Siyasi Tarihi, Cilt: 5, May Yayınları, İst–1971.
• GÜNER, Zekai-Orhan Kabataş, Millî Mücadele Dönemi Beyannameleri ve Basını, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ank–1990.
• ILGAR, İhsan, Mütareke’de Yerli ve Yabancı Basın, Kervan Yayınları, İst–1973.
• JAESCHKE, Gotthard, Kurtuluş Savaşı İle İlgili İngiliz Belgeleri, Çev: Cemal Köprülü, T.T.K. Basımevi, Ank–1991.
• JAESCHKE, Gotthard, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi –Mondros’tan Mudanya’ya Kadar (30 Ekim 1918–11 Ekim 1922), TTK Basımevi, Ank–1989.
• KANSU, M. Müfit, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, Cilt: 1, TTK Basımevi, Ank–1986.
• KAPLAN, Mehmet-İnci Enginün ve Diğerleri, Devrin Yazarlarının Kalemiyle Millî Mücadele ve Gazi Mustafa Kemal, Cilt: 1, Kültür Bakanlığı Yayınları, İst–1981.
• KARABEKİR, Cemal, Maçka Silâhhanesi Hatıraları, İstiklal Harbi Kahramanları, Nehir Yayınları, İst–1991.
• KARABEKİR, Kazım, İstiklal Harbimiz, Cilt: 2, Emre Yayınları, İst–1995.
• KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, Cilt: IX, İkinci Basım, T.T.K. Basımevi, Ank–1999.
• KERMAN, Zeynep, Belçika Temsilciliği Vesikalarına Göre Millî Mücadele, Dergâh Yayınları, İst–1982.
• KOCAOĞLU, Bünyamin, Mütarekede İttihatçılık, İttihat ve Terakki Fırkası’nın Dağılması (1918–1920), Temel Yayınları, İst–2006.
• Mehmet Arif Bey, Anadolu İnkılâbı Millî Mücadele Anıları (1919–23), Yay. Haz: Bülent Demirbaş, İkinci Basım, Arba Yayınları, İst–1992.
• MEVLANZADE Rıfat, İttihat Terakki İktidarı ve Türkiye İnkılâbının İç Yüzü, Yedi İklim Yayınları, İst–1993.
• ÖZKAN, Hülya, İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele Karşıtı Faaliyetleri (4 Mart 1919–16 Ekim 1920), Genelkurmay Basımevi, Ank–1994.
• ÖZSOY, Osman, Gazetecinin İnfazı, Timaş Yayınları, İst–1997.
• SARIHAN, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, Cilt: 2, TTK Basımevi, Ank–1994.
• SARIHAN, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, Cilt: 3, TTK Basımevi, Ank–1995.
• SELEK, Sabahattin, Anadolu İhtilali, Cilt: 1, Dokuzuncu Basım, Kastaş Yayınevi, İst–2000.
• SOFUOĞLU, Adnan, Kuvâ-yı Milliye Döneminde Kuzeybatı Anadolu (1919–1921), Genelkurmay Basımevi, Ank–1994.
• TEVETOĞLU, Fethi, Millî Mücadele Yıllarındaki Kuruluşlar, TTK Basımevi, Ank–1991.
• TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler (Mütareke Dönemi), Cilt: 2, İletişim Yayınları, İkinci Basım, İst–2003.
• YALÇIN, E. Semih-Salim Koca, Mustafa Kemal Paşa’nın Anadolu’ya Geçişi, Berikan Yayınevi, Ank–2005.
• ZÜRCHER, Eric Jan, Millî Mücadele’de İttihatçılık, İletişim Yayınları, İst–2003.
• IV. Makaleler AKANDERE, Osman, “11 Nisan 1920 (1336) Tarihli Takvim-i Vekâyi’de Kuvâ-yı Milliye Aleyhinde Yayınlanan Kararlar”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Yıl: 12, Sayı: 24, Ank–2003, 417–467.
• AYDIN, Mesut, “Millî Mücadele Dönemi’nde Anadolu’ya Giriş ve Çıkışları Kontrol Altında Tutan Kuruluşlar”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 5, Ank–1990.
• ÇAĞLAR, Günay, “Kuvâ-yı İnzibatiye”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Yıl: 8, Sayı: 15, Ank–1995, s. 343–365.
• ÇAĞLAR, Günay, “Millî Mücadele’de Fetvalar Olayına Değişik Bir Açıdan Bakış”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 75. Yıl Özel Sayısı, Sayı: 11, Erzurum–1999, s. 265–282.
• KISIKLI, Emine, “Millî Mücadele Başlangıcında, Mustafa Kemal Paşa’nın Millî Hareketi, İttihat ve Terakki Faaliyetlerinde Uzak Tutma Teşebbüsleri”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 5, Ank–1990, s. 109–127.
• SERTOĞLU, Midhat, “Millî Mücadele’ye Yardım Ettikleri İçin Cezalandırılmak İstenenlere Dair Yayınlanmamış Belgeler”, Hayat Tarih Mecmuası, Yıl: 14, Sayı: 2, Şubat–1978, s. 47–49.
• TEVETOĞLU, Fethi, “Atatürk-İttihat ve Terakki”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: V, Sayı: 15, Temmuz–1989, s. 613–623.
• YILMAZ, Durmuş, “Bir Millî Mücadele Muhalifi, Ömer Kazım ve İki Kitabı”, Selçuk Üniversitesi Ata Dergisi, Sayı: 4, Konya–1993.
• V. Tezler DEMİRBAŞ, Osman, İttihat ve Terakki Cemiyeti ve Millî Mücadele, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İst–1999.
• ERDEM, Ş. Can, Sadrazam Damat Ferit Paşa, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İst–2002.
• KARAASLAN, Halis, Millî Mücadele Dönemi’nde İç İsyanların Çıkışında Dini Faaliyet ve Propagandanın Rolü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir–1997.
• ÖZTÜRK, Reşat, İstanbul Basınında Edebiyatçıların Millî Mücadele’ye Bakışı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ank–1992.
• TUNÇ, Salih, İşgal Döneminde İstanbul Basını (1918–1920), Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İst–1999.