Kibyra Geç Antikçağ Hamamı

Yıl 2018, Sayı: 21, 171 - 210, 01.06.2018

Şükrü Özüdoğru Düzgün Tarkan

Öz

Late Antique bath of Kibyra is located on the southwest corner of Central Hill where the city’s public buildings are located. The structure, which constructed in the north-south direction, consists of five sequential rooms. Accordingly the function of these rooms from north to south is as follows; apodyterium I , frigidarium II , tepidarium III , I. caldarium IV and on the southernmost corner II. caldarium V . According to the location, findings and architectural characteristics of the Late Antique Kibyratan Bath, it is understood that it was constructed in the V. century A.D., and used as a bath with various artifacts during the VI. century A.D. One of the interesting features of the structure is that it was used by both men and women. This conclusion is precisely understood from the density of metal and bone finds, belonging mostly to women, found in the sewerage system.

Anahtar Kelimeler

Late Antiquity, Bath, Cibyra, Architecture.

Kibyra Geç Antikçağ Hamamı

Öz

Kibyra Geç Antikçağ Hamamı kentin kamu yapılarının yer aldığı Merkez Tepe’nin güney batı köşesinde konumlanmaktadır. Kuzey – güney doğrultusunda uzanan yapı, sıralı beş mekândan oluşmaktadır. Buna göre mekânların işlevi kuzeyden güneye doğru şu şekildedir; apodyterium I , frigidarium II , tepidarium III , I. caldarium IV ve en güney uçta II. caldarium V . Kibyra Geç Antikçağ Hamamı’nın konumu, buluntuları ve mimari özelliklerine göre MS V. yy.’da inşa edilerek MS VI. yy. boyunca çeşitli eklemelerle hamam işlevli olarak kullanıldığı anlaşılmıştır. Yapının ilgi çekici özelliklerinden biri de hem erkekler hem de kadınlar tarafından kullanılmasıdır. Bu durum, yapının kanalizasyon şebekesinde bulunan ve çoğunluğu kadınlara ait metal ve kemik takıların yoğunluğundan kesin olarak anlaşılmıştır

Anahtar Kelimeler

Geç Antikçağ, Hamam, Kibyra, Mimari.

Kaynakça

• Vitruvius Vitruvius, Mimarlık Üzerine On Kitap. S. Güven (çev.) (2005).
• Marcell. Chron. Marcellinus Comes, Chronicon, Kullanılan Metin ve çeviri: B. Croke, The Chronicle of Marcellinus Comes, with a reproduction of Mommsen’s edition of the text (1995).
• Polyb. Hist. Polybios, Historiai, Kullanılan Metin ve Çeviri: The Histories of Polybius. Translated from the Text of F. Hultsch. With an English translation by Evelyn S. Shuckburgh, M. A. Vol II (1889).
• Akgül 2014 S. A. Özarslan, “Kibyra’dan Bir Grup Mühürlü Pişmiş Toprak Unguentarium”, 8. Uluslararası Eskişehir Pişmiş Toprak Sempozyumu 5-20 Eylül 2014 (2014) 187-212.
• Arslan 2000 M. Arslan, Antikçağ Anadolusu’nun Savaşçı Kavmi Galatlar (2000).
• Atik 1995 N. Atik, Die Keramik aus den Südthermen von Perge, IstMitt Beiheft 40 (1995).
• Baytak 2015 İ. Baytak, “Kibyra Antik Kenti’nden Yeni Bir Buluntu: Çok İşlevli Bir Çeşme Yapısı”, bk.: Ş. Kazan Nas (ed.), I. Teke Yöresi Sempozyumu (04-06 Mart 2015). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Teke Yöresi Halk Kültürü Uygulama ve Araştırma Merkezi Sempozyumu Bildiri Metinleri (2015) 667-676.
• Berger 1982 A. Berger, Das Bad in der byzantinischen Zeit, Miscellanea Byzantina Monacensia 27 (1982).
• Böhlendorf-Arslan 2007 B. Böhlendorf-Arslan, “Stratified Byzantine Pottery from the City Wall in the Southwestern Sector of Amorium”, bk.: B. Böhlendorf-Arslan – A. O. Uysal – J. Witte-Orr (ed.), Çanak, Late Antique and Medieval Pottery and Tiles in Mediterranean Archaeological Context, Byzas 7 (2007) 273-294.
• Corsten 2002 T. Corsten, Die Inschiriften von Kibyra (2002).
• Çelik 2007 Ö. Çelik, “Hatay – Erzin Mozaik Kurtarma Kazısı”, 16. MüzeKKS (2007) 47-60.
• Çevik – Varkıvanç 2004 N. Çevik – B. Varkıvanç, “An evaluation of the Roman rural baths of Lycia in the light of two new examples from Trebenna and Typallia”, Adalya 7, 2004, 223-249.
• Çevik v.d. 2009 N. Çevik – İ. Kizgut – S. Bulut, “Rhodiapolis Baths: The First Evaluation Following the Excavations and its Contribution to the Knowledge on Lycian Baths Architecture and Technique”, Adalya 12, 2009, 231-260.
• Çevik – Bulut 2014 N. Çevik – S. Bulut, “Andriake Doğu Hamamı: Bölgenin Hamam Mimarlığına Işık Tutan Yeni Bir Örnek”, Adalya 17, 2014, 221-262.
• Demirer 2012 Ü. Demirer, Kibyra Metal Buluntuları (Akdeniz Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi 2012).
• DOC I A. R. Bellinger (ed.), Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection. Vol. I, Anastasius I to Maurice 491-602 (1966).
• Gülşen 2007 F. Gülşen, “Wall Heating Systems in the Roman Period Lycian Baths - The Examples from Patara and Tlos”, Adalya 10, 2007, 223-258.
• Hall 1994 A. S. Hall, “The Site of Sinda”, bk.: D. French (ed.), Studies in the History and Topography of Lycia and Pisidia in Memoriam A. S. Hall, The British Institute of Archaeology at Ankara (B.I.A.A.) Monograph 19 (1994) 48-52.
• Hayes 1992 J. W. Hayes, Excavations at Saraçhane in Istanbul, Vol. 2. The Pottery (1992). Karlsson 2009 L. Karlsson, “Labraunda 2009”, Opuscula 3, 2010, 61-103.
• Klavuz – Çelikbaş 2013 B. N. Klavuz – E. Çelikbaş, “Paphlagonia Hadrianoupolis’i”, Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi Vol. 2, No. 3, 2013, 159-214.
• Koçyiğit 2006 O. Koçyiğit, Amorium Hamam Yapısı, Tarihsel Süreç İçerisindeki İşlevsel Değişim (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi 2006).
• Korkmaz – Göçmen 2016 E. Korkmaz – U. Göçmen, “İzmir İli Menderes İlçesi Özdere Mahallesi Dioshieron Antik Kenti Geç Antik Çağ Hamamlı Villa Yapısı Kurtarma Kazısı”, 25. MüzeKKS ve 11. Uluslararası Müzecilik Çalıştayı (2016) 91-106.
• Korkut 2003 T. Korkut, “Zur Lykischen Badearchitectur im Lichte der Thermen von Patara”, IstMitt 53, 2003, 445-459.
• Korkut 2007 T. Korkut, “Spätantike und frühbyzantinische Keramik aus Patara”, bk. B. Böhlendorf-Arslan – A. O. Uysal – J. Witte-Orr (ed.), Çanak, Late Antique and Medieval Pottery and Tiles in Mediterranean Archaeological Context, Byzas 7 (2007) 147-168.
• Lightfoot v.d. 2005 C. S. Lightfoot – Y. Arbel – E. A. Ivison – J. A. Roberts and E. Ioannidou, “The Amorium Project: Excavation and Research in 2002”, Dumbarton Oaks Papers 59, 2005, 231-265.
• Lightfoot 2007 C. S. Lightfoot, Anadolu’da Bir Bizans Kenti Amorium (2007).
• Magie 1950 D. Magie, Roman Rule in Asia Minor. To the End of the Third Century After Christ, I.-II. (1950).
• Metzler – Zimmer 1975 J. Metzler – J. Zimmer, “Öffentliche Bäderanlage und Spätantike Bauresteim GalloRömischen Vicus von Mamer”, Hemecht 27, 1975, 429-475.
• Milner 1998 N. P. Milner, An Epigraphical Survey in the Kibyra - Olbasa Region, conducted by A. S. Hall, The British Institute of Archaeology at Ankara (B.I.A.A.) Monograph 24 (1998).
• Money v.d. 1977 J. H. Money – M. G. Fulford – C. Eade, “The Iron Age Hill-fort and Romano – British Iron-working Settlement at Garden Hill, Sussex: Intrim Report on Excavations, 1968- 76”, Britannia Vol. 8, 1977, 339-350.
• Özüdoğru – Dündar 2007 Ş. Özüdoğru – E. Dündar, “Kibyra Geç Roma-Erken Doğu Roma Dönemi Mühürlü Unguentariumları”, Olba 15, 2007, 145-177.
• Özüdoğru – Dökü 2010 Ş. Özüdoğru – F. E. Dökü, “Kibyra 2009 Yılı Kazıları”, Anmed 8, 2010, 37-45.
• Özüdoğru v.d. 2011 Ş. Özüdoğru – F. E. Dökü – G. Dikbaş – H. Vanhavarbeke, “Kibyra 2010”, Anmed 9, 2011, 36-43.
• Özüdoğru – Dökü 2012a Ş. Özüdoğru – E. Dökü, “Kibyra 2011”, Anmed 10, 2012, 46-52.
• Özüdoğru – Dökü 2012b Ş. Özüdoğru – E. Dökü, “Kibyra 2011 Yılı Çalışmaları”, KST XXXIV (2013) 159-170.
• Özüdoğru – Dökü 2013 Ş. Özüdoğru – E. Dökü, “Kibyra 2012 Yılı Kazıları”, Anmed 11, 2013, 47-54.
• Özüdoğru 2014a Ş. Özüdoğru, “2013 Yılı Kibyra Çalışmaları”, Anmed 12, 2014, 55-61.
• Özüdoğru 2014b Ş. Özüdoğru, “Kibyra’dan Hellenistik Dönem’e Ait Yeni Veriler Üzerine Değerlendirmeler”, Cedrus II, 2014, 171-188.
• Özüdoğru 2015 Ş. Özüdoğru, “Kibyra 2014 Yılı Çalışmaları”, Anmed 13, 2015, 47-54.
• Özüdoğru 2016 Ş. Özüdoğru, “Kibyra’nın Roma İmparatorluk Dönemi Bölgesel Yol Ağları”, bk.: E. Dündar v.d. (ed.), Havva İşkan’a Armağan. Lykiarkhissa. Festschrift für Havva İşkan (2016) 661-674.
• Özüdoğru 2018 Ş. Özüdoğru, “Geç Antikçağ’da Kibyra”, Cedrus VI, 2018, 13-64.
• Robinson 1959 H. S. Robinson, Pottery of the Roman Period, Agora 5 (1959).
• Sanders 1999 G. D. Sanders, “A Late Roman Bath at Korinth. Panayia Field, 1995-96”, Hesperia 68. 4, 1999, 441-480.
• Seyer – Schuh 2010 M. Seyer – U. Schuh, “Limyra 2009”, Anmed 8, 2010, 50-54.
• Seyer 2010 M. Seyer v.d., “Limyra 2009”, KST XXXII.1 (2010) 331-340.
• Seyer 2011 M. Seyer v.d., “Limyra 2011”, KST XXXIII.1 (2011) 441-452.
• Steskal 2011 M. Steskal, “Erken Bizans Dönemi’nde Ephesos’da Yıkanma ve Hamam Mimarisi”, bk.: F. Daim – S. Ladstaetter (ed.) Bizans Dönemi’nde Ephesos (2011) 77-93.
• Uyar – Tarhan 2015 N. Uyar – M. Tarhan, “Karahayıt Termal Hamam Yapısı Kazı Koruma Çalışmaları”, 24. MüzeKKS (2015) 171-182.
• Uyar 2016 N. Uyar, “Karahayıt Termal Hamam Yapısı Kazı, Restorasyon, Konservasyon Koruma Çalışmaları”, 25. MüzeKKS (2016) 155-168.
• Williams 1989 C. Williams, Anemurium. The Roman and Early Byzantine Pottery, Subsidia Mediaevalia 16 (1989).
• Yegül 2006 F. Yegül, Antik Çağda Hamamlar ve Yıkanma, E. Erten (çev.) (2006).
• Yenipınar v.d. 2006 H. Yenipınar – M. E. Gülyaz – S. Tutar, “Sobessos Antik Kenti Kurtarma Kazısı Çalışmaları”, 15. MüzeKKS (2006) 121-136.