Osmanlı Arşiv Belgeleri Işığında İşgal Döneminde Bursa

Yıl 2003, Cilt: 19 Sayı: 55, 51 - 82, 01.03.2003

Adnan Sofuoğlu

Öz

Osmanlı Devletine uzunca bir süre başkentlik yapmış olan Bursa, Anadolu’da her açıdan önemli vilâyet merkezlerinden biri idi. Millî Mücadele döneminde Bursa, Ankara Yönetimi açısından hem iç hem de dış cephe özelliği taşımaktaydı. Bu bakımdan Bursa Mondros Mütarekesi sonrasında önemli gelişmelere sahne oldu. Nitekim Bursa Damat Ferit Paşa Hükümetince Millî Mücadele’ye karşı bir merkez haline getirilmeğe çalışıldı. Ancak Heyet-i Temsiliye bilâhare TBMM ve Hükümetinin girişimleriyle Yunan işgaline kadar Bursa Millî Kuvvetlerin kontrolünde tutuldu. Ancak İzmir’in işgalinden sonra İtilaf Devletlerinin izni ve desteğiyle Anadolu’da yeniden işgal harekâtına girişen Yunanlılar 8 Temmuz’da Bursa’yı işgal ettiler. Bundan sonra Bursa’da tam bir işgal yönetimi oluşturan ve buraya yerleşmeğe çalışan Yunanlılar kenti takriben iki yıl ellerinde tuttular. Bursa bu işgal boyunca tam bir baskı, kaos ve anarşi ortamında kaldı. Bu dönemde Bursa ve çevresinde Rum ve Ermeni çetelerinin terörü esti. Bursa bu ortamdan ancak Büyük Taarruz sonrası Millî Kuvvetlerce 10 Eylül 1922’de geri alınmasından sonra kurtuldu.

Anahtar Kelimeler

Bursa, Milli Mücadele, Milli Kuvvetler, İşgal, Yunanlılar

Kaynakça

• Erdeha, Kamil, Milli Mücadelede Vilayetler ve Valiler, İstanbul 1975.
• Cebesoy, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları , İstanbul 1953.
• İnönü, İsmet, Hatıralar, Cilt: 1, Ankara 1985.
• İnönü, İsmet, Hatıralar, Cilt: 1, Yayına Hazırlayan, Sabahattin Selek, Ankara 1985.
• Sofuoğlu, Adnan, Kuvay-ı Milliye Döneminde Kuzey Batı Anadolu 1919-1921, Ankara 1994.
• Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, Cilt: 3, İstanbul 1984.
• Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, Cilt: 2, İstanbul 1984.
• Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, Cilt: 1, İstanbul 1984.
• Eğilmez, Mümtaz Şükrü, Milli Mücadelede Bursa, Yayına Hazırlayan: İhsan Ilgar, İstanbul 1981.
• Yüceer, Saime, Bursa’nın İşgal ve Kurtuluş Süreci, Bursa 2001.
• Gökbilgin, M. Tayyib, Milli Mücadele Başlarken, Cilt: 1, Ankara 1959.
• Çelebi, Mevlüt, İzmir’in İşgâlinden Önce Şehzade Abdurrahim Başkanlığında Anadolu’ya Gönderilen Nasihat Heyeti (Anadolu Heyet-i Nasihası), 16 Nisan-18 Mayıs 1919, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 19, Ankara 1990, s.560.
• Akşin, Sina, Osmanlı Hükümetleri ve Milli Mücadele, İstanbul 1983.
• Selçuk, İlhan, Yüzbaşı Selahattin’in Romanı, 2. Kitap, İstanbul 1987.
• Önal, Sami, Hüsrev Gerede’nin Anıları, İstanbul 2002.
• Türk İstiklal Harbi (TİH), Cilt: 2, Kısım: 2; Türk İstiklal Harbi (TİH), Cilt: 2, Kısım: 6.
• Tepeyran, Ebubekir Hazım, Belgelerle Kurtuluş Savaşı Anıları, İstanbul 1982.
• Hülagü, Orhan, Milli Mücadele’de Bursa, İstanbul 2001.
• Goloğlu, Mahmut, Sivas Kongresi, Cilt: 2, Ankara 1969.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Babı-Ali Evrak Odası (BOABEO), Umumi No: 348223.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Babı-Ali Evrak Odası (BOABEO), Umumi No: 349746.
• Turan, Şerafettin, Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri ve Hacım Muhittin Çarıklının Kuvayı Milliye Hatıraları, Ankara 1967.
• Özalp, Kâzım, Milli Mücadele, Cilt: 1, Ankara 1985.
• Sonyel, Salahi R., Kurtuluş Savaşında Batı Siyasamız, Nisan 1920- Mart 1921, Ankara 1981.
• Sonyel, Salahi R., Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, Cilt: 2, Ankara 1973.
• TBMM Zabıt Ceridesi Devre: 1, Cilt: 2, Ankara 1940.
• Llewellyn-Smith, Michael, Anadolu Üzerindeki Göz, İstanbul 1978.
• Arıkoğlu, Damar, Hatıralarım (Milli Mücadele), İstanbul 1962.
• Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, Cilt: 3, Ankara 1973.
• Selek, Sebahattin, Milli Mücadele Ulusal Kurtuluş Savaşı, Cilt: 2, Ankara 1971.
• Belen, Fahri, Türk Kurtuluş Savaşı, Ankara 1983.
• Doğantan, Tevfik, Bursa Bölgesinde Yapılan Savaşlar, İstanbul 1940.
• Apak, Rahmi, İstiklal Savaşında Garp Cephesi Nasıl Kuruldu, İstanbul 1990.
• Goloğlu, Mahmut, Üçüncü Meşrutiyet, Ankara 1970.
• Yalazan, Talat, Türkiye’de Yunan Vahşet ve Soy Kırımı Girişimi, Ankara 1994.
• Kocatürk, Utkan, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Kronolojisi (1918-1938), Ankara 1988.
• Sağlamer, Kayhan, Anadolu’nun İşgali ve Yunan Mezalimi Hakkında Müttefikler Arası Komisyonun Raporu, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı: 49, İstanbul 1971.
• Arşiv Belgelerine Göre Balkanlarda ve Anadolu’da Yunan Mezalimi, Cilt: 2, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları Ankara 1996.
• Hocaoğlu, Mehmet, Belgelerle Yunan Barbarlığı, İstanbul 1985.
• Mısıroğlu, Kadir, Türk’ün Siyah Kitabı, İstanbul 1966.
• Anadolu’da Yunan Fecayinin Tafsilatı, Kısım Matbuat ve İstihbarat Matbuası, Ankara 1338.
• Türkiye’de Yunan Fecayii, 2. Kitap, Dahiliye Nezareti Muhacirin Müdüriyeti Umumiyesi Yayını, İstanbul 1337.
• Şimşir, Bilal, İngiliz Belgelerinde Atatürk, Cilt: 3, Ankara 1979.
• Belen, Fahri, Askerî, Siyasal ve Sosyal Yönleriyle Türk Kurtuluş Savaşı, Ankara 1973.
• Sofuoğlu, Adnan, Yunanlıların Batı Anadolu’ya Yerleşme Girişimleri (İlhak Çabaları) ve İyonya Devleti Macerası, Meslek Hayatının 25. Yılında Prof. Dr. Abdulhâlûk M. Çay Armağanı, Cilt: 2, Ankara 1998.
• Şimşir, Bilâl N., İngiliz Belgeleriyle Sakarya’dan İzmir’e (1921-1922), Ankara 1989.