Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Frengi: 1916-1925 Yılları Arası Salnamelerde Bolu Sancağı Örneği

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 8 - 19, 08.04.2020

Ahmet Özdinç

https://doi.org/10.5505/abantmedj.2020.92668

Öz

AMAÇ: Dünya coğrafyasıyla birlikte Osmanlı topraklarında görülen önemli salgın hastalıklardan biri de frengidir. Arkeolojik bulgularda tarihi çağlar öncesine dayanan frengi hastalığı, metinlerde 15. yüzyılın sonlarında geçmeye başlamıştır. Osmanlı metinlerinde 16. yüzyılın başında bu hastalıktan bahsedilmektedir. Frengi daha önce bilinen bir hastalık olmasına rağmen 19. yüzyıl ortalarında memleketimizde ciddi salgınlara neden olduğu kaydedilmiştir. Osmanlı Devleti diğer salgın hastalıklarla olduğu gibi frengiyle de önemli bir mücadele yürütmüştür. Frengi, İstanbul’la birlikte Kastamonu ve Bolu civarında ciddî tahribata yol açtığı kaydedilmiştir. Çalışmamızda Osmanlı son döneminde Bolu ve civarında frengi ile yapılan mücadele ortaya konacaktır.
GEREÇ ve YÖNTEMLER: Çalışmamızda, Bolu’da ilki 1916’da ikincisi 1925’te neşredilen salnamelerde sair bulaşıcı hastalıklarla birlikte frengi mücadelesini ele almaktayız.
BULGULAR: Bolu sağlık idaresi, sonradan memleket hastanesine dönüşecek olan Bolu Frengi Hastanesi, seyyar frengi tabipleri, Bolu Frengi Müfetiş-i Umumisi ve ücretsiz yapılan muayeneler ile dağıtılan ilaçlar Bolu ve civarında etkin mücadelenin araçlarıdır. Özellikle muayene ve hasta sayıları konunun önemine dair verilerdir.
SONUÇ: Savaş ve kıtlık yılları olmasına rağmen geniş halk kitlelerini yakından ilgilendiren hastalıklarla etkin bir şekilde mücadele edildiği anlaşılmaktadır. Dönemin şartları gözönüne alındığında, verilen istatistiklerin eksik olma ihtimali söz konusu ise de mücadele araçları ve mücadelenin kararlılığını göstermesi açısından Bolu Salnamesi dikkat çekicidir.

Anahtar Kelimeler

Bolu, Frengi, Salname

Syphilis in The Early Years of Turkish Republic: An Example of Bolu Sanjak in Yearbooks Between 1916 and 1925

Öz

OBJECTIVE: Syphilis is one of the most important epidemics seen in Ottoman lands along with world geography. The disease of syphilis, whose history dates back Ages in archaeological findings, began to pass in the late fifteenth century in the texts. This disease is mentioned in Ottoman texts at the beginning of the sixteenth century. Although syphilis is a previously known disease, it has been recorded to cause serious epidemics in our country in the mid-nineteenth century. As with other epidemics, the Ottoman State also engaged in an important fight against syphilis. Syphilis has been recorded as causing serious damage in Kastamonu and Bolu, along with Istanbul. In our study, the struggle against syphilis in Bolu and its vicinity in the last period of the Ottoman Empire will be demonstrated.
MATERIALS and METHODS: In our study, within the framework of yearbooks which the first one in Bolu was published in 1916 and the second in 1925, we will discuss the struggle of syphilis with other epidemics.
RESULTS: Bolu health administration, Bolu syphilis Hospital, which will later become the hometown hospital, mobile syphilis doctors, Bolu syphilis General Inspection Committee and drugs distributed with free examinations are the most important tools of this fight. In particular, the number of examinations and patients show the importance of the subject.
CONCLUSION: Although there were years of war and famine, it is understood that diseases that closely concern the vast masses were effectively fought. When viewed from historical aspect, the Bolu yearbooks is remarkable for showing the struggle tools and determination of the struggle, although the statistics given are likely to be incomplete.

Anahtar Kelimeler

Bolu, Syphilis, Yearbooks

Kaynakça

• Sehgal VN, Verma P, Chatterjee K, Chaudhuri A, Chatterjee G, Rasool F. Origin and Evolution of Syphilis: Drifting Myth. Skinmed 2012, 10(1), 8-12.
• Özdemir B. Geçmişte, Günümüzde Syphilis (Frengi). Bursa: Uludağ Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.1987
• Baker B, Armelagos G J. The Origin and Antiquity of Syphilis: Paleopathological Diagnosis and Interpretation. Current Anthropology, 1988; 29(5), 703-38.
• Hackett C J. On the Origin of The Human Treponematoses (Pinta, Yaws, Endemic Syphilis and Venereal Syphilis. Bulletin of the World Health Organization 1963;29: 7-41.
• Braun H. Bulaşıcı Hastalıklar. (Z. Öktem, Çev.) Ankara: Maarif Matbaası. 1944
• Yıldırım N. 14. Yüzyıldan Cumhuriyet'e Hastalıklar Hastaneler Kurumlar / Sağlık Tarihi Yazıları -I. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. 2014
• Hot İ. Tanzimat Sonrası Osmanlı'da Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele. İ Başağaoğlu, A. Uçar, O. Doğan, Osmanlı'da Salgın Hastalıklarla Mücadele (113-147). İstanbul: Çamlıca. 2015.
• Kırlı E. Tanzimat Sonrası Fuhuş Hadisesine Yaklaşımda Yaşanan Değişim. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2010; 2(12), 39-51.
• Yıldırım N. Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Koruyucu Sağlık Uygulamaları. Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi (Cilt V, s. 1328-1330). İstanbul: İletişim Yayınları 1985.
• Temel M. Osmanlı Devleti'nin Son Döneminde Fuhuş ve Frengi İle Mücadele. G. Hasan Celal, Ç. Kemal, K. Salim. Türkler (Cilt 14, s. 169-172). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları 2002.
• Temel, M. Atatürk Döneminde Bulaşıcı ve Salgın Hastalıklarla Mücadele. İstanbul: Nehir Yayınları. 2008
• Bolu Vilâyeti Salnâmesi. Rumi 1341/Miladi 1925. (H. Birgören, Dü.) Bolu: Bolu Belediyesi Bolu Araştırmaları Merkezi Yayınları. 2008
• Miles TP, McBride D. World War I Origins of the Syphilis Epidemic Among 20th Century Black Americans: a Biohistorical Analysis. Soc Sci Med 1997; 45(1): 61-9.