The Reaction of Italy in the Process Annexation of Hatay to Turkey.

Yıl 2020, Cilt: 36 Sayı: 101, 139 - 162, 01.05.2020

Mevlüt Çelebi

https://doi.org/10.33419/aamd.732756

Öz

According to the Sykes-Picot Treaty of 1916, Syria was promised to France. After the Armistice of Mudros, the French occupied the Sanjak of Alexandretta. The Government of Ankara declared that this region was in National Pact because there was occupied after the armistice. Alexandretta, had remained outside of the Turkish national borders by Ankara Agreement of October 1921 while it had been accepted within the borders of National Pact. With a special status, the Sanjak of Alexandrettta was included to the territory of Syria that was under French mandate at that time.

Hatay problem had emerged in 1936 due to the decision of France giving independence to Syria. Turkey, requested the transfer of Alexandretta to Turkey. Hatay first became an independent state. Hatay Assembly, decided to annexation Turkey on June 29, 1939. Italy joined the issue during this period and gave the French government a protest note on July 10, 1939. The Italian government said: Italy’s government, has learned from the press that French and Turkish governments were signed an treaty for the transfer of the Sanjak of Alexandretta in Turkey on June 23. This decision is contrary to the decision of the Supreme Council of Allied Powers, which was convened in San Remo, Italy, on 24 April 1920. In order for such a decision to be made, Italy should have knowledge and permission. This decision is against the desire of the people of the region. For these reasons, Italy puts all kinds of reserves into the Turkish-French Treaty.

This reaction of Italy was not very effective in the official circles of Ankara and Paris. Italy’s involvement in this issue, which has nothing to do with it, is about the problems of Syria and the Near East rather than the Hatay problem. Italy has planned to establish an event in the Near East region. The most emphasized point for Italy in the interwar period is: After the war, in the Near East region, England and France were given mandate but Italy was not given a mandate. Turkey, Britain and France to come to the level of an alliance relationship, were influential in Italian politics.

Anahtar Kelimeler

Hatay Problem, Sandjak of Alexandretta, Turkey, France, Italy

Hatay’ın Türkiye’ye İltihakı Sürecinde İtalya’nın Tepkisi

Öz

Misakımillî sınırları içinde olduğu hâlde, 20 Ekim 1921’de Ankara hükûmeti ile Fransa arasında yapılan anlaşma ve Lozan Barış Antlaşması’nda Türkiye, bazı özerk hükümler içermekle birlikte, Hatay’ın Suriye’de kalmasını kabul etmişti. Hatay’ı “Şahsi meselesi” olarak gören Atatürk, “Kırk asırlık Türk yurdu yaban ellerde kalamaz” diyerek Türkiye’nin niyetini ve kararlılığını göstermiştir. Avrupa’da 1930’ların ikinci yarısında ortaya çıkan tablo, Türkiye’nin İngiltere ve Fransa ile ilişkilerini bir ittifaka götürdü. Bu süreçte Fransa’nın Suriye’de manda idaresine son vermesini, Türkiye, Hatay konusunda bir fırsat olarak gördü. Görüşmeler sonunda Hatay, önce özerk, ardından bağımsız bir yapıya kavuştu ve nihayet Hatay parlamentosu 29 Haziran 1939’da son toplantısını yaparak oybirliğiyle aldığı bir kararla Türkiye’ye ilhak etmiştir.

Suriye ile ilgisi daha önceki yıllara gitmekle birlikte, İtalya’nın bölgeye dönük faaliyetleri 1930’larda arttı. Bütün dış politikasını sömürgecilik üzerine kuran Mussolini İtalya’sı, Fransa’nın çekilmesi durumunda Suriye’ye yerleşmeyi planlıyordu. Bu nedenle 23 Haziran 1939’da Sancak meselesi hakkında Türk-Fransız antlaşmasının imzalanması İtalya Devleti ve basınını ayağa kaldırdı. İtalyan basınında, Türk-İngiliz-Fransız yakınlaşmasını eleştiren yazılar çıkmaya başladı. Asıl tepki İtalya hükûmeti tarafından gösterildi ve İtalya, Fransa’ya 10 Temmuz 1939’da bir nota verdi. Söz konusu notada, 23 Haziran 1939 tarihli Türk-Fransız antlaşmasına atıfta bulunularak, San Remo’da 24 Nisan 1920’de İngiltere, Fransa ve İtalya arasında alınan karar gereğince, İtalya’nın haberi ve rızası olmadan böyle bir antlaşma yapılamayacağını ileri sürdü. Bu nota, zaten derin bir güvensizlik döneminden geçmekte olan Türkiye-İtalya ilişkilerinde olumsuz bir rol oynadı. Aslında mesele sadece Türkiye-İtalya ilişkileriyle sınırlı değildi. İtalya’nın tepkisi Türkiye’ye olduğu kadar Türkiye-İngiltere-Fransa arasında oluşan ittifaka da yöneliktir.

Anahtar Kelimeler

Hatay Problemi, Atatürk ve Hatay, Sancak Sorunu, Hatay ve İtalya, İtalya ve Fransa

Kaynakça

• Archivio Storico Diplomatico Ministero degli Affari Esteri.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi.
• Türkiye Cumhuriyeti Roma Büyükelçiliği Arşivi.
• Akşam, 15 Haziran 1934; 1, 16 Temmuz 1939.
• Corriere della Sera, 21 Febbraio 1926.
• Cumhuriyet, 22 Mart 1937.
• Cumhuriyet, 14 Temmuz 1939.
• Haber, 14 Temmuz 1939.
• Hâkimiyet-i Milliye, 14 Nisan 1926.
• Il Giornale d’Italia, 4, 6, 14, 15 Luglio 1939.
• Il Messaggero, 5 Febbraio 1937.
• Il Popolo d’Italia, 1, 14, 23 Luglio 1939.
• İkdam, 14 Temmuz 1939.
• Kurun, 22 Mart 1937.
• La Stampa, 18 Marzo 1937.
• La Tribuna, 6, 14, 15, 16, 24 Luglio 1939.
• Son Posta, 9 İkinci Kânun 1937.
• Son Telgraf, 3 Temmuz 1939.
• Tan, 14 Temmuz 1939.
• Ulus, 9 Son Kânun 1937.
• Ulus, 14, 16 Temmuz 1939.
• Vakit, 14 Temmuz 1939.
• Yeni Sabah, 14 Temmuz 1939.
• Ayın Tarihi
• Oriente Moderno
• Akçora, Ergünöz, “Hatay’ın Anavatan’a İlhakının Türk Dış Politikasındaki Yeri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C XI, S 32, Temmuz 1995, ss.380-405.
• Atabey, Figen, “Hatay’ın Anavatana Katılma Süreci”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, C 4, S 7, Temmuz 2015, ss.192-209.
• Benice, Etem İzzet, “İtalya’nın Hiddeti”, Son Telgraf, 29 Haziran 1939.
• Dayı, S. Esin, “Hatay Devleti ve Hatay’ın Anavatan’a Katılması”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S 19, Erzurum 2002, ss.331-340.
• Gayda, Virginio, “Le Cose a Posto”, Il Giornale d’Italia, 15 Luglio 1939.
• Gayda, Virginio, “Posizione Nette”, Il Giornale d’Italia, 14 Luglio 1939.
• Güçlü, Yücel, “Fascist Italy’s ‘Mare Nostrum’ Policy and Turkey”, Belleten, C LXIII, S 238, Aralık 1999, ss.813-845.
• I Documenti Diplomatici Italiani, Serie: VIII (1935-1939), Vol: 6, (1 Gennaio-30 Giugno 1937), Roma 1997.
• I Documenti Diplomatici Italiani, Serie:VIII (1935-1939), Vol: 12, (23 Maggio-11 Agosto 1939), Roma 1952.
• Ivan, Giovanni, “Il Patto di Londra e Diritti Italiani in Tunisia”, Il Giornale d’Italia, 1 Luglio 1939.
• Nadi, Nadir, “İtalyan Matbuatının Neşriyatı Karşısında”, Cumhuriyet, 3 Temmuz 1939.
• Sertoğlu, Murad, “İtalyanlara Bir Tavsiye”, Yeni Sabah, 7 Temmuz 1939.
• Sökmen, Tayfur, Hatay’ın Kurtuluşu için Harcanan Çabalar, İstanbul 1999.
• Tan, M. Turhan, “İtalya Protesto Etmiş!”, Tan, 15 Temmuz 1939.
• Us, Asım, “İtalya Hatay İşine Müdahale mi Edecekmiş?”, Vakit, 3 Temmuz 1939.
• Us, Asım, “İtalyanların Müslüman Hamiliği!”, Vakit, 1 Temmuz 1939.
• Vâ-Nû, “Bütün Yollar Roma’ya Gitmez”, Akşam, 7 Temmuz 1939.
• Vâ-Nû, “Yabana Atılmaz İhtimaller”, Akşam, 5 Temmuz 1939.