BELEDİYE BAŞKANLARININ GÖREVDEN UZAKLAŞTIRILMASI VE GEÇİCİ GÖREVLENDİRMELER BAĞLAMINDA TÜRKİYE’DE YEREL YÖNETİMLERLE İLGİLİ ANAYASAL SORUNLAR

Yıl 2025, Cilt: 83 Sayı: 3, 77 - 109, 15.10.2025

Tolga Şirin , Volkan Aslan

https://doi.org/10.30915/abd.1675272

Öz

1982 Anayasası görevleri ile ilgili bir suç sebebi ile hakkında soruşturma veya kovuşturma açılan mahalli idare organları veya bu organların üyelerinin, geçici bir tedbir olarak kesin hükme kadar uzaklaştırılabileceğini düzenlemektedir. Ancak Anayasa’da uzaklaştırmanın ardından kimin görevlendirileceği, uzaklaştırmanın süresi ve diğer hususlar düzenlenmemektedir. 5393 sayılı Belediye Kanunu uyarınca, görevden uzaklaştırılan belediye başkanlarının yerine belediye meclisinin seçim yapması öngörülmüş iken 2016 yılında ilan edilen olağanüstü hâlin ardından maddeye eklenen düzenleme ile belediye başkanlarının terör soruşturması sebebiyle görevden uzaklaştırılması halinde belediye meclisleri tarafından seçim yapılmaması, İçişleri Bakanlığı tarafından görevlendirme yapılması öngörülmüştür. Söz konusu düzenleme olağanüstü hâl kararnamesi ile getirilmesine rağmen parlamento tarafından kanunlaştırılmıştır. Bu düzenleme görevle ilgili olmayan suçlardan dolayı belediye başkanlarının görevden uzaklaştırılmasına sebebiyet vermesi itibarıyla Anayasaya aykırı olduğu gibi, düzenlemenin uygulanma biçimi de Anayasa’ya aykırıdır. Nitekim görevden uzaklaştırılan belediye başkanlarının yerine valiler, vali yardımcıları ve kaymakamlar gibi merkezi idarede çalışanlar görevlendirilmekte, geçici olması gereken görevlendirmeler bir sonraki yerel seçimlere kadar devam etmekte, Anayasa uyarınca merkezi yönetim ile yerel yönetimler arasında olması gereken ayrılığın içi boşaltılmaktadır. Söz konusu düzenlemenin parlamento tarafından yürürlükten kaldırılması, bunun yapılmaması halinde ise somut norm denetimi yoluyla Anayasa Mahkemesi önüne taşınarak iptal edilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Belediye başkanlarının görevden uzaklaştırılması , kayyım , görevle ilgili suç , terör soruşturması

TRUSTEES VS DEMOCRACY: CONSTITUTIONAL STRUGGLES IN TURKEY’S LOCAL GOVERNANCE

Öz

According to the Turkish Constitution, the Interior Minister may remove from office mayors under investigation or prosecution for offences related to their duties as a provisional measure until a final court judgment is rendered. However, the Constitution does not specify the appointee after a suspension, its duration, or other procedural details. Initially, under the Municipality Law, local councils were required to hold elections to replace suspended mayors. This changed in 2016 when, following a state of emergency, an amendment was introduced stipulating that if a mayor is suspended due to a terrorism-related investigation, the local council will not hold elections. Instead, the central government appoints a bureaucrat as a replacement, bypassing the council's authority. This regulation is deemed unconstitutional not only because it allows for the dismissal of mayors for offences unrelated to their duties but also because of its method of implementation. In practice, central government officials, such as provincial or district governors, are appointed as trustees to replace dismissed mayors. These appointments, meant to be temporary, often extend until the next local elections, thus eliminating the distinction between central and local administration and violating constitutional principles.

Anahtar Kelimeler

Dismissal of mayors in Türkiye , trustees , offences related to duties , terrorism-related investigation

Kaynakça

• Books and Articles
• AMMANN Odile, Domestic Courts and the Interpretation of International Law: Methods and Reasoning Based on the Swiss Example, Brill Nijhoff, 2020.
• DANIŞMA MECLISI TUTANAK DERGISI (07/09/1982). 145. Birleşim, 2. Oturum.
• DANIŞMA MECLISI TUTANAK DERGISI (15/09/1982). 151. Birleşim, 1. Oturum,
• DÖNMEZ Burcu, “Ceza Muhakemesi Uygulamasında Görev Suçu”, DEÜHFD Prof. Dr. Şeref ERTAŞ’a Armağan, 2017, Volume: 19, 2727-2748.
• EGELİĞİ Ömer Emrullah, “Somut Norm Denetiminde Anayasa’ya Aykırılık İddiasının Ciddiliği Meselesi”, Anayasa Yargısı, Volume: 39 (2), 2022, 213-261.
• FELLMETH Aaron X./HORWITZ Maurice, Guide to Latin in International Law, Oxford University Press, 2009.
• GOSCH Daniel Christian, “The Emergence of Constitutionally Conforming Interpretation”, Vienna Journal on International Constitutional Law, Volume: 19 (1), De Gruyter, 2024, 87-119.
• KANADOĞLU Korkut, “Yeni Siyasal Rejimin Yerel Yönetimlere Yansımaları”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2019, Volume: 16 (1), 39-54.
• MACCORNICK D. Neil/SUMMERS Robert S., Interpreting Statutes: A Comparative Study, Routledge, 2016.
• NELSON Caleb, “What is Textualism?”, Virginia Law Review, 2005, Volume: 91, 347-418.
• ÖDEN Merih, Türk Anayasa Yargısında Norm Denetimi, Yetkin, 2023.
• ÖZBUDUN Ergun, The Constitutional System of Turkey: 1876 to the Present, Palgrave Macmillan, 2011.
• ÜLGEN Özen, Anayasa Yargısında İlk İnceleme, Beta, 2013.
• Internet Sources
• CLAYTON Richard/KIENER Regina/VELAERS Jan, “Venice Commission, On the Provisions of the Emergency Decree Law No. 674 of 1 September 2016 which Concern the Exercise of Local Democracy in Turkey”, 2017, <https://www.venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=CDL-AD(2017)021-e> accessed 27th February 2025.
• PREBILIC Vladimir/ERAY David, “Monitoring of the application of the European Charter of Local Self-Government in Turkey”, 2022, < https://search.coe.int/congress?i=0900001680a5b1d3> accessed 27th February 2025.
• WIENEN Jakob/RENSTRÖM Yoomi, “Monitoring of the European Charter of Local Self-Government in Turkey”, 2020, <https://rm.coe.int/09000016809cba58> accessed 27th February 2025.
• UNION OF TURKISH BAR ASSOCIATIONS, “Trustee Practice is an Unlawful Intervention Outside the Guardianship Authority of the Central Administration in the Constitution”, <https://www.barobirlik.org.tr/Haberler/kayyim-uygulamasi-anayasa-da-yer-alan-merkez-idarenin-vesayet-yetkisinin-disinda-hukuka-aykiri-bir--85131> accessed 27th February 2025.
• Court Decisions
• Turkish Constitutional Court, Date: 14/06/1988, E. 1988/14, K. 1988/18.
• Turkish Constitutional Court, Date: 13/06/1988, E. 1987/22, K. 1988/19.
• Turkish Constitutional Court, Date: 22/06/1988, E. 1987/18, K. 1988/23.
• Turkish Constitutional Court, Date: 31/10/2013, E. 2013/72, K. 2013/126.
• Turkish Constitutional Court, Date: 04/05/2017, E. 2015/41, K. 2017/98.
• Turkish Constitutional Court, Date: 31/10/2019, E. 2017/1, K. 2019/1.
• Turkish Constitutional Court, Date: 13/12/2022, E. 2019/88, K. 2022/159.
• Turkish Constitutional Court, Date: 18/05/2023, E. 2020/42, K. 2023/99.
• Turkish Constitutional Court, Date: 05/04/2023, E. 2020/103, K. 2023/68.
• Turkish Constitutional Court, Date: 13/07/2023, E. 2022/109, K. 2023/125.
• Turkish Constitutional Court, Date: 18/01/2024, E. 2023/115, K. 2024/13.
• Turkish Constitutional Court, Sevim Akat Eşki, App No 2013/2187, 19/12/2013.
• Turkish Constitutional Court, Nejdet Atalay, App No 2014/184, 16/07/2014.
• Turkish Constitutional Court, Ahmet Çörekçi, App No 2021/30753, 26/01/2023.