Rıza Tevfik with his Political Approaches in the First Phase of Second Constitutional Era

Yıl 2012, Cilt: 28 Sayı: 82, 151 - 174, 01.03.2012

Turhan Ada

Öz

In the first phase of Second Constitutional era, Rıza Tevfik who focused on principal propaganda of Frenc Revolution also worked as a police power with Selim Sırrı (Tarcan) in order to re-found the public order in the ambiguity caused by crowds who spoke up and abused the loooholes . As a part of this activith that he started after concerning himself upon İTC’s call, he worked as Official Police of Selamlik and İnspector of Beyoğlu Constabulary and he managed to lead crowds using his superior rhetoric ability . Rıza Tevfik who kept his duty until İTC leader Kara Kemal, known for his radical view, was concerned that he could come in the prominence and warned him, went to Salanika upon the call of İTC leaders who invited him to Center due to high performance he exhibited. After addressing to Jews in the City where he had a chance to known the fractions in the community, he talked to Bulgarian bandit Sandasky who has killed numerous Turkish people. İmmediately afterwards he won the elections he entrered the Chamber of Deputies as Deputy of Edirne.

Anahtar Kelimeler

Committee of Union of Progress, Selanik, Second Constitution Era, Selim Sırrı Tarcan, Police

II. Meşrutiyet Dönemi’nin İlk Evresindeki Politik Etkinlikleriyle Rıza Tevfik

Öz

II. Meşrutiyet’in ilk evresinde, bir taraftan Fransız Devrimi’nin ilkesel propagandası üzerinde yoğunlaşan Rıza Tevfik, bir taraftan da oluşan yasal boşluğu istismar ederek seslerini yükselten kalabalıkların neden olduğu belirsizlik ortamında bozulan asayişi yeniden tesis edebilmek için Selim Sırrı (Tarcan) ile birlikte bir kolluk kuvveti gibi çalışmıştır. İttihad ve Terakki Cemiyeti’nin (İTC) çağrısı karşısında, durumdan vazife çıkararak giriştiği bu etkinlik bağlamında, Selamlık Resmi İnzibatı ve Beyoğlu Zabıta Müfettişi gibi çalışmış ve üstün hitap kabiliyetini kullanarak kalabalıkları yönlendirmeyi başarmıştır. Radikal görüşleriyle tanınan İTC önderi Kara Kemal’in, cemiyet içerisinde fazlasıyla ön plana çıkmasından endişe ederek kendisini uyarmasına kadar bu “görevine” devam eden Rıza Tevfik, ortaya koyduğu performans dolayısıyla kendisini Merkez-i Umumi’ye davet eden İTC önderlerinin çağrısı üzerine Selanik’e gitmiş, cemiyet içindeki hizipleri yakından tanıma fırsatını bulduğu kentte yerli Yahudilere hitap ettikten sonra sayısız Türk’ü öldüren Bulgar komitacısı Sandansky ile görüşmüş, hemen akabinde de İTC’nin desteğiyle girdiği seçimleri kazanarak Edirne Mebusu sıfatıyla Meclis-i Mebusan’a girmiştir.

Anahtar Kelimeler

II. Meşrutiyet, Selim Sırrı Tarcan, Zabıta, İttihad ve Terakki Cemiyeti, Selanik

Kaynakça

• Ahmad, Feroz, İttihat ve Terakki (1908-1914) (Çev. Nuran Yavuz), II. Baskı, İstanbul 1984
• Akşin, Sina, Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, III. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara 2001
• Adıvar, Adnan, “Rıza Tevfik’le Başbaşa”, Her Hafta, 3 Nisan 1948
• Adıvar, Halide Edip, “Hamallara Meşrutiyet Dersi”, Yeni İstanbul, 5 Kasım 1955
• Adıvar, Memoirs of Halidé Edip, New York 1926
• Ali Kemal, Ömrüm, Hece Yayınları, Ankara 2004
• Apak, Kemalettin, Ana Çizgileriyle Türkiye’de Masonluk Tarihi, İstanbul 1953
• Aybars, Ergün, İstiklal Mahkemeleri, II. Baskı, Milliyet Yayınları, İstanbul 1998
• Aydemir, Şevket Süreyya, Makedonya’dan Ortaasya’ya Enver Paşa, III. Baskı, C. IIII, Remzi Kitabevi, İstanbul 1981
• Bahçe, nr. 4, 12 Ağustos 1324
• Bölükbaşı, Rıza Tevfik, Biraz da Ben Konuşayım, (Ed. Abdullah Uçman), II. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2008
• Bölükbaşı, Rıza Tevfik, “Devriye”, Arkın, Ramazan Gökalp; Rıza Tevfik, HayatıŞiirleri, Arkın Kitabevi, İstanbul 1934
• Çapanoğlu, Münir Süleyman, “Çapanoğlu ve Rıza Tevfik”, Ölümünden Sonra Rıza Tevfik,(Der. Mustafa Ragıp Esatlı), Sinan Matbaası,İstanbul 1952
• Bölükbaşı, “Rıza Tevfik”, Filozof Rıza Tevfik, Hayatı Hatıraları, Şiirleri (Ed. Hilmi Yücebaş), V. Baskı, Milliyet Dağıtım, İstanbul 1978
• Çeltikçi, Fikret, Hürmasonluk Tarihinden Notlar, İstanbul 1952
• Çetik, Mete, “Osmanlı Solundan Bir Portre: Yané Sandansky ”, Tarih ve Toplum, C. XXII, Sayı: 128, Ağustos 1994
• Daver, Abidin, “Rıza Tevfik’e Dair”, Cumhuriyet, nr. 9192, 3 Ocak 1950
• Ersoy, Mehmet Akif, Safahat, XI. Baskı, İstanbul 1977
• Felek, Burhan, “Merhum Filozofu Nasıl Tanımıştım?”, Ölümünden Sonra Rıza
• Tevfik.Feylesof Rıza Tevfik, Hürriyet ve İ’tilaf Kütüphanesi Neşriyatı, No: 1, İstanbul 1328. Goloğlu, Mahmud, III. Meşrutiyet, I. Kitap, Başnur Matbaası, Ankara 1970
• Gözübüyük, Şeref, Açıklamalı Türk Anayasaları, İşlenmiş Basım, Turhan Kitabevi, Ankara 1995
• İkdam, nr. 5232, 18 Kânun-ı Evvel 1908 (1324)
• İnal, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri, II Baskı, İstanbul 1969
• Kadri, Hüseyin Kazım, Meşrutiyetten Cumhuriyete Hatıralarım (Ed. İsmail Kara), II. Baskı, Dergah Yayınları, İstanbul 2000
• Kandemir, Feridun, Kendi Ağzından Rıza Tevfik, İstanbul 1943
• Karabekir, Kazım, İttihat ve Terakki Cemiyeti (1896-1909), Emre Yayınları, İstanbul 1993
• Kaygusuz, Bezmi Nusret, Bir Roman Gibi, İzmir 1955
• Kuran, Ahmed Bedevi, Osmanlı İmparatorluğu’nda İnkılap Hareketleri ve Milli Mücadele, Baha Matbaası, İstanbul 1956
• Meclis-i Mebusan Birinci Devre-i İçtimaiye,4 Kanun-i Evvel 1324-5 Kanun-i Sani 1327, Meclis-i Mebusan Başkitabeti, İstanbul 1 Mart sene 1328
• Okyar, Osman- Seyitdanlıoğlu, Mehmet, Fethi Okyar’ın Anıları, II. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 1999
• Olgun, Kenan, 1908-1912 Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nın Faaliyetleri ve Demokrasi Tarihimizdeki Yeri, Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara 2008
• Orhon, Orhan Seyfi, “Serab-ı Ömrüm”, Aydabir, nr. 4, 1 Aralık 1935
• Ömer Seyfeddin, Efruz Bey: Hürriyete Layık Bir Kahraman, İstanbul 1919
• Ramsaur Jr., Ernst Edmondson, Jön-Türkler ve 1908 İhtilali (Çev. Nuran Ülken), Sander Yayınları, İstanbul 1972
• Saraçoğlu, Cemaleddin, “Padişah ve Rıza Tevfik”, Yeni Asır, 4 Ağustos 1955
• Şehsuvaroğlu Bedi, “Filozof Doktor Rıza Tevfik”, Filozof Rıza Tevfik, Hayatı, Hatıraları, Şiirleri
• Tanör, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri (1789-1980), V. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2000
• Tanyeli, Ahmed Hamdi, “Geçmiş Günlerden Anılar”, Filozof Rıza Tevfik, Hayatı, Hatıraları, Şiirleri
• Tarcan, Selim Sırrı, “Filozof Rıza Tevfik’e Açık Mektup”, Akşam, nr. 11223, 10 Ocak 1950
• Tarcan, Selim Sırrı, “Hatıralarım”, Canlı Şahitler, C. IV, Türkiye Yayınevi, İstanbul 1946
• Til, Enis Tahsin, “Rıza Tevfik Bey”, Akşam, 6 Ocak 1950
• Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler, C. III, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul 1989
• Tunçay, Mete,Türkiye’de Tek Parti Yönetiminin Kurulması (1923-1931), Cem Yayınları, İstanbul 1989
• TBMM ZC (Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi) (II. Devre), C. XXVII
• Uçman, Abdullah, Rıza Tevfik’in Şiirleri ve Edebi Makaleleri Üzerine Bir Araştırma, Kitabevi, İstanbul 2004
• Ulunay, Refi’ Cevat, Rıza Tevfik-Şiirleri ve Mektupları, Semih Lütfi Kitabevi, İstanbul
• Ulunay, Refi’ Cevat,“Üstadım Seni Unutmadık”, Ölümünden Sonra Rıza Tevfik
• Ulunay, Refi’ Cevat, “Yeni Yılın Büyük Matemi”, Ölümünden Sonra Rıza Tevfik
• Yalçın, Hüseyin Cahit, “Meşrutiyet Hatıraları”, Fikir Hareketleri, Sayı: 76, İstanbul
• Yazman, Aslan Tufan, Atatürkle Beraber (1919-1939), III. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 1984
• Yöntem, Ali Canip, “RızaTevfik Selanik’de”, Filozof Rıza Tevfik, Hayatı Hatıraları, Şiirleri
• Zürcher, Erik Jan Zürcher, Milli Mücadelede İttihatçılık (Çev.: Nüzhet Salihoğlu), İletişim Yayınları, İstanbul 2003.