Öz
Sugar, which has turned into an industrial product beginning from the 19th century, has also become a basic consumer item. Sugar was among the most imported products of the Ottoman State. In spite of government promotions, the sugar industry could not develop in the Ottoman State.
The Republic of Turkey prioritised agriculture and agricultural products industry in state economic development. In 1926 sugar factories in Uşak and Alpullu was founded by promotion laws. With later founded sugar factories of Eskişehir and Turhal, Turkey became able to produce the needed sugar. In 1926 Sugar Monopoly Administration was founded, thus state monopoly over sugar was established. In 1930s the fact that sugar prices decreased in world markets, but increased in Turkey, caused public reactions. Government invited Doctor Gustav Mikusch, the chief of Vienna International Sugar Statistics Union, and asked him to write a report on sugar production and its problems. With the regulation made in 1935, Turkish Sugar Industries Inc. Co. was founded and all sugar factories in the country became state-controlled.
In this article we tried to give information about sugar policies followed by Turkey in the early years of the Republic and sugar production, Sugar Monopoly Administration, increases and decreases in sugar prices, Gustav Mikusch Report and Turkish Sugar Industries Inc. Co.
Anahtar Kelimeler
Atatürk Era Sugar Sugar Monopoly Administration Gustav Mikusch Report Turkish Sugar Industries Inc. Co. Sugar Factories
Kaynakça
- a. Arşiv Belgeleri
- BCA., 30.10./181.248.11
- BCA., 30.10/181.248.7
- BCA., 30.11.1/22.6.7
- BCA., 30.11.1./48.15.2
- BCA., 30.11.1./55.12.5
- BCA., 30.11.1/32.13.3
- BCA., 30.18.1.1./12.72.9
- BCA., 30.18.1.1./16.68.4
- BCA., 30.18.1.1./17.92.5
- BCA., 30.18.1.1./17.94.9
- BCA., 30.18.1.1./26.57.6
- BCA., 30.18.1.2/14.70.13
- BCA., 30.18.1.2/56.53.6
- BOA., MV., 249/118
- b. Kitap ve Makaleler
- Afetinan, A., İzmir İktisat Kongresi, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1989
- Ağaoğlu, Ahmet, Serbest Fırka Hatıraları, 3.Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 1994
- Avcı, Sedat, “Türk Şeker Sanayinin Kuruluş ve Gelişmesinde Devletin Etkisi”, Coğrafya Dergisi, Sayı:4, İstanbul 1996
- Cumhuriyetin 50.Yılında Şeker Sanayimiz, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Yayını, Ankara 1973
- Cumhuriyetin 80. Yılında Türk Şeker Sanayi, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş., Ankara 2003
- Geerdes, Thomas, Ana Besin Maddelerinden Şeker ve Tarihi, Çeviren: Cihad Gökdağ, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Yayını, Ankara 1966
- Hayrettin Şükrü, “Şeker Fiyatları Harbi”, Cumhuriyet, 28 Ağustos 1933
- İhsan Abidin (Akıncı), Şeker: Yetiştirmeden Bitirmeye Kadar, Türkiye-Dış Memleketler, İstanbul 1934
- İlhami Nafiz, “Şeker Sanayimiz”, 1930 Sanayi Kongresi Raporlar, Zabıtlar, Ankara 2008
- Mehmet Asım, “Şeker İnhisarı”, Vakit, 23 Teşrinisani 1926
- Mutluay, Fahrettin, Türkiye Şeker Sanayii, Ankara 1964
- Ökçün, A.Gündüz, Türkiye İktisat Kongresi 1923-İzmir, Dördüncü Baskı, Ankara 1997
- Seyfi Cenap, “Şeker Sanayi”, İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası Mecmuası, Sene:1934, Numara:5
- Suvla, Refii Şükrü, Bugünkü Harp Karşısında Dünyada ve Türkiye’de Şeker Meselesi, İstanbul 1941
- Şeker Fabrikalarına Bahşolunan İmtiyaz ve Muafiyet Hakkında Kanun, 1341(1925)
- Şeker Sanayimiz Hakkında Beynelmilel Şeker İstatistik Birliği Şefi Dr. Gustav Mikusch Tarafından Hazırlanan Rapor, Başvekâlet Matbaası, 1934
- “Şeker Sanayimizin Maruz Kaldığı Müşküller”, Cumhuriyet, 30 Mayıs Ankara 1934
- Şevket Süreyya, “Milli İktisat Planı ve Şeker Sanayimiz”, Kadro Dergisi, Sayı24, Birinci Kanunu 1933
- Şevket Süreyya, “Şeker İstiklali ve 160.000 Ton Türk Şekeri”, Kadro Dergisi, Sayı:2, İkinci Teşrin 1932
- Şevket Süreyya, “Şeker Mütehassısın Raporu Ne İçin Eksiktir?”, Kadro Dergisi, Sayı:30, Haziran 1934
- Tahsin, Sait, “Şeker Sanayimiz Hakkında Rapor”, Dönüm, Sayı:31, İkinci Kanunu 1935
- Tarus, İlhan, Uzun Atlama, Ankara, 1957
- Taşkent, Kazım, “İlk Genel Müdürümüz Sayın Kazım Taşkent’in Cumhuriyetin 50.Yılında Şeker Sanayimize Dair Hatırları”, Pancar, Cumhuriyetin 50. Yılı Özel Sayısı, Aralık 1973
- Tataç, Ziya, “Şeker Fabrikalarımız ve Faaliyetleri”, Köye Doğru Dergisi, Yıl:3, Sayı:72, 1943
- Tekeli, Sait Tahsin, Şeker Sanayinin Millet İktisadımızdaki Yeri ve Önemi, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ankara 1964
- Tutsak, Sadiye, Cumhuriyetin İlk Yıllarında Uşak, İzmir 1998
- Türkoğlu, Abdullah, “Türkiye’de Şeker Politikası”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt 12, No: 3-4
- Veldet, Turan, 30. Yılında Türkiye Şeker Sanayi, Cilt: 2, Türkiye Şeker Fabrikaları Neşriyatı Ankara 1958
- Yetkin, Çetin Serbest Cumhuriyet Fırkası Olayı, İstanbul 1982
- Zeytinoğlu, Erol, Türkiye’de Şeker Endüstrisi (Pancar Yönünden Ziraatı ve Ekonomisi), İstanbul 1964.
Öz
19. yüzyıldan itibaren endüstriyel bir ürüne dönüşen şeker, halkın temel tüketim maddelerinden biri haline gelmiştir. Şeker, Osmanlı Devleti’nin en çok ithal ettiği ürünler arasında yer almıştır. Devlet tarafından sağlanan teşviklere rağmen, Osmanlı Devleti’nde şeker endüstrisi gelişememiştir.
Türkiye Cumhuriyeti Devleti, ülke kalkınmasında tarıma ve tarımsal ürünlere dayılı endüstriye öncelik vermiştir. Çıkarılan teşvik yasaları ile 1926 yılında Uşak ve Alpullu’da şeker fabrikaları kurulmuştur. Daha sonra kurulan Eskişehir ve Turhal Şeker Fabrikaları ile Türkiye, ihtiyaç duyduğu şekeri kendi imkânları ile üretir hale gelmiştir. 1926 yılında Şeker İnhisarı İdaresi kurularak, şeker üretimi ve tüketimi üzerinde devletin kontrolü sağlanmıştır. 1930’lü yıllarda dünya piyasalarında şekerin ucuzlamasına rağmen, Türkiye’de şeker fiyatlarının yükselmesi halkın tepkisine neden olmuştur. Hükümet, Viyana Beynelmilel Şeker İstatistik Birliği Şefi Doktor Gustav Mikusch’ı Türkiye’ye davet ederek, şeker üretimi ve sorunları hakkında bir rapor yazmasını istemiştir. 1935 yılında yapılan düzenleme ile Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. kurularak, ülkedeki bütün şeker fabrikaları devletin kontrolüne geçmiştir.
Bu çalışmada, Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye’nin izlemiş olduğu şeker politikası ve şeker üretimi, Şeker İnhisar İdaresi, şeker fiyatlarındaki iniş-çıkışlar, Gustav Mikusch Raporu ve Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Atatürk Dönemi Şeker Şeker İnhisar İdaresi Gustav Mikusch Raporu Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Şeker Fabrikaları
Kaynakça
- a. Arşiv Belgeleri
- BCA., 30.10./181.248.11
- BCA., 30.10/181.248.7
- BCA., 30.11.1/22.6.7
- BCA., 30.11.1./48.15.2
- BCA., 30.11.1./55.12.5
- BCA., 30.11.1/32.13.3
- BCA., 30.18.1.1./12.72.9
- BCA., 30.18.1.1./16.68.4
- BCA., 30.18.1.1./17.92.5
- BCA., 30.18.1.1./17.94.9
- BCA., 30.18.1.1./26.57.6
- BCA., 30.18.1.2/14.70.13
- BCA., 30.18.1.2/56.53.6
- BOA., MV., 249/118
- b. Kitap ve Makaleler
- Afetinan, A., İzmir İktisat Kongresi, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1989
- Ağaoğlu, Ahmet, Serbest Fırka Hatıraları, 3.Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 1994
- Avcı, Sedat, “Türk Şeker Sanayinin Kuruluş ve Gelişmesinde Devletin Etkisi”, Coğrafya Dergisi, Sayı:4, İstanbul 1996
- Cumhuriyetin 50.Yılında Şeker Sanayimiz, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Yayını, Ankara 1973
- Cumhuriyetin 80. Yılında Türk Şeker Sanayi, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş., Ankara 2003
- Geerdes, Thomas, Ana Besin Maddelerinden Şeker ve Tarihi, Çeviren: Cihad Gökdağ, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Yayını, Ankara 1966
- Hayrettin Şükrü, “Şeker Fiyatları Harbi”, Cumhuriyet, 28 Ağustos 1933
- İhsan Abidin (Akıncı), Şeker: Yetiştirmeden Bitirmeye Kadar, Türkiye-Dış Memleketler, İstanbul 1934
- İlhami Nafiz, “Şeker Sanayimiz”, 1930 Sanayi Kongresi Raporlar, Zabıtlar, Ankara 2008
- Mehmet Asım, “Şeker İnhisarı”, Vakit, 23 Teşrinisani 1926
- Mutluay, Fahrettin, Türkiye Şeker Sanayii, Ankara 1964
- Ökçün, A.Gündüz, Türkiye İktisat Kongresi 1923-İzmir, Dördüncü Baskı, Ankara 1997
- Seyfi Cenap, “Şeker Sanayi”, İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası Mecmuası, Sene:1934, Numara:5
- Suvla, Refii Şükrü, Bugünkü Harp Karşısında Dünyada ve Türkiye’de Şeker Meselesi, İstanbul 1941
- Şeker Fabrikalarına Bahşolunan İmtiyaz ve Muafiyet Hakkında Kanun, 1341(1925)
- Şeker Sanayimiz Hakkında Beynelmilel Şeker İstatistik Birliği Şefi Dr. Gustav Mikusch Tarafından Hazırlanan Rapor, Başvekâlet Matbaası, 1934
- “Şeker Sanayimizin Maruz Kaldığı Müşküller”, Cumhuriyet, 30 Mayıs Ankara 1934
- Şevket Süreyya, “Milli İktisat Planı ve Şeker Sanayimiz”, Kadro Dergisi, Sayı24, Birinci Kanunu 1933
- Şevket Süreyya, “Şeker İstiklali ve 160.000 Ton Türk Şekeri”, Kadro Dergisi, Sayı:2, İkinci Teşrin 1932
- Şevket Süreyya, “Şeker Mütehassısın Raporu Ne İçin Eksiktir?”, Kadro Dergisi, Sayı:30, Haziran 1934
- Tahsin, Sait, “Şeker Sanayimiz Hakkında Rapor”, Dönüm, Sayı:31, İkinci Kanunu 1935
- Tarus, İlhan, Uzun Atlama, Ankara, 1957
- Taşkent, Kazım, “İlk Genel Müdürümüz Sayın Kazım Taşkent’in Cumhuriyetin 50.Yılında Şeker Sanayimize Dair Hatırları”, Pancar, Cumhuriyetin 50. Yılı Özel Sayısı, Aralık 1973
- Tataç, Ziya, “Şeker Fabrikalarımız ve Faaliyetleri”, Köye Doğru Dergisi, Yıl:3, Sayı:72, 1943
- Tekeli, Sait Tahsin, Şeker Sanayinin Millet İktisadımızdaki Yeri ve Önemi, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ankara 1964
- Tutsak, Sadiye, Cumhuriyetin İlk Yıllarında Uşak, İzmir 1998
- Türkoğlu, Abdullah, “Türkiye’de Şeker Politikası”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt 12, No: 3-4
- Veldet, Turan, 30. Yılında Türkiye Şeker Sanayi, Cilt: 2, Türkiye Şeker Fabrikaları Neşriyatı Ankara 1958
- Yetkin, Çetin Serbest Cumhuriyet Fırkası Olayı, İstanbul 1982
- Zeytinoğlu, Erol, Türkiye’de Şeker Endüstrisi (Pancar Yönünden Ziraatı ve Ekonomisi), İstanbul 1964.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Mart 2012 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2012 Cilt: 28 Sayı: 82 |