The Story of Storax in the Byzantine World: A Fragrant Resin of International Fame from Southern Anatolia

Yıl 2022, Sayı: 25, 179 - 207, 19.12.2022

Koray Durak

https://doi.org/10.47589/adalya.1221662

Öz

Bu makale, Geç Antik Çağ ve Orta Çağ’da storaks ismi verilen reçine üzerinedir. Styrax officinalis L.’den (İng. snowbell, Tr. tesbih / ayı fındığı) elde edilen, sert ve altın rengi olan ve bu yüzden “katı storaks” diye adlandırılan bir türün yanında, Liqudambar orientalis Mill.’den (İng. oriental sweetgum, Tr. sığla / günlük / buhur ağacı) elde edilen, yapışkan ve daha az katı olan ve bu yüzden “sıvı storaks” olarak bilinen bir türü de vardır. Her iki ağaç da Doğu Akdeniz, özellikle Güney Anadolu’da yetişir. Tarih boyunca bu iki ağaçtan çıkarılan reçine, tıpta, parfüm yapımında, liturjide ve büyücülükte kullanılagelmiştir. Tarihsel kaynaklarda birbirine benzeyen bu iki reçine arasında genellikle bir ayrım yapılmaması, modern araştırmacıların işini zorlaştırmaktadır. Bu makalenin amaçlarından biri, metinlerdeki dolaylı ve kısıtlı referanslar üzerinden iki tür arasındaki ayrımı göstermektir. Klasik Dönem’de yaygın şekilde kullanılan katı storaksın, Geç Antik Çağ’da ve özellikle Orta Çağ’da yerini sıvı storaksa bıraktığı düşünülmektedir. Bu varsayıma karşın, hâlihazırdaki çalışma, daha az bulunur ve pahalı olsa da katı storaksın söz konusu geç dönemlerde de mevcut olduğunu kanıtlamaktadır. Ayrıca, storaks ticareti üzerine elde edilen veriler, bize Bizans Dönemi’nde Güney Anadolu’nun Yakındoğu ticaret ağlarının parçası olduğunu gösterir. Storaksın Bizans tıbbi yazınında, büyücülük metinlerinde ve dini ve popüler imgelemde yaygın kullanımı, söz konusu maddenin Bizans kültüründe ne kadar önemli olduğuna işaret eder.

Anahtar Kelimeler

Farmakoloji, tıp, Bizansİslam ilişkileri, Bizans’ta ticaret, Pamphylia, Likya.

Destekleyen Kurum

This research has been supported by Bogazici University Research Fund Grant no. 11921 and a Mellon grant from BU Byzantine Studies Research Center.

Kaynakça

• Akman, Y., O. Ketenoğlu, and L. Kurt. 1992. “Fethiye-Marmaris ve Bucak Evrelerinde Yetişen Liquidambar orientalis Mill. Topluluklarının Floristik Yapısı.” Doğa, Türk Botanik Dergisi 16.2:273-86.
• Amigues, S. 2007. “Le styrax et ses usages antiques.” JSav 2.1:261-318.