Ortaöğretim 10. Sınıf Biyoloji Ders Kitabındaki Metinlerin Okunabilirliğinin İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 2, 22 - 37, 31.12.2019

Şeyda Gül

Öz

Öğretim programının içeriğinin öğrencilere
aktarılmasında ders kitapları çok önemli bir role sahiptir. Bu nedenle etkili
bir öğretimin gerçekleşmesinde ders kitaplarının bilimsel içeriğinin yanında,
birtakım fiziksel özellikler açısında da belirli niteliklere uygun hazırlanması
gerekmektedir. Bu önemli niteliklerden biri de ders kitabının okunabilirlik
özelliğidir. Bu araştırma, ortaöğretim kurumlarında okutulan biyoloji ders
kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeylerinin belirlenmesi amacıyla
yürütülmüştür. Bu araştırma nitel araştırma yaklaşımına dayalı olup doküman
incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada öğretim materyali olarak MEB
Ortaöğretim Biyoloji 10 ders kitabı kullanılmıştır. Söz konusu kitapta
öncelikle MEB öğretim programında belirtilen kazanım ve ünitelere ait konular
dikkate alınarak üç ünitenin tamamından toplam 17 metin seçilmiştir. Ateşman
okunabilirlik formülü kullanılarak seçilen metinlerin her biri için
okunabilirlik sayısı hesaplanmış ve okunabilirlik düzeyi belirlenmiştir. Elde
edilen bulgulara göre metinlerin geneline ait okunabilirlik düzeyinin zor
olduğu ortaya çıkmıştır. Bulgular üniteler için ayrı ayrı değerlendirildiğinde
de üç ünitenin tamamında okunabilirlik düzeyinin zor olduğu ortaya çıkmıştır.
Okunabilirlik sayısı en düşük ünitenin ‘Kalıtımın Temel İlkeleri’; en yüksek
ünitenin ise ‘Ekosistem Ekolojisi ve Güncel Çevre Sorunları’ olduğu
belirlenmiştir. Bulgular konular açısından incelendiğinde, en düşük
okunabilirlik düzeyinin ‘eşeyli üreme’; en yüksek okunabilirlik düzeyinin ise
‘ekosistemin canlı ve cansız bileşenleri arasındaki ilişki’ konusuna ait olduğu
tespit edilmiştir. Araştırmanın sonunda ise ders kitaplarının okunabilirlik
düzeylerinin geliştirilmesine yönelik önerilerde bulunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Ortaöğretim, biyoloji ders kitabı, metin, okunabilirlik

Kaynakça

• Altun, M., Arslan, Ç., & Yazgan, Y. (2004). Lise matematik ders kitaplarının kullanım şekli ve sıklığı üzerine bir çalışma. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 131-147.
• Ateşman E. (1997). Türkçe’de okunabilirliğin ölçülmesi. Dil Dergisi, 58, 71-74.
• Blystone, R.V. (1987). Collage introductory biology textbooks. American Biology Teacher, 49(7), 418-425.
• Cardak, O., Dikmenli, M., & Guven, S. (2016). 7th grade science textbook readability and compatibility with the target age level. International Research in Higher Education, 1(1), 101-106.
• Cobanoglu, E., Sahin, B., & Karakaya, C. (2009). Examination of thebiologytextbookfor 10th grades in highschooleducationandtheideas of thepre-service teachers. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 1(1), 2504-2512.
• Çakmak, G. ve Çil, E. (2014). 4. sınıf fen ve teknoloji ders kitabının okunabilirlik formülleriyle değerlendirilmesi: Canlılar dünyasını gezelim, tanıyalım ünite örneği. Turkish Journal of Educational Studies, 1(3), 1-26.
• Çeçen, M.A. ve Aydemir, F. (2011). Okul öncesi hikâye kitaplarının okunabilirlik açısından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 185-194.
• Çetinkaya, G. (2010). Türkçe metinlerin okunabilirlik düzeylerinin tanımlanması ve sınıflandırılması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çiftçi, Ö., Çeçen, M. A., & Melanlıoğlu, D. (2007). Altıncı sınıf ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(22), 206-219.
• Gibson, D. J. (1996). Textbook misconceptions: The climax concept of succession. The American Biology Teacher, 58(3), 135-140.
• Gould, C.D. (1977). The readability of school biology text books. Journal of Biological Education, 11(4), 248-252.
• Gul, S., & Sozbilir, M. (2015). Biology education research trends in Turkey. Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education, 11(1), 93-109.
• Gün, C. K. (2009). Ortaöğretim dokuzuncu sınıf matematik ders kitabına ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri (Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gündüz, E., Yılmaz, M., & Çimen, O. (2016). MEB ortaöğretim 10. sınıf biyoloji ders kitabının bilimsel içerik bakımından incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 414-430.
• Gündüz, E., Yılmaz, M., Çimen, O., & Şen, U. (2017). MEB ortaöğretim 11. sınıf biyoloji ders kitabının bilimsel içerik bakımından incelenmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(3), 1115-1140.
• Güner, N., Denizli, Z. A., Sezer, R., & Bayraktar, A. (2015). 6.-8. Sınıf öğrencilerinin matematik dersi ve matematik ders kitapları hakkındaki görüşlerini belirlemeye yönelik ölçek geliştirme çalışması. NWSA-Education Sciences, 10(2), 54-65.
• Güneş, F. (1997). Okuma-yazma öğretimi ve beyin teknolojisi. Ankara: Ocak Yayınları.
• Güneş, G. ve Güven, T. (2011). Biyoloji öğretiminde yabancı terim sorunu. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(4), 775-798.
• Karamustafaoğlu, S., Salar, U., & Celep, A. (2015). Ortaokul 5. Sınıf fen bilimleri ders kitabına yönelik öğretmen görüşleri. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(2), 93-118.
• Katipoğlu, M., & Katipoğlu, S. N. (2016). Matematik öğretmenlerinin öğrenci ders kitabı hakkındaki görüşleri. Uluslararası Eğitim, Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2(3), 156-165.
• Kearsey, J., & Sheila, T. (1999). How useful are the figures in school biology textbooks? Journal of Biological Education, 33(2), 87-94.
• Kennedy, K. (1979). Determining the reading level of bi ology textbooks. American Biology Teacher, 41(5), 301-303.
• Keskin, B., Gül, Ş., & Özay-Köse, E. (2018). 9. Sınıf biyoloji ders kitabındaki “hücre” ünitesine ait metinlerin okunabilirlik düzeylerinin belirlenmesi. II. Ulusal Biyoloji Eğitimi Kongresi’nde Sözlü olarak sunulan bildiri. Aksaray Üniversitesi, Aksaray.
• Kılıç, Z., Atasoy, B., Tertemiz, N., Şeren, M., & Ercan, L. (2001). Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu, L. Küçükahmet (ed.), Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Köseoğlu, F., Atasoy, B., Kavak, N., Akkuş, H., Budak, E., Tümay, H., Kadayıfçı, H., & Taşdelen, U. (2003). Bir fen ders kitabı nasıl olmalıdır? Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Küçükahmet, L. (2003). Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu. Ankara: Nobel yayın dağıtım.
• McLaughlin, G. H. (1969). Smog Grading-A new readability formula. Journal of Reading, 22, 639-646.
• Mirzaoğlu, V., & Akın, E. (2015). 5. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin okunabilirliği üzerine bir inceleme. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, 146-155.
• Morgil, F. İ. ve Yılmaz, A. (1999). Lise X. sınıf, kimya II ders kitaplarının öğretmen ve öğrenci görüşleri açısından değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(1), 26-41.
• Okur, A., & Arı, G. (2013). 6, 7, 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirliği. İlköğretim Online, 12(1), 202‐226.
• Özay-Köse, E. (2009). Biyoloji 9 ders kitabında hücre ile ilgili metinlerin okunabilirlik düzeyleri. Çankaya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi, 12, 141-150.
• Özay-Köse, E., & Gül, Ş. (2016a). Biyoloji öğretmen adaylarının Türkçe ve yabancı biyoloji terimlerini kullanım tercihleri. e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 7(3), 1-10.
• Özay Köse, E., & Gül, Ş. (2016b). Sınıf öğretmeni adaylarının biyoloji bilgilerini günlük yaşamla ilişkilendirme düzeyleri. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 84-103.
• Soyibo, K. (1996). A comparison of communication strategies among three caribbean higy school biology textbooks. Journal of Biological Education, 30(3), 190-194.
• Taş, A. M. (2007). Yeni sosyal bilgiler ders kitaplarına ilişkin öğretmen görüşlerinin belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 509–517.
• Tekbıyık, A. (2006). Lise Fizik I ders kitabının okunabilirliği ve hedef yaş düzeyine uygunluğu. Kastamonu Eğitim Dergisi,14(2), 441- 446.
• Temelli, A. (2006). Lise öğrencilerinin genetikle ilgili konulardaki kavram yanılgılarının saptanması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(1), 73-82.
• Tosunoğlu, M., & Özlük, Y. Ö. (2011). Okunabilirlik ve ilköğretim 1. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki düzyazı metinlerinin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Eğitim ve Sosyal Bilgiler Dergisi, 189, 219-230.
• Ulu-Kalın, Ö., & Koçoğlu, E. (2017). 6. Sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarının farklı okunabilirlik formüllerine göre incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(4), 2202-2220.
• Ünsal, Y. (2010). Differences arising from language in perceiving some terms in physics education. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 348-358.
• Üstün, P., Yıldırgan, N., & Çegiç, E. (2001). Fen bilgisi eğitiminde model kullanma ile öğretimin başarıya etkisi. Yeni Bin Yılın Başında Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu, Maltepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 7-8 Eylül, İstanbul.
• Walker, N. (1980). Readability of college general biology textbooks, revisited. Science Education, 64(1), 29-34.
• Wright, J.D. (1982). The effect of reduced readability text materials on comprehension of biology achievement. Science Education, 66(1), 2-13.
• Yıldırım, A. ve Şimsek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (5. Baskı), Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, M., Gündüz, E., Çimen, O., & Karakaya, F, (2017). Examining of biology subjects in the science textbook for grade 7 regarding scientific content. Turkish Journal of Education, 6(3), 128-142.
• Yürümez, B. (2010). Ortaöğretim 9. sınıf biyoloji ders kitabının okunabilirliği ve hedef yaş düzeyine uygunluğu (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Zorbaz, K. Z. (2007). Türkçe ders kitaplarındaki masalların kelime cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri üzerine bir değerlendirme. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 3(1), 87-101.