The Representative Office of the Red Crescent in Vienna.

Yıl 2023, Cilt: 39 Sayı: 108, 295 - 328, 01.11.2023

Muttalip Şimşek

https://doi.org/10.33419/aamd.1381141

Öz

One of the organizations that tried to ease the heavy burden upon the Ottoman Empire during the troubled years of the First World War was Hilal-i Ahmer Cemiyeti (The Red Crescent Society). The society, which consumed almost all of its resources during the Balkan Wars, mobilized available facilities in the country and sought ways to obtain support/assistance from abroad after the Ottoman Empire got involved in the war. For this, the Red Crescent administration would try to supply the materials that it had difficulty in finding in the country due to the war conditions by opening a representative office in the allied countries. The Red Crescent Society’s Vienna Representative Office was founded for these purposes and met some of the cash and in-kind needs of the society with the support of the Vienna Embassy during the war.

The purpose of this study is to reveal the activities carried out from the time when Dr. Hikmet Bey was sent to Vienna as the representative of the Red Crescent to the end of the First World War. The start of activities of the society by establishing a representative office in Vienna and the promotion of the society to the Austrian public, how the committees that would collect aid for the benefit of the Red Crescent were formed, the activities carried out by the committees and the activities organized for the inclusion of the people in this mobilization and supply period (by donation or purchase) of the materials (tents for field hospitals, transportation vehicles to be used for food products, clothing, patient and material transporting) requested by the society from the Vienna Representative Office and matters regarding their transport to Istanbul constitute the content of this study. The activities of the society in Vienna will be evaluated in the study in detail using qualitative research method in the light of the information reflected in the Turkish and Austrian press of the period and archival documents in particular.

Anahtar Kelimeler

Austrian Red Cross, Hilal-i Ahmer (Red Crescent) Society, Red Crescent Vienna Representative Office, the Austro-Hungarian Empire, the Ottoman Empire

Etik Beyan

There is no study that would require the approval of the Ethical Committee in this article.

Hilal-i Ahmer Viyana Murahhaslığı

Öz

Birinci Dünya Savaşı’nın sıkıntılı yıllarında Osmanlı Devleti’nin ağır yükünü hafifletmeye çalışan kuruluşlardan biri de Hilal-i Ahmer (Kızılay) Cemiyetidir. Balkan Savaşları esnasında neredeyse bütün kaynaklarını tüketen Cemiyet, Osmanlı’nın savaşa dâhil olmasıyla birlikte ülkedeki mevcut olanakları seferber ettiği gibi ülke dışından gelebilecek desteği/yardımı da temin etmenin yollarını aramıştır. Bunun için Hilal-i Ahmer yönetimi, savaş şartları nedeniyle ülke dâhilinde bulmakta zorlandığı malzemeleri müttefik ülkelerde temsilcilik/murahhaslık açmak suretiyle tedarik etmeye çalışacaktır. Hilal-i Ahmer Cemiyeti Viyana Murahhaslığı, işte bu amaçlarla kurulmuş ve savaş boyunca Cemiyetin nakdi ve ayni ihtiyaçlarının bir kısmını Viyana Sefaretinin de desteğiyle karşılamıştır.

Bu çalışmanın amacı, Dr. Hikmet Bey’in Viyana’ya Hilal-i Ahmer temsilcisi olarak gönderilmesinden Birinci Dünya Savaşı’nın sonuna kadar yürütülecek faaliyetleri ortaya koymaktır. Cemiyetin Viyana’da bir şube teşkiliyle çalışmalara başlaması ve Avusturya kamuoyuna tanıtılması, Hilal-i Ahmer yararına yardım toplayacak komitelerin nasıl oluşturulduğu, komiteler tarafından yürütülen çalışmalar ve halkın bu seferberliğe dâhil edilmesi adına tertip edilen etkinlikler, Cemiyetin Viyana Murahhaslığından talep ettiği malzemelerin (sahra hastaneleri için çadırlar, gıda ürünleri, giyecek, hasta ve malzeme nakli için kullanılacak ulaşım araçları) tedarik (bağış veya satın alma yoluyla) süreci ve bunların İstanbul’a sevkine dair hususlar bu çalışmanın kapsamını oluşturmaktadır. Cemiyetin Viyana’daki faaliyetleri, arşiv belgeleri başta olmak üzere dönemin Türk ve Avusturya basınına yansıyan bilgiler ışığında nitel araştırma yöntemi kullanılarak burada detaylı bir şekilde değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Avusturya Kızılhaçı, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Hilal-i Ahmer (Kızılay) Cemiyeti, Hilal-i Ahmer Viyana Murahhaslığı, Osmanlı Devleti

Etik Beyan

Bu makalede Etik Kurul Onayı gerektiren bir çalışma bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Akgün, Seçil K., Murat Uluğtekin, Yeni Belgelerin Işığında Hilal-i Ahmer’den Kızılay’a, Cilt I, Ankara 2020.
• Altıntaş, Ahmet, “Birinci Dünya Savaşı’nda Hilâl-i Ahmer’in Macaristan’daki Faaliyetleri”, Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, S 16, 2016, s.1-16.
• Amtsblatt der Stadt-Wien, 8 Aralık 1914, Nr. 99; 22 Aralık 1914, Nr. 103.
• Archives de la Ville et de l’Eurométropole de Strasbourg (AVES)/Strazburg Belediye Arşivi, 502 FI 403.
• Arıkan, İbrahim, Osmanlı Ordusunda Bir Nefer, Timaş Yayınları, İstanbul 2010.
• Aydın, Mahir, “Hüseyin Hilmi Paşa”, TDV İslam Ansiklopedisi, 18. Cilt, İstanbul 1998, s.550-551.
• Beiträge zur Kriegsheilkunde, Aus den Hilfsunternehmung der Deutschen Vereine vom Roten Kreuz Während des İtalienisch-Türkischen Feldzuges 1912 und des Balkankriegs 1912-13, Hrsg: Central-Komitee der Deutschen Vereine vom Roten Kreuz, Springer Verlag, Berlin 1914.
• Berghahn, Volker, Der Erste Weltkrieg, Verlag C.H. Beck, München 2003.
• Bihl, Wolfdieter, Der Erste Weltkrieg 1914-1918, Chronik-Daten-Fakten, Böhlau Verlag, Wien 2010.
• Bundesarchiv (BArch)/Alman Federal Arşivi, Gouvernements, Festungen und Kommandanturen der Preußischen Armee, PH 23/104, 1915-1916.
• Çapa, Mesut, Kızılay (Hilâl-i Ahmer) Cemiyeti (1914-1925), Türk Kızılay Derneği Yayınları, Ankara 2010.
• Çolak, Mustafa, “Çanakkale Savaşı’nda Yalnız Bırakılan Bir Müttefik: Almanya’nın Osmanlı İmparatorluğu’na Yardım Çabaları”, Türkler, 13. Cilt, Ed. H. Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s.377-383.
• Dağlar, Oya, “Birinci Dünya Savaşında Osmanlı Ordularının Galiçya Cephesi’ne Gönderilmesi ve Cephe Gerisinde Yaşananlar”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, S 10, 2006, s.45-76.
• Der Morgen, 4 Aralık 1916, Nr. 49.
• Frauenverein vom Ottomanischen Roten Halbmond in Wien, Bericht des unter dem Allerhöchsten Protektorate Seiner Majestät des Sultan stehenden Frauenvereins vom Ottomanischen Roten Halbmond in Wien, für die Zeit vom 20. November 1916 bis 31. Dezember 1917, Im Selbstverlag, Wien 1918.
• Fremdenblatt (Morgen Ausgabe), 4 Ocak 1916, Nr. 4; 8 Ocak 1916, Nr. 8; 9 Ocak 1915, Nr. 9; 30 Ocak 1915, Nr. 30; 12 Şubat 1915, Nr. 43.
• Fremdenblatt (Morgenblatt), 13 Aralık 1914, Nr. 344; 20 Aralık 1914, Nr. 351.
• Fremdenblatt, 13 Aralık 1914, Nr. 103.
• http://data.onb.ac.at/rec/baa20346731, Erişim Tarihi: 25.04.2023.
• https://blogneu.roteskreuz.at/sociologist/2009/11/27/die-geschichte-desroten-kreuzes-in-niederosterreich/, Erişim Tarihi: 25.04.2023.
• https://www.acsearch.info/search.html?id=2515542, Erişim Tarihi: 25.04.2023.
• İkdam, 6 Mart 1915, Nr. 6481.
• Kızılay Arşivi (KA): 18/141; 19/172; 38/31; 40/6; 137/7; 146/5; 154/18; 166/3; 168/46; 168/174; 175/3; 175/14; 175/19; 179/21; 186/40; 203/2; 203/5; 203/6; 203/24; 203/25; 203/28; 203/31; 204/40; 204/92; 220/260; 273/10; 299/63; 314/86; 314/166; 398/115; 398/151; 398/132; 398/171; 553/1; 578/68; 590/125; 590/136; 599/194; 645/23; 645/77; 887/1.
• Kızılay Arşivi Belgelerinde Birinci Dünya Savaşı, Haz. Recep Karacakaya vd., Türk Kızılayı Yay., İstanbul 2018.
• McClary, Susan, Georges Bizet Carmen, Cambridge University Press, Cambridge 1992.
• Namal, Yücel, “According to the Turkish Archive Resources: Helps of Hungarians to the Ottoman Red Crescent Association During the First World War”, Közép-Európai Közlemények, C 7, S 1, 2014, s.126-135.
• Neue Freie Presse (Abendblatt), 26 Kasım 1914, Nr. 18053.
• Neue Freie Presse, 7 Şubat 1915, Nr. 13125; 21 Nisan 1915, Nr. 18197; 5 Nisan 1917, Nr. 18901; 8 Nisan 1917, Nr. 18904.
• Neues Wiener Tagblatt, 24 Kasım 1914, Nr. 325; 8 Aralık 1914, Nr. 339; 24 Ocak 1915, Nr. 24; 28 Ocak 1915, Nr. 28; 1 Şubat 1915, Nr. 32; 2 Şubat 1915, Nr. 33; 20 Mart 1915, Nr. 79; 20 Nisan 1915, Nr. 109; 26 Nisan 1915, Nr. 115; 17 Haziran 1915, Nr. 166; 3 Ocak 1916, Nr. 3; 16 Ocak 1916, Nr. 16; 27 Mayıs 1916, Nr. 146.
• Orkun, Aktuna, Das Osmanische Reich und der Erste Weltkrieg, Grin Verlag, Norderstedt (Germany) 2009.
• Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Hilal-i Ahmer İcraat Raporları 1914-1928, Yay. Haz. Murat Uluğtekin, M. Gül Uluğtekin, Türk Kızılayı Yayınları, Ankara 2013.
• Pester Lloyd, 26 Nisan 1917, Nr. 109.
• Reichspost, 4 Aralık 1914, Nr. 578; 12 Aralık 1914, Nr. 592; 23 Şubat 1917, Nr. 89.
• Riesenberg, Dieter, Das Deutsche Rote Kreuz, Eine Geschichte 1864-1990, Ferdinand Schöning Verlag, München 2002.
• Servet-i Fünun, 12 Kasım 1915, Nr. 1275.
• Strachan, Hew, Financing The First World War, Oxford University Press, Oxford-New York 2004.
• Şahin, Feyza Kurnaz, “Birinci Dünya Savaşı’nda Galiçya Cephesi’nde Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin Sıhhi Hizmetleri”, Balkan Tarihi, Cilt I, Ed. Zafer Gölen, Abidin Temizer, 2016, s.475-494.
• Şimşek, Muttalip, “Hilal-i Ahmer Cemiyeti Viyana Hanımlar Merkezi ve Faaliyetleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C 38, S 106, Kasım 2022, s.391-430.
• Tasvir-i Efkâr, 8 Aralık 1914, Nr. 1283; 9 Aralık 1914, Nr. 1284; 10 Aralık 1914, Nr. 1285; 11 Aralık 1914, Nr. 1286.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Bâb-ı Ali Evrak Odası (BEO), 4403/330153; 4586/343896.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), İrade Dosya Usulü (İ.DUİT), 3/98; 67/2; 73/36; 73/68; 73/81.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), İrade Taltifat (İ...TAL), 503/59.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Hariciye Nezareti İdare (HR.İD), 83/79.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Hariciye Nezareti Paris Sefareti (HR.SFR.4..), 642/79.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Hariciye Nezareti Siyasi Kısım Evrakı (HR.SYS), 2171/4; 2173/4; 2173/5; 2174/3; 2417/6; 2417/9; 2417/21.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Mâbeyn-i Hümayun İradeleri (MB.İ..), 183/41.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Meclis-i Vükelâ Mazbataları (MV), 199/80; 246/120; 257/121; 258/12; 259/25; 275/95.
• van Os, Nicolina A.N.M., Feminizm, Philanthropy and Patriotizm: Female Associational Life in the Ottoman Empire, CPI Koninklijke Wöhrmann, Zutphen (Holland) 2013.