Efforts to Forming the Middle East in the Secret Treaty Framework at San Remo Conference

Yıl 2020, Cilt: 36 Sayı: 101, 29 - 70, 01.05.2020

Ömer Osman Umar Melek Yenisu

https://doi.org/10.33419/aamd.732722

Cited By: 3

Öz

Middle East territories have always been a valuable geography for humanity throughout history. The territories, which had remained peaceful for long years under the domination of the Ottoman Empire, became a focal point for all the states of the world when the Ottoman Empire lost its power and the Industrial Revolution caused an increase in the imperialist need of Europe. Middle East where every great power desired to have domination became a centre of struggle in the First World War. The Allied Powers shared the Middle East territories of the Ottoman Empire with the Istanbul, Sykes-Picot and Saint Jean De Maurienne Treaties in order to avoid a possible struggle with each other. However, these treaties underwent some alterations after the war and the domains were rearranged with the Paris and London Conferences before the San Remo Conference.

With the San Remo Conference, it was revealed that the United States would not be included in the system to be established by the Allied Powers in the Middle East and Anatolia. It was made clear that the Armenian state promised to Armenians would only exist on paper. Britain’s plan of establishing a Kurdish state was blocked. On the other hand, the fact that the management of Thrace and Izmir was handed down to Greece despite Italy proves that Britain considered a Greek state with larger boundaries in the Aegean fit for their benefits. Verdicts of the San Remo Conference were accepted by the Allied Powers as a final judgement for the Middle East and Anatolia territories. The Allies which solved the disagreement between each other at the San Remo Conference decided to apply the Treaty of Sevres for Anatolia and establish mandate managements for the Arab territories. The study focused on the impact of the San Remo Conference on Middle East boundaries drawn with secret treaties.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Middle East, Sharing Drafts, San Remo Conference, Mandate Government

Gizli Antlaşmalar Çerçevesinde San Remo Konferansı’nda Ortadoğu’yu Şekillendirme Çabaları

Öz

Ortadoğu toprakları tarih boyunca insanlık için kıymetli bir coğrafya olmuştur. Osmanlı Devleti hâkimiyetinde uzun yıllar barış ve huzurun egemen olduğu Ortadoğu toprakları Osmanlı Devleti’nin eski gücünü kaybetmesi, Sanayi İnkılabı ile Avrupa’nın emperyalist ihtiyacının artması sonucu dünya devletleri için odak noktası olmuştur. Her büyük gücün hâkim olmak istediği Ortadoğu, Birinci Dünya Savaşı’nda mücadelenin merkezi hâline gelmiştir. İtilaf Devletleri savaştan sonra birbirleriyle mücadele etmemek için Osmanlı Devleti’nin Ortadoğu topraklarını İstanbul, Londra, Sykes-Picot, Saint Jean De Maurienne Antlaşmaları ile paylaşmışlardır. Ancak savaştan sonra bu antlaşmalar bazı değişikliklere uğramış San Remo Konferansı öncesi Paris ve Londra Konferansları ile nüfuz bölgeleri yeniden düzenlenmiştir.

San Remo Konferansı ile İtilaf Devletleri’nin Ortadoğu ve Anadolu’da kurmak istediği sisteme ABD’nin dâhil olmayacağı ortaya çıkmıştır. Ermeniler için vaat edilen Ermenistan devletinin sadece kâğıt üzerinde olabileceği netleşmiştir. İngiltere’nin Kürt devleti kurma planının üstü örtülmüştür. İtalya’ya rağmen Trakya’nın ve İzmir’in yönetimlerinin Yunanistan’a bırakılması ise İngiltere’nin Ege’de sınırları geniş bir Yunan devletini çıkarlarına uygun gördüğünün kanıtıdır. San Remo Konferansı kararları İtilaf Devletleri tarafından Ortadoğu ve Anadolu toprakları için nihai bir son olarak kabul edilmiştir. San Remo Konferansı’nda aralarındaki anlaşmazlığı çözen Müttefikler Anadolu için Sevr Antlaşması’nı uygulamayı, Arap toprakları için ise manda yönetimleri kurmayı kararlaştırmışlardır. Çalışmada Ortadoğu’nun gizli antlaşmalar ile çizilen sınırlarına San Remo Konferansı’nın etkisi üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Ortadoğu, Paylaşım Tasarıları, San Remo Konferansı, Manda Yönetimi

Kaynakça

• BOA., DH. EUM. AYŞ., 64/43.
• Alemdar, 21 Nisan 1920.
• Hâkimiyet-i Milliye, 23 Nisan 1336.
• İleri, 23 Nisan 1336.
• İleri, 28 Nisan 1920.
• New York Times, 26 April 1920, https://www.nytimes.com/search?query=archives
• Vakit, 3 Kânunuevvel 1917.
• Vakit, 23 Kânunuevvel 1917.
• Vakit, 20 Nisan 1920.
• Vakit, 28 Nisan 1920.
• Vakit, 29 Nisan 1920.
• Adamof, E. E., Çarlık Belgelerinde Anadolu’nun Paylaşılması, çev. Hüseyin Rahmi, Kaynak Yayınları, 4. Baskı, İstanbul 2001.
• Akbıyık, Yaşar, Millî Mücadele’de Güney Cephesi Maraş, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1999.
• Armaoğlu, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995), Timaş Yayınları, 20. Baskı, İstanbul 2015.
• Armaoğlu, Fahir, “Amerika, Sevres Antlaşması ve Ermenistan Sınırları”, Belleten, Ankara 1997, ss.133-147.
• Aybars, Ergün, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I, Adalet Matbaası, 6. Baskı, İzmir 1998.
• Barr, James, Kırmızı Çizgi, çev. Ekin Can Gürsoy, Pegasus Yayınları, İstanbul 2016.
• Baytok, Taner, İngiliz Belgeleriyle Sevr’den Lozan’a Dünden Bugüne Değişen Ne Var?, Doğan Kitap, İstanbul 2007.
• Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılap Tarihi, 3. Cilt, 2. Kısım, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 3. Baskı, Ankara 1991.
• Bıyıklıoğlu, Tevfik, Trakya’da Millî Mücadele I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2. Baskı, Ankara 1987.
• Bilgin, Mustafa Sıtkı, “İki Savaş Arası Dönemde Türkiye’nin Ortadoğu Politikası”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, C 9, S 18, Yaz 2016, ss.33-44.
• Bilsel, Cemil, “Dünya Savaş Buhranında Boğazlar”, http://asosindex.com/cache/articles/dunya-baris-buhraninda-bogazlar-f417062.pdf.
• Budak, Mustafa, Misakımillî’den Lozan’a İdealden Gerçeğe Türk Dış Politikası, Küre Yayınları, 5. Baskı, İstanbul 2014.
• Çelik, Kemal, “Çukurova’nın İşgali Döneminde, Fransız Propaganda ve Casusluk Faaliyetleri ile Millî Kuvvetlerin Buna Karşı Yayınladığı 1920 Tarihli Yeni Bir Belge”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, C 2, S 3, Kış 2008, ss.103-124.
• Dilek, Mehmet Sait, Küçük, Evren, “San Remo Konferansında İngiltere’nin Ermeni Politikası (18-26 Nisan 1920)”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume: 7/3, Ankara Summer 2012, ss.959-971.
• Durmuş, Yılmaz, Osmanlı’nın Son Yüzyılı Cumhuriyet’e Giden Yol, Çizgi Kitapevi, Konya 2001.
• Dursun, Davut, Ortadoğu Neresi, İnsan Yayınları, İstanbul 1995.
• Dursun, Davut, “Ortadoğu Üzerine Notlar”, http://ormer.sakarya.edu.tr/uploads/files/17_ortadogu_siyaseti_uzerine_notlar.pdf.
• Elibüyük, Mesut, “Ortadoğu’nun Coğrafya Bakımından Adı, Yeri ve Önemi”, Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Dergisi, C I, S 1, 2003, ss.129-156.
• Erendil, Muzaffer, Çağdaş Ortadoğu Olayları, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1992.
• Evans, Laurence, Türkiye’nin Paylaşılması, çev. Tevfik Alanay, Milliyet Yayınları, İstanbul 1972.
• Fraser, T. G., Mango, Andrew, Mcnamara, Robert, Modern Ortadoğu’nun Kuruluşu, çev. Füsun Doruker, Remzi Kitapevi, İstanbul 2011.
• Fromkin, David, Barışa Son Veren Barış, çev. Mehmet Harmancı, Epsilon Yayınları, 6. Baskı, İstanbul 2016.
• Gencer, Fatih, “Hünkar İskelesi Antlaşması’nın Osmanlı-İngiliz İlişkilerine Yansımaları”, TAD, C 34/S 58, 2015, ss.629-650, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/2021/21050.pdf.
• Gül, Muammer, “Modern Ortadoğu’nun Oluşumu”, Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Dergisi, C XII, S 1-2, 2016.
• Goldschmıdt, Arthur JR., Davıdson, Lawrence, Kısa Ortadoğu Tarihi, çev. Aydemir Güler, Doruk Yayınları, İstanbul 2011.
• Gresh, Alain, Vidal, Dominique, Ortadoğu Mezopotamya’dan Körfez Savaşı’na, çev. Hamdi Türe, Alan Yayınları, İstanbul 1991.
• Hatipoğlu, Süleyman, “Millî Mücadele’de Suriye İtilafnamesi’nin Yeri”, Millî Mücadele’de Güney Bölgesi Sempozyumu, Gaziantep, 25-27 Aralık 2013, Bildiriler, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2015, ss.195-212.
• Hatipoğlu, Süleyman, Türk-Fransız Mücadelesi (Orta Toros Geçitleri, 1915-1921), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2001.
• Helmreich, Paul C., Sevr Entrikaları, çev. Şerif Erol, Gençlik Yayınları, İstanbul 1996.
• Kasalak, Kadir, “İngilizler’in Filistin Politikası ve Filistin Mandası”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S 25, 2016/3, ss.65-78.
• Kent, Marian, Osmanlı İmparatorluğu’nun Sonu ve Büyük Güçler, çev. Ahmet Fethi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 1994.
• Kılınçkaya, M. Derviş, Arap Milliyetçiliğinin Doğuşu, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2. Baskı, Ankara 2008.
• Kocabaş, Süleyman, Tarihte ve Günümüzde Türkiye’yi Parçalama ve Paylaşma Planları, Bayrak Yayınları, İstanbul 1999.
• Kocabaş, Süleyman, Türkiye’nin Canı Boğazlar, Vatan Yayınları, İstanbul 1994.
• Kocaoğlu, Mehmet, Uluslararası İlişkiler Işığında Ortadoğu Parçalanmak İstenen Topraklar ve İstismar Edilen İnsanlar, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1995.
• Köse, İsmail, “Paris Barış Konferansı Tutanakları ve Başkan Woodrow Wilson’un Türk Algısı”, History Studies, Volume 6, Issue 3, April 2014, ss.217-238.
• Kurat, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990.
• Kurat, Yuluğ Tekin, Osmanlı İmparatorluğu’nun Paylaşılması, Turhan Kitapevi, 2. Baskı, Ankara 1986.
• Kurubaş, Erol, “Sevr Sürecinde Yapılan Uluslararası Toplantılarda Kürt Konusu ve İngiltere’nin Politikası”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, S 3, Isparta, Güz 1998, ss.199-212.
• Küçük, Cevdet, “Sykes-Picot Antlaşması”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 38. Cilt, 2010.
• Kürkçüoğlu, Ömer, Osmanlı Devleti’ne Karşı Arap Bağımsızlık Hareketi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 1982.
• Kürkçüoğlu, Ömer, Türk-İngiliz İlişkileri (1919-1926), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Yayınları, Ankara 1978.
• Macmillan, Margaret, Barış Yapanlar, çev. Belkıs Çorakçı Dişbudak, Alfa Yayınları, İstanbul 2015.
• Mansfield, Peter, Ortadoğu Tarihi, çev. Ümit Hüsrev Yolsal, Say Yayınları, İstanbul 2012.
• Mansfield, Peter, Osmanlı Sonrası Türkiye ve Arap Dünyası, çev. Nuran Ülken, Sander Yayınları, İstanbul 1975.
• Meyer, Karl E., Brysac, Shraeen B., Ortadoğu Tarihi Kral Yaratanlar, çev. Emine Eminel, Akılçelen Yayınları, Ankara 2016.
• Melek, Kemal, Doğu Sorunu ve Millî Mücadele’nin Dış Politikası, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1978.
• Olcay, Osman, Sevres Antlaşması’na Doğru, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 1981.
• Özçelik, İsmail, Millî Mücadele’de Anadolu Basınında Güney Cephesi (Adana, Antep, Maraş, Urfa) 1919-1921, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2005.
• Özçelik, İsmail, Millî Mücadele’de Güney Cephesi Urfa, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1992.
• Özdem, Ali Gökçen, “Büyük Devletlerin Değişmeyen Mücadele Alanı: Ortadoğu”, Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Dergisi, C X, S 2, 2016, ss.1-40.
• Öztürk, Mustafa, “Ortadoğu (Kavram, Jeopolitik ve Sosyo-Ekonomik Durum)”, Ortadoğu Araştırmaları Dergisi, C I, S 1, Elazığ-Ocak 2003, ss.253-266.
• Palmer, Alan, Osmanlı İmparatorluğu Son Üç Yüzyıl Bir Çöküşün Yeni Tarihi, çev. Belkıs Çorakçı Dişbudak, Promat Basım ve Yayınları Sabah Kitapları, İstanbul 1992.
• Pehlivaoğlu, A. Öner, Sevr, Lozan Antlaşmaları ve Avrupa Birliği, Kastaş Yayınları, İstanbul 2005.
• Polk, William R, Irak’ı Anlamak, çev. Nurettin El Hüseyni, NTV Yayınları, İstanbul 2007.
• Rogan, Eugene, Araplar Bir Halkın Tarihi, çev. Cem Demirkıran, Pegasus Yayınları, İstanbul 2017.
• Sakin, Serdar, Deveci, Can, “Ortadoğu Kavramı ve Sınırları Üzerine Bir Değerlendirme”, History Studies, C 3, ABD ve Büyük Ortadoğu İlişkileri Özel Sayısı, 2011, ss.281-293.
• Sander, Oral, Siyasi Tarih İlk Çağ’dan 1918’e, İmge Yayınları, 12. Baskı, Ankara 2003.
• Schneer, Jonathan, Balfaour Deklarasyonu Arap İsrail Çatışmasının Kökenleri, çev. Ali Cevat Akkoyunlu, Kırmızıkedi Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2015.
• Shaw, J. Stanford, Shaw, Ezel Kural, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, 2. Cilt, çev. Mehmet Harmancı, E Yayınları, İstanbul 2006.
• Smith, Michael Llewellyn, Anadolu Üzerindeki Göz, çev. Halim İnal, Hür Yayınları, İstanbul 1978.
• Sonyel, Salahi, Gizli Belgelerde Osmanlı Devleti’nin Son Dönemi ve Türkiye’yi Bölme Çabaları, Kaynak Yayınları, İstanbul 2009.
• Söylemezoğlu, Galip Kemali, Yok Edilmek İstenen Millet, Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A. Ş., İstanbul 2001.
• Sürmeli, Serpil, “San Remo ve Erzurum”, Atatürk Üniversitesi Atatürk Dergisi, C 4, S 2, Erzurum 2004, ss.97-124.
• Şahin, İsmail, Şahin, Cemile, Şükür, İsmail, “Ortadoğu’da Emperyalist Güçlerin Gizli Oyunu: Sykes-Picot Antlaşması”, https://www.jasstudies.com/Makaleler/1500154802_18-Yrd.-Do%C3%A7.-Dr.-%C4%B0smail-%C5%9EAH%C4%B0N.pdf.
• Şahin, İsmail, Şahin, Cemile, Yüce, Samet, “Birinci Dünya Savaşı Sonrası İngiltere’nin Irak’ta Devlet Kurma Çabaları, Gazi Akademik Bakış Dergisi, C 8, S 15, Ankara-Kış 2014.
• Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 3. Cilt, 3. Baskı, İstanbul 1991.
• Tolon, Ahmet Hurşit, Birinci Dünya Savaşı Sırasında Yapılan Taksim Antlaşmaları ve Sevr’e Giden Yol, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2006.
• Tukin, Cemal, Osmanlı İmparatorluğu Devrinde Boğazlar Meselesi, İstanbul Üniversitesi Matbaacılık Komandit Şti., İstanbul 1947.
• Turan, Ömer, Medeniyetlerin Çatıştığı Nokta Ortadoğu, Acar Matbaası, İstanbul 2003.
• Uçarol, Rıfat, Siyasi Tarih (1789-1994), Filiz Kitapevi, 4. Baskı, İstanbul 1995.
• Ulubelen, Erol, İngiliz Gizli Belgelerinde Türkiye, Cumhuriyet Kitapları, 3. Baskı, İstanbul 2009.
• Ulusan, Şayan, “Şark Meselesi’nden Sevr’e Türkiye” , ÇTTAD, VIII/18-19, Bahar-Güz 2009.
• Umar, Ömer Osman, “İngiltere’nin Irak Politikası (1900-1918)”, Kûtü’l-Amâre Zaferi’nin 100. Yılı Münasebetiyle I. Dünya Savaşında Irak Cephesi Uluslararası Sempozyumu, Mardin, 28-29 Nisan 2016, Bildiriler, haz. Orhan Neçare, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2016, ss.559-602.
• Umar, Ömer Osman, Osmanlı Yönetimi ve Fransız Manda İdaresi Altında Suriye, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2004.
• Umar, Ömer Osman, Türkiye-Suriye İlişkileri, Fırat Üniversitesi Yayınları, Elazığ 2002.
• Ünal, Tahsin, Türk Siyasi Tarihi, Berikan Yayınları, 2. Cilt, 2. Baskı, Ankara 2007.
• Winstone, H. V. F., Ortadoğu Serüveni 1898-1926 Yılları Arasında Ortadoğu’daki Siyasi ve Askerî İstihbaratın Öyküsü, çev. Fuat Davutoğlu, Risale Yayınları, İstanbul 1999.
• Yılmaz, Durmuş, Osmanlı’nın Son Yüzyılı Cumhuriyet’e Giden Yol, Çizgi Kitapevi Yayınları, Konya 2001.
• Yüce, Samet, Britanya’nın Ortadoğu Politikası ve Getrude Bell, Nizamiye Akademi Yayınları, İstanbul 2016.