Vicdani Ret ve Halkı Askerlikten Soğutma Suçu

Yıl 2021, Cilt: 79 Sayı: 2, 117 - 170, 30.08.2021

Gökçe Serim

https://doi.org/10.30915/abd.978818

Öz

Vicdani ret, modern devlet öncesi ortaya çıkmış bir kurumdur. Öncelikli olarak dini anlamda öne sürülen vicdani ret sebepleri, günümüze yaklaşıldıkça sekülerleşmiş ve vicdani ret, dünyanın pek çok ülkesinde gerek tek başına gerekse alternatif sivil hizmet seçeneğiyle kabul edilmiştir. Batıyı yakalamayı kendine düstur edinmiş Türkiye içinse vicdani ret, her zaman hem toplum hem de devlet gözünde en büyük tabulardan biri olmuştur. Bu kapsamda büyük kutsiyet atfedilen askerlik hizmeti, kanunlar ve suçlar aracılığıyla korunmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda halkı askerlikten soğutma suçunun daha iyi anlaşılabilmesi için, vicdani ret kurumu, felsefesiyle beraber düşünülmelidir.

Anahtar Kelimeler

Askerlik, Antimilitarizm, Sivil hizmet, Vicdani ret, Halkı askerlikten soğutma suçu

Kaynakça

• AKGÜL Ferda: “Aklını ve Vicdanını Kullananlara Mektup”, 2020, https://giresungazete.net/aklini-ve-vicdanini-kullananlara-mektup/, (Erişim Tarihi: 03.12.2020).
• AKYİĞİT Ercan: “Bedelli Askerlikte Son Durum”, Terazi Hukuk Dergisi, C. 15, S. 163, 2020, s. 538-545.
• AKYÜREK Salih: Zorunlu Askerlik ve Profesyonel Ordu, Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi Yay., Ankara, 2010.
• ALKAN Hilal – ZEYBEK Sezai Ozan: “Citizenship and Objection to Military Service in Turkey” in Routledge Handbook of Global Citizenship Studies, Taylor&Francis Group, London and New York, 2014, s. 466-476.
• ALTINAY Ayşe Gül: “Künye Bellemeyen Kezbanlar: Kadın Redçiler Neyi Reddediyorlar?” içinde Çarklardaki Kum: Vicdani Ret Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler, İletişim Yay., İstanbul, 2008, s. 113-133.
• ALTINAY Ayşe Gül: “Tabulaşan Ordu, Yok Sayılan Militarizm Türkiye’de Metodolojik Militarizm Üzerine Notlar”, 2009, s. 1245-1257, http://research.sabanciuniv.edu/13503/1/TabulasanOrdu.pdf, (Erişim Tarihi: 26.11.2020).
• ALTINAY Ayşe Gül – BORA Tanıl: “Ordu, Militarizm ve Milliyetçilik”, 2002, s. 140-154, http://research.sabanciuniv.edu/984/1/OrduMilitarizmveMilliyetcilik.pdf, (Erişim Tarihi: 03.12.2020).
• AMERİKAN PSİKİYATRİ BİRLİĞİ: DSM-5 Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabı (Çev. Ertuğrul KÖROĞLU), Hekimler Yayın Birliği, Ankara, 2013.
• ARNESON Richard J. – SHAPIRO Ian: “Democratic Autonomy and Religious Freedom: A Critique of Wisconsin v. Yoder”, Political Order, American Society for Political and Legal Philosophy, Vol. 38, 1996, s. 365-411.
• ARSLAN ERTÜRK Arzu: “7146 Sayılı Kanunla Yapılan Yeni Bedelli Askerlik Düzenlemesi ve Düşündürdükleri”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Ferit Hakan Baykal Armağanı, C. 25, S. 2, 2019, s. 781-807.
• ARTUÇ Mustafa: Pratik Türk Ceza Kanunu, Adalet Yay., Ankara, 2019.
• ASKEVIS LEHERPEUXA Françoise - DE LA CHENELIEREA Marie - BALEIGEA Antoine - CHOUCHANEA Sarah - JEANNE MARTINC Marie - ROBLES GARCIAE Rebeca - FRESANE Ana – QUACHA Alexandre - STONAA Anne Claire - REEDE Geoffrey - ROELANDTA Jean Luc: “Why and How to Support Depsychiatrisation of Adult Transidentity in ICD-11: A French Study”, European Psychiatry, Vol. 59, 2019, s. 8-14.
• ATAÇ Ömer – AKER Alp: “Aşı Karşıtlığı”, Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi, S. İlkbahar, 2014, s. 42-47.
• BAŞKENT Can: Vicdani Ret Açıklamaları Almanağı (1989-2010), Propaganda Yay., 2011.
• BAŞKENT Can: Vicdani Ret Yazıları, Federe Yay., İstanbul, 2010.
• BOYLE Kevin: “Uluslararası Hukukta Vicdani Ret ve Osman Murat Ülke Davası” (Çev. Defne ORHUN), içinde Çarklardaki Kum: Vicdani Ret Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler, İletişim Yay., İstanbul, 2008, s. 273-289.
• BRÖCKLING Ulrich: “Çarklardaki Kum? 21. Yüzyılın Başında Vicdani Ret” (Çev. Osman Murat ÜLKE), içinde Çarklardaki Kum: Vicdani Ret Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler, İletişim Yay., İstanbul, 2008, s. 69-78.
• CEBRE Ayvaz: “Hukuka Uygunluk Nedeni Olarak Haber Verme Hakkı”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S. 7, 2016, s. 287-319.
• CENTEL Nur – ZAFER Hamide – ÇAKMUT Özlem: Türk Ceza Hukukuna Giriş, Beta Yay., İstanbul, 2020.
• ÇAKSU Ali: “Aristoteles ve Adil Savaş Çağrısı”, Felsefe Dünyası, C. 2, S. 54, Ankara, 2011, s. 53-70.
• ÇELEN Ömer: Bir İştirak Şekli Olarak Yardım Etme (Asli Fail-Yardım Eden Ayrımı), Adalet Yay., Ankara, 2020.
• ÇETİN Nagihan: “Türk Töresinde Askerliğin Yeri ve Türkiye’de Askerliğe Bakış Açısında Meydana Gelen Değişmeler”, Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 1, 2018, s. 161-175.
• ÇINAR Özgür Heval: “Avrupa Konseyi Ülkelerinden Vicdani Ret Hakkına Genel Bir Bakış” içinde Çarklardaki Kum: Vicdani Ret Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler, İletişim Yay., İstanbul, 2008, s. 235-246.
• ÇINAR Özgür Heval: “Uluslararası Hukuk Çerçevesinde, Avrupa Birliği’nde ve Türkiye’de Vicdani Ret”, TBB Dergisi, S. 72, 2007, s. 106, s. 94-108.
• DAVIES Dominic: “Cinsel Yönelim” (Çev. Gökçe Elif SARIDOĞAN), 2012, s. 1-6, http://www.pinktherapy.com/portals/0/downloadables/Translations/TUR_SexualOrientation.pdf, (Erişim Tarihi: 04.12.2020).
• DEMİR Hande Seher: “Vicdani Ret Hakkı”, Ankara Barosu Dergisi, S. 4, 2011, s. 241-283.
• DEMİRAĞ Fahrettin: Türk Ceza Kanunu’nun Genel Hükümleri Işığında Askeri Ceza Kanunu, Seçkin Yay., Ankara, 2020.
• DÖNMEZ Gökhan: “Demokrasi İndeksine Göre (2018) Bazı Dünya Ülkelerindeki Vicdani Ret Uygulama Örnekleri”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 21, Özel Sayı, 2019, s. 1681-1709.
• DÖNMEZ Volkan – DÖNMEZ Gökhan: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Açısından Türkiye’nin Vicdani Ret Pratiği, Adalet Yay., Ankara, 2018.
• DÖNMEZER Sulhi – ERMAN Sahir – BAYRAKTAR Köksal – KESKİN KİZİROĞLU Serap – ZAFER Hamide – MEMİŞ KARTAL Pınar – SINAR Hasan – ERMAN Barış – EROĞLU Fulya – ÖNOK Murat: Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, C. II, Der Yay., İstanbul, 2019.
• DRESCHER Jack: “Out of DSM: Depathologizing Homosexuality”, Behavioral Sciences, Vol. 5, N. 4, Switzerland 2015, s. 565-575.
• DURGUN Doğu: “Ses, Sessizlik ve Politik Faillik: Türkiye’de ve İsrail’de Antimilitarizmin Cinsel Politikası”, Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar Dergisi, S. 39-40, 2020, s. 57-76.
• EREN Abdurrahman: “Türk Hukukunda Vicdani Red”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 61, S. 3, 2006, s. 103-130.
• ESMER Barış: Türkiye’de ve Dünyada Vicdani Ret, Propaganda Yay., 2012.
• GÖKTÜRK Gülay: “Vicdani Redde Hayır!”, Bugün Gazetesi, 2006, http://www.habervitrini.com/gulay-gokturkten-vicdani-redde-hayir/713832#, (Erişim Tarihi: 29.11.2020).
• GÜNER Agah Oktay: “Ordumuz ve Acı Gerçekler”, 2017, https://www.yenicaggazetesi.com.tr/ordumuz-ve-aci-gercekler-43334yy.htm, (Erişim Tarihi: 03.12.2020).
• GÜRCAN Ertuğrul Cenk: “Zorunlu Askerlik Hizmeti Karşısında Vicdani Ret: Bir İnsan Hakkı (mı)?”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 62, S. 1, 2007, s. 89-111.
• GÜRGEN Haluk, “Propaganda”, Kurgu Dergisi, C. 8, S. 2, 1990, s. 135-157.
• GÜZEL Hasan Celal: “Bedelli Askerlik Yanlıştır”, 2011, https://www.sabah.com.tr/yazarlar/guzel/2011/11/05/bedelli-askerlik-yanlistir, (Erişim Tarihi: 03.12.2020).
• HAFIZOĞULLARI Zeki: “Türkiye Cumhuriyeti Devletinin tarafı olduğu İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesinde Laiklik, Düşünce, Vicdan ve Din Hürriyeti”, Ankara Barosu Dergisi, C. 1, 2012, s. 165-175.
• HAFIZOĞULLARI Zeki – ÖZEN Muharrem: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, US-A Yay., Ankara, 2018.
• IŞIKLAR Celal: Dünyada ve Türk Hukukunda Zorunlu Askerlik ve Vicdani Ret, Adalet Yay., Ankara, 2011.
• IŞIKLAR Celal: “Günümüz Türkiye’sinde Ordunun Askeralma Sisteminin Korunması Meselesi ve Milli Devlet (Ulus-Devlet) Anlayışı ile İlgisi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 12, S. 1-2, 2008, s. 797-822.
• İNCİ Özen Zekiye: “Alman Ceza Kanunu m. 30/1 Perspektifinde Ceza Hukukunda Azmettirmeye Teşebbüs (Sonuçsuz Kalan Azmettirme)”, Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 10, 2020, s. 913-980.
• İLHAN Suat: “Askerliğin Kültürümüzdeki Yeri”, Erdem, İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, C. 5, S. 14, s. 349-363.
• KARAN Ulaş, Uluslararası İnsan Hakları Hukuku ve Anayasa Hukuku Işığında Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı, On İki Levha Yay., İstanbul, 2017.
• KATOĞLU Tuğrul: “Ceza Hukukunda Suçun Mağduru Kavramının Sınırları”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 61, 2012, s. 657-693.
• KIRIT Emrah – GÜNEL Reşat Volkan: Ulusal ve Uluslararası Hukukta Vicdani Ret, Türkiye’nin Hukuk Sorunları: 1, İstanbul, 2006.
• KUTLU Hüseyin Haydar – ALTINDİŞ Mustafa: “Aşı Karşıtlığı”, Flora Dergisi, C. 2, S. 23, 2018, s. 47-58.
• MAHMUTOĞLU Fatih S.: “Kusurluluk Prensibi Açısından Azmettirenin Ceza Sorumluluğu”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. LXIII, S. 1-2, 2005, s. 57-112.
• LIPPMAN Matthew: “The Recognition of Conscientious Objection to Military Service as an International Human Right”, California Western International Law Journal, Vol. 21, N. 31, 1990, s. 31-66.
• MIZRAK Dilan: Zorunlu Askerlik Hizmetine Karşı Vicdani Ret, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2008.
• MOSKOS Charles C. – CHAMBERS II John Whiteclay: “The Secularization of Conscience”, in The New Conscientious Objection From Sacred to Secular Resistance, Oxford University Press, 1993, s. 3-20.
• MUTLU Erdem İlker: “Uluslararası Hukuk ve Vicdani Ret I: Ruhani İnanç-Kamusal Yükümlülük Dengesinde Vicdani Ret Ulusal Sorunsalının Uluslararasılaşması”, Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 5, S. 1, s. 27-48.
• NAL Sabahattin: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Düşünce, Vicdan ve Din Özgürlüğü”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 57, S. 4, 2002, s. 65-93.
• NAL Sabahattin: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk Hukukunda Vicdani Ret”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 7, S. 13, 2010, s. 253-274.
• NİŞANCI Şükrü: Sivil İtaatsizlik: İyi Vatandaş Olmak Mı İyi İnsan Olmak Mı?, Etkileşim Yay., İstanbul, 2013.
• ODMAN Tevfik: “Düşünceyi Açıklama Özgürlüğü Bağlamında Halkı Askerlikten Soğutma Suçu”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İnsan Hakları Merkezi Dergisi, C. 3, S. 5, 1995, s. 22-33.
• O’NEIL Mary Lou – ALTUNTAŞ Deniz – KESKİN Alara Şevval: Yasal Ancak Ulaşılabilir Değil: Türkiye’deki Kamu Hastanelerinde Kürtaj Hizmetleri - 2020, Kadir Has Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Araştırma Merkezi, 2020.
• ÖKÇESİZ Hayrettin: Sivil İtaatsizlik, Afa Yay., İstanbul, 1994.
• ÖZBEK Veli Özer – DOĞAN Koray – BACAKSIZ Pınar: Ceza Genel Hukuku (Temel Bilgiler), Seçkin Yay., Ankara, 2020.
• ÖZDEMİR Mehmet Lütfü: “İslam ve Militarizm”, 2014, https://vicdaniret.org/islam-ve-militarizm-m-lutfu-ozdemir/, (Erişim Tarihi: 29.11.2020).
• ÖZDEMİR Nadire: “AİHM Büyük Daire Bayatyan/Ermenistan Davası”, Ankara Barosu Dergisi, S. 3, 2011, s. 211-246.
• ÖZEN Mustafa: Öğreti ve Uygulama Işığında Ceza Hukuku Genel Hükümler, Adalet Yay., Ankara, 2019.
• ÖZGENÇ İzzet: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yay., Ankara, 2020.
• ÖZGÜN Cengiz: “Türkiye’nin Askerlik Sisteminin Tarihsel Süreç Bağlamında İncelenmesi”, Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 4, 2017, s. 51-90.
• ÖZOCAK Gürkan: Türk Ceza Hukukunda Suça Teşebbüs, Seçkin Yay., Ankara, 2018.
• SANCAR Serpil: “Vicdani Red ve Eril Şiddet” içinde Çarklardaki Kum: Vicdani Ret Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler, İletişim Yay., İstanbul, 2008, s. 135-142.
• SCHNEIDER Friedhelm: “Vicdani Red Hakkında Avrupa Standartları ve Alternatif Hizmet” (Çev. Mayıs İnan ARU) içinde Çarklardaki Kum: Vicdani Ret Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler, İletişim Yay., İstanbul, 2008, s. 267-272.
• SEMİZ Yasemin: Türk Hukukunda ve Karşılaştırmalı Hukukta Vicdani Ret, Seçkin Yay., Ankara, 2010.
• SERT Gürkan: “Örnek Vakalar ile Üreme Sağlığı ve Cinsel Sağlık Hakları ile İlgili Etik-Hukuksal İkilemler” içinde II. Tıp Hukuku Günleri Adli Jinekoloji ve Obstetrik, İstanbul, 2012, s. 105-116.
• SEVGİLİ Ebru: Sosyolojik Kuramda Yapı-Fail Sorunu ve Vicdani Ret, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2015.
• SEVİNÇ Murat: “Türkiye’de ve Batı Demokrasilerinde Vicdani Ret, Zorunlu Askerlik ve Kamu Hizmeti Seçeneği”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 61, 2006, s. 297-322.
• SOYASLAN Doğan: Ceza Hukuku Genel Hükümler, Yetkin Yay., Ankara, 2020.
• SPECK Andreas: “Dünyada Çağdaş Red ve Red Hareketlerinin Ana Hatları: Savaş Karşıtı Uluslararası Hareket İçinde Red”, Birikim Dergisi, S. 207, 2007, https://birikimdergisi.com/dergiler/birikim/1/sayi-207-temmuz-2006-sayi-207-temmuz-2006/2390/dunyada-cagdas-red-ve-red-hareketlerinin-ana-hatlari-savas-karsiti-uluslararasi-hareket-icinde-red/6001, (Erişim Tarihi: 29.11.2020).
• SPECK Andreas: “Support Antimilitarists in Turkey”, The Broken Rifle, No. 76, 2007, https://www.wri-irg.org/sites/default/files/public_files/br76-en.pdf, (Erişim Tarihi: 04.12.2020).
• TOKER Nilgün: “Vicdani Red, Sivil İtaatsizlik ve Antimilitarizm: İtaat Etmeme ve Direnme” içinde Çarklardaki Kum: Vicdani Red Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler, İletişim Yay., İstanbul, 2008, s. 79-93.
• TOROSLU Nevzat: Cürümlerin Tasnifi Bakımından Suçun Hukuki Konusu, AÜHFY, No. 273, Sevinç Mat., Ankara, 1970.
• TOROSLU Nevzat – TOROSLU Haluk: Ceza Hukuku Genel Kısım, Ankara, 2019.
• ÜSTERCİ Coşkun – YORULMAZ Uğur: “Türkiye’de Vicdani Ret” içinde Çarklardaki Kum: Vicdani Ret Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler, İletişim Yay., İstanbul, 2008, s. 217-231.
• YALÇIN SANCAR Türkan: “Yeni Türk Ceza Kanunu’nda ‘Zincirleme Suç’”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 70, 2007, s. 244-259.
• YILMAZ Ejder: Hukuk Sözlüğü, Yetkin Yay., Ankara, 2005.
• YILMAZ Halit: “Türk Silahlı Kuvvetleri ve Milli Savunma Hizmeti”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 54, S. 4, 2004, s. 375-430.