İstanbul Hükûmeti’nin Kuvâyı Millîye Hareketini Bölme Teşebbüsü: Jandarma Umum Kumandanı Kemal Paşa’nın Batı Anadolu Gezisi Ve Sonuçları

Yıl 1999, Cilt: 15 Sayı: 44, 547 - 566, 01.07.2021

Haluk Selvi

Öz

Birinci Dünya Savaşı'nın sona ermesi ve Mondros Mütarekesi’nin imzalanması Osmanlı Devleti'nin İdarî teşkilâtında büyük değişikliklere sebep olmuş, savaşın uzamasından sorumlu tutulan Ittİhad ve Terakki Fırkasına mensup idareciler hızlı bir şekilde yönetimden uzaklaştırılmışlardı. Bundan sonra Osmanlı Devleti hükümetlerini, İtilâf Devletlerine, özellikle İngiltere'ye yakın olduğuna inanılan ve onların istediği kişiler kurmuşlardır. Birinci Damad Ferit Paşa Htikûmeti'nin 4 Mart 1919’da kurulması böyle bir teşebbüsün neticesidir ve bu hükümet Hürriyet ve İ'tilâf Fırkası mensuplarından oluşmuştur.
Damad Ferit Hükümeti ilk İş olarak, İttihad ve Terakki Fırkası’na mensup olanları takibe başlamış ve siyasî yollardan Osmanlı toprak bütünlüğünü sağlamayı hedeflemişti. Hükümetin bu konudaki bütün çabalarına rağmen, İzmir 15 Mayıs 1919'da Yunan askerî kuvvetleri tarafından işgal edilmiş, bu işgal hükümetin istifasına sebep olmuştu. Fakat yeni hükümeti kurma görevi yine aynı şahsa verilmiş, 19 May ıs'ta kurulan yeni hükümet diğerinden pek farklı olmamıştı.

Anahtar Kelimeler

Kuvayı Milliye, Kemal Paşa, İstanbul Hükümeti

Kaynakça

• Tunaya, Tank Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler (1859-1952), İst.1952, s.481-483; Celal Bayar, Ben de Yazdım, c.V, İst. 1968.
• Özalp, Kâzım,Millî Mücadelede, I, Ankara, 1988; M.Şefik Aker, İstiklâl Harbinde 57. Tümen ve Aydın Mîllî Cidali, c.II, Ankara 1937; Bayar, Ben de Yazdım, c.V-VI, İstanbul, 1968.
• Akşin, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele, I, İstanbul, 1992.
• ATAŞE, K.815, D.l 1/69, F.5; B.O.A. DH.ŞFR. 95/140
• Aker, M.Şefık, 57.Tümen ve Aydın Millî Cideli, II, s. 183-185.
• ATAŞE. K.325, D. 14/7. F.2, 2-1; HTVD. Yıl:2 (Mart 1953), Sayı:3, Vesika No:46.
• Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri ve Hacim Muhittin Çarıklının Kuvayı Milliye Hatıraları, Ankara, 1967, s.35.
• B.O.A. Dahiliye Nezareti Kaiem-i Mahsus Müdüriyeti (DH, KMS.) 54-3/24; Meclis-i Vükela Mazbataları (M.V.) 216/86.
• Aker, 57.Tümen ve Aydın Millî Cideli, II, s. 188; Mehmet Arif Bey, Anadolu İnkılâbı (1919- 1923), İstanbul, 1992, s.21; Hacim Muhittin Çarıklı'nın Kuvâ-yı Milliye Hatıraları, s.28-29; Bayar, Ben de Yazdım, s.7, 2266-2268; Ahmet Akif Tiiteıık, Millî Mücadelede Denizli, İzmir, 1949.
• Akşin, İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele, 1, s.493-496.
• Celal Bayar, Ben de Yazdım, c.VIIl, s.2474 ve 2515.
• Hacim Muhittin Çarıklı'nın Kuvâ-yı Milliye Hatıraları, s.28-29.
• İleri, 11 Ağustos 1335/1919, No:572/190.
• Türkgeldi, Ali Fuad, Görüp İşittiklerim, Ankara, 1987, s.234-235; Sabah, 15 Ağustos 1335/1919, No:10686.
• Hacim Muhittin Çanklı’nın Kuvâ-yı Millîye Hatıraları, s.242.
• Aker, 57.Tümen ve Aydın Millî Cidali, II, s. 186-188. ,Aker, 57.Tümen ve Aydın Millî Cidali, II, s. 189.,Aker, 57.Tümen ve Aydın Millî Cidali, II, s.189-193
• Bayar, Ben de Yazdım, Cilt:VII, s.213-216; Haeiın Muhittin Çarıklı’nın Kuvâyı Milliye Hatıraları.,Bayar, Ben de Yazdım, Cilt: VIl., s.2275.
• Hacim Muhittin Çarıklı’nın Kuvayı Milliye Hatıraları, s.46 ve 52.
• İstiklâl, 22 Ağustos 1335/1919, No:230; 28 Ağustos 1335/1919, No:234.
• Sabah, 31 Ağustos 1335/1919, No.10702.,Sabah, 15 Temmuz 1335/1919, No: 10655., Sabah, 27 Temmuz 1335/1919, No: 10667.
• İstiklâl, 4 Eylül 1335/1919, No:241; Sabah, 5 Eylül 1335/1919, No:10707.
• Akşin, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, I,s.497-498.,Türk İstiklâl Harbi, Cilt:II, Batı Cephesi 2.Kısım, s. 108.