Türkiye Cumhuriyetinin İlânı

Yıl 2003, Cilt: 19 Sayı: 56, 435 - 456, 01.07.2003

Hamza Eroğlu

Öz

1 Nisan 1923’de seçimin yenilenmesine karar veren TBMM’si, Cumhuriyeti resmen ilân etmemesine rağmen görevini büyük bir sorumlulukla yapan tarihî meclis olmuştur. Birinci Büyük Millet Meclisi seçimin yenilenmesine karar vererek dağıldıktan sonra Mustafa Kemal Paşa, yeni meclis toplanıncaya kadar yetiştirilmek üzere bir kısım uzman arkadaşlarını yeni bir Anayasa tasarısı hazırlamakla görevlendirmiş ve zaman zaman toplantılara başkanlık ederek bu yoldaki çalışmaları kendi düşünce ve direktifleri ile aydınlatmıştı. Özellikle konuşmalarında, millî hükümetin mahiyetinin Cumhuriyet olduğu halde onu kesin olarak ifade ve ilân etmemenin devlet idaresinde zaaf olduğunu, ilk fırsatta Cumhuriyeti ilân ederek bu zaafı ortadan kaldırmanın gereğini belirtmişti.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Cumhuriyeti, Cumhuriyetin İlanı, Birinci Büyük Millet Meclisi

Kaynakça

• İslâm Ansiklopedisi, 10. Cüz, “Atatürk” maddesi.
• Soyak, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıralar, Yapı ve Kredi Bankası A.Ş., Cilt: 1, İstanbul 1973.
• Uluğ, Naşit, Siyası Yönleriyle Kurtuluş Savaşı, Milliyet Yayınları, İstanbul 1973.
• Tülbentçi, Feridun Fazıl, Cumhuriyet Nasıl Kuruldu, Sel Yayınları, İstanbul 1955.
• Atay, Falih Rıfkı, Çankaya, Atatürk’ün Doğumundan Ölümüne Kadar, Doğan Kardeş Matbaacılık, İstanbul 1969.
• Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk II (1919-1927), Atatürk Araştırma Merkezi (AAM) Yayınları, Ankara 1991.
• "Demeç", Hâkimiyeti Milliye Gazetesi, Ankara 1923.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri III., 1918-1937, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, 2. Baskı, Ankara 1961.
• İnönü, İsmet, Hatıralar II, Bilgi Yayınevi, Ankara 1987.
• Aydemir, Şevket Süreyya, Tek Adam Mustafa Kemal (1922-1938), Cilt: 3, Remzi Kitabevi, İstanbul 1965.
• Lewis, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çev. Doç. Dr. Metin Kıratlı, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1970.
• Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk II (1919-1927), Bugünkü Dile Aktaran: Zeynep Korkmaz, Ankara 1984.
• Us, Asım, Gördüklerim, Duyduklarım, Duygularım, İstanbul 1946.
• TBMM Zabıt Ceridesi, İkinci İnkılâp Devresi, Cilt: 3, Ankara.
• Eyüp Sabri Efendi, TBMM Zabıt Ceridesi, İkinci İnkılâp Devresi, Cilt: 3, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Kırk Üçüncü İçtima. Ankara 1923.
• Arsel, İlhan, Türk Anayasası Hukukunun Umumî Esasları, Ankara 1962.
• Rustow, Dankwart A., Atatürk, Kişiliği ve Başarısı, Atatürk ve Cumhuriyet Dönemi Türkiyesi (Kolektif Eser), Odalar ve Borsalar Birliği, Ankara 1981.
• Karal, Enver Ziya, Atatürk’ten Düşünceler, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara 1969.
• Tunaya, Tarık Zafer, Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük, Turhan Kitabevi, İstanbul 1981.
• Kaya, Şükrü, “Cumhuriyet ve Demokrasi”, Cumhuriyet, 29 Ekim 1947.
• Baltacıoğlu, İsmail Hakkı, Atatürk, Yetişmesi, Kişiliği, Devrimleri, Erzurum 1973.
• Özbudun, Ergun, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümetinin Hukukî Niteliği, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, s.481.
• Feyzioğlu, Turhan, Türk Millî Mücadelesinin ve Atatürkçülüğün Temel İlkelerinden Biri Olarak Millet Egemenliği, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1988.
• İpekçi, Abdi, İnönü, Atatürk’ü Anlatıyor, Cem Yayınevi, İstanbul 1968.
• Von Bischoff, Norbert, Türkiye’deki Yeni Oluşun Bir İzahı, Çev. Burhan Belge, Ankara 1936.
• Toynbee, Arnold, Türkiye Bir Devletin Yeniden Doğuşu, Çev. Kasım Yargıcı, İstanbul 1971.
• Karal, Enver Ziya, Atatürk ve Cumhuriyetin Duyurulması, Türk Dili, Sayı: 278, Kasım 1974.
• Ağaoğlu, Ahmet, İstiklâl Mahkemelerinin Faaliyeti, Hâkimiyeti Milliye Gazetesi, Ankara 1926.