Ağaoğlu Ahmet Beyin Demokrasi Anlayışı

Yıl 1996, Cilt: 12 Sayı: 34, 195 - 222, 01.03.1996

Fahri Sakal

Öz

XX. yüzyıl Türkiye'sinin rejimiyle birlikte kurulmasında hizmetlerine rağmen gölgede kalmış aydınlardan biri olan Ağaoğlu Ahmed özellikle Türk Demokrasi Tarihi’nin teorisyenlerinden biri olarak önemli roller oynamış; Atatürk'e İnkılaplar ve Cumhuriyet'in ilanı sırasında danışmanlık ve benzeri alanlarda yardımcılık yapmıştır. Biz onun bu hizmetlerinin bir kısmını anlatabilmek için, demokrasi ve ona yakın hususlardaki fikirlerini bir arada sunmak istiyoruz.

Anahtar Kelimeler

Demokrasi, Hürriyet, Türkiye, Cumhuriyet, Ağaoğlu Ahmet

Kaynakça

• Sakal, Fahri. Ağaoğlu Ahmed Bey (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Samsun, 1995
• S. Ivanoviç Aralov, Bir Sovyet Diplomatının Türkiye Anıları, (Çev. H. Ali Ediz). Ankara, 1985
• Özkaya, Yücel. “Türk Basınında Cumhuriyetin İlanı", Atatürk Yolu, C. III, S. 11
• Ağaoğlu, Ahmet. İhtilal mi İnkılap mı?, Ankara, 1942
• Ağaoğlu, Samet. Babamdan Hatıralar, Ankara 1940
• Arıtan, Lütfi. Ahmet Ağaoğlu, Akgün, 1 Haziran 1939
• Ağaoğlu, Ahmet. Serbest İnsanlar Ülkesinde, İstanbul, 1930
• Agayef, A. Biraz Tarihten I, Türk Yurdu, C. I, (1327-28)
• Perin, Cevdet. Ahmet Ağaoğlu, İkdam. 1939
• Ağaoğlu, Ahmet. Serbest İnsanlar Ülkesinde.
• Ağaoğlu, Ahmet. İhtilal mi İnkılap mı?, 1942
• Bekata, Hıfzı Oğuz. Çığır, 21 Haziran 1939
• Ağaoğlu, Ahmet. Devlet ve Ferd, İstanbul, 1933
• Ağaoğlu, Ahmet. Üç Medeniyet, İstanbul, 1927
• Ağaoğlu, Ahmet. Cemiyetin Millî Hayatta Rolü, Cumhuriyet, 4 Mart 1935
• Ağaoğlu, Ahmet. Üç Medeniyet, Doğu Kitabevi
• Ağaoğlu, Ahmet. Serbest İnsanlar Ülkesinde
• Ağaoğlu, Ahmet. "Türle Entellektüeİlerinin Zaafları" Akın, .7 Haziran 1933
• Ağaoğlu, Ahmet. Bir Kanun Münasebetiyle, Akın, 8 Haziran 1933
• Ağaoğlu, Ahmet. Serbest İnsanlar Ülkesinde
• A. Agayef, "İran'ın Mazi ve Haline Bir Nazar", Sırat-ı Müstakim, C. V, s. 110. 29 Eylül 1926
• Türkiye Büyük Millet Meclisi, Zabıt Ceridesi (ZC), dönem III, C. 12
• Ağaoğlu Ahmet, Serbest Fırka Hatıraları, İstanbul, 1949
• H. Rıza Soyak, Atatürk'ten Hatıralar, İstanbul, 1960
• Ağaoğlu Ahmet, Cephe Arkasında 3, Hakimiyet-i Milliye, 24 Şubat 1922
• Meriç, Cemil. Bu Ülke, İletişim Yayınları, İstanbul, 1974
• Ağaoğlu Ahmet, "Vicdan Diyarı" (I—VIII), Akın, 6-19 Haziran 1933
• Edebiyat Münakaşalar, Cumhuriyet, 17 Kasım 1934.
• "Medeniyette Vahdet 2", Türk Yurdu, C. I, nr. 2 (3. seri)
• S. Faik Ülgener; İktisadi Çözülüşün Ahlak ve Zihniyet Dünyası, İstanbul, 1980
• S. Faik Ülgener, Zihniyet ve Din, İstanbul, 1990
• Ağaoğlu, Ahmet. Ben Neyim?, İstanbul, 1939
• Prens Sabahattin, Türkiye Nasıl Kurtulabilir?, İstanbul, 1950
• Prens Sabahattin, (Haz. N. Nurettin Ege), İstanbul, 1977
• F. Georgeon, "Les debuts dün intellectuel Azerbaidjanais Ahmet Ağaoğlu en France 1888- 1894
• Passe Turco-Tatar Present â Aleksandre Bennigsen, Paris, 1986
• Ağaoğlu Ahmet, "Tarihi Celse", Hilafet ve Millî Hakimiyet, Ankara
• A. Agayef, "Hak ve Adalet", Tercüman-ı Hakîkat, 7 Kanuni evvel 1912
• H (Amdİ); "Ağaoğlu-Kadro Münakaşası, Şark-Garp Tezadı Hakkında Tezatlı İddialar", Kooperatif Seçme Yazılar 1932-1934, Ankara, 1982
• A. Agayef; "İslam Aleminde Görülen İnhitatın Sebepleri", İslam Mecmuası, C. I, S. 2 (1330)
• Turan, Osman. Türk Cihan Hakimiyeti Tarihi, İstanbul, 1978
• Lütfİ Paşa; Asafname, Büyüyenay Yayınları, İstanbul, 1326
• Ağaoğlu, Ahmet. “Anladım ki", Akın, 16 Haziran 1933
• Ağaoğlu, Ahmet. Der fevaid-i hamuşi, Tercüman-ı Hakikat, 24-25 Şubat 1913
• Demokrasiye Doğru, Cumhuriyet, 5 Birincikanun 1934
• Parti Programı Etrafında, Cumhuriyet, 17 Kasım 1934
• "Edebiyat Münakaşalan", Cumhuriyet, 7 Kasım 1934.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. Politikada 45 Yıl. İstanbul, 1984
• Ağaoğlu, Süreyya. Bir Ömür Böyle Geçti, İstanbul, 1975
• N.A. Küçüka, "Ütül Eden Simalar", Ulus, 24 Mayıs 1939
• Ağaoğlu, Ahmet, Alem-İ İslam Ne Diyecek, Hilafet ve Mitli Hakimiyet. Gönülsüz Olmaz, İstanbul 1943
• A. Agayef; “Darülhilafe'de Maarif-i Iptidaiyenİn Hâli ve Suret-İ Islahı", Sırat-ı Müstakim (SM), C.V, nr, 113
• İran'ın Mazi ve Hâline Bir Nazar", SM, C.V, nr. 110
• Ağaoğlu, Ahmet; “Yeni Nesil Arasında", Cumhuriyet, 1 Kanunisani 1935.
• Tamer Timur, Türk Devrimi ve Sonrası, Ankara, 1993
• F. Greorgeon, Les dâbuts dün intellektuel...",
• Ağaoğlu, Süreyya. Babamın Arkadaşları, Ankara, 1940
• Recep Peker: "Demokrasiye Veda", Son Posta, 10 Mayıs 1935
• Şevket Süreyya Aydemir, İnkılap ve Kadro, Ankara, 1932
• Şevket Süreyya Aydemir, Kadrocularla münakaşaya giren diğer aydınlar: H.C. Yalçın, A. Şinasi Hisar, R. Oğuz Arık, F. Uluç, Bkz, F. Tevetoğlu, Türkiye’de Sosyalist ve Komünist Faaliyetler (1910-1960) Ankara, 1967
• Ağaoğlu, Ahmet. Devlet ve Ferd, SanayiiNefise Matbaası, 1933
• Ağaoğlu, Ahmet. "Parlamentarizm ve Şahsi Hükümet", Akın, 19 Temmuz 1933
• Avrupa'da Yeni Mutlakıyetler, Akın, 4 Temmuz 1933
• İtalya’da Yeni Bir Tecrübe, Cumhuriyet, 27 Teşrinisani 1934
• Harp Sonu Cereyanlan, Cumhuriyet, 26 Eylül 1934
• Avam Kamarasının Teşekkülü, Cumhuriyet, 25 Eylül 1934
• M. Tunçay, Türkiye Cumhuriyeti'nde Tek Parti...
• Ağaoğlu, Ahmet. Ağaoğlu'nun H. Tarık Us'a İlk ve Son Cevabı, Cumhuriyet, 25 Mart 1935
• Gene O Mesele, Cumhuriyet, 30 Mart 1935.
• Matbuat Müdürünün Eser Menine Salahiyeti Var Mıdır?, Cumhuriyet, 20 Mart 1935
• Türkiye Büyük Millet Meclisi ZC, devre I, C. 22, s, 601 ve C. 23,
• Ağaoğlu, Ahmet. "İktisat Meclis-i Alisi", Akın, 26 Temmuz 1933
• H(amdi); "Ağaoğlu Ahmet Beye...*, Kooperatif
• Ağaoğlu, Ahmet. "CHP Programı Etrafında", Cumhuriyet, 18-22-26 Mayıs 1935
• Meclis Açılırken, Vatan, 15 Ağustos 1923
• Türkiye Büyük Millet Meclisi, ZC, dönem III, C. 17
• Türkiye Büyük Millet Meclisi, Gizli Celse (GC), C. IV, Ankara, 1985
• Türkiye Büyük Millet Meclisi, ZC, d. II, C. 24
• Türkiye Büyük Millet Meclisi, ZC, d. II, C. 8
• Ağaoğlu, Süreyya. Babamdan Hatıralar, Kişisel Yayınlar
• Ağaoğlu, Süreyya. Bir Ömür Böyle Geçti, İstanbul Barosu Yayınları
• Keser, İhsan. Türkiye'de Siyaset ve Devletçilik, Ankara, 1993
• Ağaoğlu, Ahmet. "Müstakil Saylavlık Meselesi", Cumhuriyet, 8 Şubat 1935
• Yılmaz, Murat; "Ahmet Ağaoğlu ve Liberalizm Anlayışı", Türkiye Günlüğü
• Aydemir, Şevket Süreyya. Tek Adam C. III, İstanbul